خشونت و پرخاشگری یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی است که سلامت روان فرد و جامعه را به خطر می‌اندازد. بر اساس بررسی‌های انجام شده در سال‌های اخیر، خشونت در مدارس چه در میان دانش آموزان با هم و چه در میان معلمان با دانش آموزان، بیش از گذشته شده است. اما موضوعی که می‌خواهیم در مورد آن بحث کنیم این است که ریشه‌ی پرخاشگری و خشونت در مدارس از کجا نشئت می‌گیرد؟ چگونه می‌توانیم خشونت را مهار کنیم؟
خشونت چیست؟
خیلی‌ها فکر می‌کنند که خشونت به معنای درگیری‌های فیزیکی بین دو یا چند نفر است، در حالی که در یک تعریف کلی، خشونت به معنای هرگونه رفتاری است که نتیجه‌ی آن آسیب رساندن به شخص، حیوان یا اشیا شود. حال این آسیب می‌تواند جسمی باشد یا روحی، فرقی نمی‌کند، در هر دو حالت چون باعث رنجش، ناراحتی و آسیب رساندن به فرد شده است، نوعی خشونت و پرخاشگری به حساب می‌آید. بنابراین تهدید کردن، دشنام دادن، سیلی زدن، تحقیر کردن و ... همگی خشونت محسوب می‌شوند. متأسفانه اولین و اصلی‌ترین دغدغه‌ی والدین یادگیری و سطح درسی دانش آموزان است. گرچه این موضوع، بسیار مهم است اما نباید این را فراموش کرد که بحث تربیت به مراتب بسیار پراهمیت‌تر از هر موضوع دیگری است که باید به آن پرداخت. از زمانی که کودک بزرگ شده و وارد مدرسه می‌شود، به او می‌گویند که مدرسه خانه‌ی دوم شماست، چرا که مدرسه بخشی از تربیت دانش آموزان را برعهده دارد که البته این تربیت به بخش دیگر تربیت یعنی خانه و خانواده بستگی دارد.
دلیل خشونت و پرخاشگری دانش آموزان
زمانی که مسئولین مدرسه، والدین را برای خشونت فرزندانشان در مدرسه فرامی‌خوانند، ممکن است آن‌ها بگویند فرزند ما تاکنون هیچ رفتار خشونت آمیزی نداشته است و اولین بار است که چنین رفتاری از خود نشان داده است! دلیل چیست؟ واقعیت این است که مدرسه اولین مکانی است که کودک در کنار هم سن و سالان خود قرار می‌گیرد و زندگی در کنار آن‌ها را تجربه می‌کند. از سوی دیگر مدرسه، جامعه‌ای کوچک است که افراد در آن از اطرافیانشان الگو می‌گیرند، بنابراین طبیعی است که رفتارش اندکی تفاوت خواهد کرد. دانش آموزان در مواجه با هم سن و سالان خود، سعی دارند که به اصطلاح خودی نشان دهند. زمانی که کودک به دوران نوجوانی می‌رسد، نیاز او به قدرت، سبب می‌شود رفتارهای خشونت آمیزی از خود نشان دهد که در مواقعی این رفتار، گریبان معلمان و مسئولیت مدرسه را نیز می‌گیرد. البته خشونت در مدارس پسرانه بیش از خشونت در مدارس دخترانه است که معمولأ این خشونت‌ها از نوع کلامی و فیزیکی هستند. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی، مشکلات اجتماعی و خانوادگی، رفتار والدین باهم، با دیگران و حتی با کودک، اعتیاد، بی‌سوادی والدین، فقر و ... سبب بروز خشونت در کودکان و نوجوانان می‌شود.
خشونت معلمان
بخش دیگری از خشونت در مدارس، مربوط به خشونت معلمان می‌باشد که این روزها بسیار مشاهده شده است و خانواده‌ها را حساس کرده است. خشونت معلمان در مدرسه، به هیچ عنوان قابل چشم‌پوشی نیست اما موضوعی که وجود دارد این است که تراکم بالای دانش آموزان در برخی از مدارس، باعث می‌شود که معلمان نتوانند آن طور که لازم است، دانش آموزان را کنترل کنند. از سوی دیگر حقوق و مزایای کم معلمان سبب سلب آسایش و خشونت در کلاس می‌شود. از همه مهم‌تر، اکثر دانش آموزان با ندانستن حقوق اجتماعی خود، باعث می‌شوند که معلمان اصول رفتاری را رعایت نکنند.
تأثیر تکنولوژی در خشونت روی کودکان
یکی از مشکلاتی که خانواده‌های امروز، بیش از خانواده‌های دیروز با آن مواجه هستند، تکنولوژی است. در سالیان اخیر، ارتباط کودکان و نوجوانان با تلویزیون و اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، هم‌چنین بازی‌های متنوع و جذاب کامپیوتری بیش از پیش شده است. بسیاری از خانواده‌ها به خاطر این که بتوانند به کارهایشان برسند و کودکشان را آرام نگه دارند، به آن‌ها پیشنهاد می‌دهند که یا با گوشی و کامپیوتر بازی کنند و یا به تماشای برنامه‌ی کودک روند؛ غافل از این که بسیاری از همین برنامه‌ها سبب ایجاد خشونت در آن‌ها می‌شود. متأسفانه فیلم‌هایی هیجان‌انگیز و به ظاهر جذابی مانند مرد عنکبوتی، بتمن و بازی‌های کامپیوتری مانند تیکن، سراسر خشونت هستند که کودکان را به وجد می‌آورند. همین موضوع شاید کوچک، یکی از دلایل اصلی پرخاشگری و بروز خشونت در مدارس و در میان دانش آموزان است. دانش آموزان برای نشان دادن خود، به تقلید از این برنامه‌ها، سعی در خودنمایی در برابر همکلاسی‌ها و هم سن و سالان خود دارند که گاه در این میان سبب درگیری و زور آزمایی بین آن‌ها نیز می‌شود، و این آغاز شروع خشونت و نشان دادن برتری آن‌ها خواهد بود.
چگونگی مهار خشونت در دانش آموزان
باید قبول کنیم که تمام مشکلات و مسائل دانش آموزان به مدرسه برنمی‌گردد و بخش اعظمی از آن به خصوص در دوران دبستان، به خانه و خانواده مربوط می‌شود. در واقع خشونت کودکان با ورود به جامعه و مدرسه بیشتر قابل مشاهده است. چرا که تا قبل از آن، والدین برای جلوگیری از خشونت و ناراحتی فرزندانشان، خواسته‌های آنان را برآورده می‌کردند در حالی که در مدرسه این‌چنین نیست. البته برعکس این موضوع نیز وجود دارد به این معنا که ناکامی دانش آموزان در دوران کودکی، سبب بروز خشونت در مدرسه می‌شود. نباید فراموش کنیم که شرایط خانوادگی تأثیر زیاد و البته مستقیمی در بروز رفتارهای مختلف از دانش آموزان در مدرسه دارد. بنابراین در قدم اول برای جلوگیری از خشونت دانش آموزان در مدارس، باید از خانه و خانواده شروع کنیم. خانواده‌ها باید در همان سنین کودکی، احترام گذاشتن را به فرزندانشان آموزش دهند و آن‌ها را با این الگو بزرگ کنند. اگر در خانواده‌ای، احترام معنا و مفهومی نداشته باشد، چطور انتظار می‌رود که آن کودک در مدرسه به دیگران احترام بگذارد؟ هم‌چنین والدین باید برای تربیت درست فرزندانشان، محیط خانه را آرام، امن و بدون تشنج حفظ کنند تا زمینه‌های بروز خشونت در کودکان و دانش آموزان کاهش یابد.