قلدری یک پدیده و واژه‌ی امروزی نیست، بلکه از گذشتگان دور وجود داشته است. در قدیم، قلدری در کودکان به‌عنوان بخشی از زندگی به حساب می‌آمد و بچه‌ها باید برای رسیدن به بزرگسالی آن را طی می‌کردند. در سال 1838 الیور تویست اولین کتابی بود که با هدف مقابله با قلدری در کودکان منتشر شد. چارلز دیکنز، نویسنده‌ی این کتاب، به آسیب‌ها و پیامدهای حاصل از این رفتار روی بچه‌ها پرداخته است. دن اولئوس نیز با انتشار مطالعات خود در این زمینه مردم را از عوارض این رفتار ناشایست آگاه کرد. با‌این‌حال، متأسفانه امروزه کودکان و نوجوانان زیادی در نقش قربانی یا مرتکب، این رفتار را تجربه کرده‌اند. از طرفی، طبق آمارهای اعلام‌شده، اکثر قربانیان زورگیری در فضای مجازی، دانش‌آموزان بودند. گاهی‌اوقات نیز دیده شده که برخی از بچه‌ها به همین روش از والدین خود زورگیری می‌کردند. به همین دلیل، ما در این مقاله قصد داریم مطالبی را درباره‌ی قلدری در کودکان نحوه‌ی برخورد با کودک قلدر، راه‌های مقابله با آن و انواع روش‌های زورگیری، برای شما عزیزان ارائه دهیم.
قلدری چیست؟
قلدری، رفتاری است که طی آن، فردِ دارای قدرت به‌صورت آشکارا با سوءاستفاده از توان خود و پرخاشگری، سعی در ترساندن طرف مقابلش دارد. در این فرایند، یک فرد به‌صورت مداوم توسط فرد یا گروهی دیگر مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد. اگر تمسخر و آزار و اذیت در فضایی دوستانه، همراه با شوخی و به‌صورت دوطرفه انجام گیرد، مشکلی ایجاد نمی‌شود؛ اما در‌صورتی‌که دائمی، خشونت‌بار و نفرت‌آمیز باشد، قلدری محسوب می‌شود. به بیان دیگر، قلدری در کودکان رفتاری منفی، هدفمند، تکرارشونده و به دلیل عدم موازنه‌ی قدرت است. مطالعات نشان می‌دهند که در بروز این رفتارها متغیرهای شخصیتی فردی، عوامل مربوط به مدرسه و خانواده نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. بنابراین نمی‌توان این رفتار ناشایست را مسئله‌ای تکاملی در نظر گرفت.
انواع قلدری در کودکان
در قدیم قلدری در کودکان به‌صورت ارتباطات واقعی، چهره‌به‌چهره و در محیط‌هایی مانند مدرسه اتفاق می‌افتاد. به این روند اصطلاحاً «قلدری سنتی» گفته می‌شود. اما امروزه نحوه‌ی زورگویی تغییر کرده و با استفاده از ابزار و فناوری‌های نوین انجام می‌گیرد. از‌این‌رو، فرایند قلدری از سنتی به سایبری تکامل یافته است. از طرفی، کلمه‌ی «قلدری سایبری» به‌وضوح شنیده شده، اما متأسفانه اکثر افراد اطلاعات چندانی از مفهوم این واژه ندارند. این شیوه‌ی مردم‌آزاری درحقیقت یک فرایند تهاجمی و عمدی در فضای مجازی است که در آن، قربانی نمی‌تواند به‌راحتی برای مقابله با قلدری از خود دفاع کند. همچنین، سلاح افراد زورگو در فضای مجازی شامل توهین، تخریب، پخش شایعات، محروم‌کردن افراد از حضور در گروه‌ها و شبکه‌های مجازی و تشویق دیگران به بی توجهی به شخصی خاص است.
قلدری سایبری به چه صورت انجام می‌گیرد؟
قلدری سایبری، از آن جهت که با تکنولوژی در ارتباط است، روز‌به‌روز پیچیده‌تر می‌شود. سه عامل پیشرفت علم و فناوری‌های نوین، تبدیل انسان به انسان‌های سایبری و بهره‌گیری از روش‌های جدید تبهکاری به‌واسطه‌ی همین تکامل تکنولوژی و انسان، بر پیچیدگی این شیوه می‌افزاید. مردم‌آزاری در فضای مجازی می‌تواند به دو صورت آشکار (لقب‌گذاری، تمسخر و تحقیر دیگران) و نهان (طرد و انزوا) انجام گیرد. درکل، این رفتار ناشایست شامل موارد زیر است که به سه روش مستقیم، باواسطه یا از طریق یک پست عمومی در فضای مجازی اتفاق می‌افتد. - رفتارهای گفتاری مانند تماس تلفنی، ارسال پیام، به‌اشتراک‌گذاشتن نظرها در فضای مجازی به‌منظور تخریب و توهین به دیگران. - رفتارهای بصری مانند ارسال عکس و ویدئو در شبکه‌های مجازی که به خجالت‌زدگی قربانی منجر می‌شوند. - جعل هویت که در آن فرد قلدر با سوءاستفاده از نام و حساب کاربری قربانی سعی در آسیب‌رساندن به او دارد. - طرد‌کردن که به‌صورت حذف یا کنارگذاشتن عمدی یک فرد از گروه یا بازی‌های آنلاین انجام می‌گیرد. - وانمود‌کردن که فرد با تحریف هویت خود با دیگران رابطه‌ی عاشقانه برقرار کرده و آن‌ها را فریب می‌دهد. - تعقیب مخفیانه که در آن فرد زورگو با ارسال پیام‌هایی به قربانی می‌فهماند که از همه‌ی کارهای او خبر دارد؛ اینکه چه می‌کند و کجا می‌رود. - خشونت‌های تهدیدآمیز که قربانی را با روش‌های مختلف برای برخوردهای فیزیکی و... تهدید می‌کنند.
راهکارهای مقابله با قلدری سایبری
با توجه به پژوهش‌هایی که در این زمینه صورت گرفته، قلدری در کودکان و مزاحمت‌های سایبری رواج زیادی دارد. اصولاً زورگویی هر کودک و نوجوانی را که دسترسی به اینترنت و فضاهای مجازی دارد، می‌تواند تحت‌تأثیر قرار دهد. نتایج حاصل از تحقیقات نشان می‌دهند که از هر پنج نفر، یک فرد مورد آزار و اذیت سایبری قرار می‌گیرد. از طرفی، متأسفانه این فرایند روز‌به‌روز گسترده‌تر می‌شود؛ از‌این‌رو، تهدیدهای قابل تحمل ممکن است به حملات جدی و آزاردهنده برای فرد قربانی تبدیل شوند. از آسیب‌های قلدری در کودکان نیز می‌توان به افسردگی و خودکشی اشاره کرد. همچنین، یکی از تفاوت‌های قلدری سایبری با نوع سنتی این است که بچه‌ها حتی در خانه و اتاقشان در امان نیستند. بروز خشم و افسردگی یا سرخوردگی در استفاده از ابزارهای الکترونیکی، اضطراب از حضور در مدرسه و کناره‌گیری‌های غیرمنتظره از حضور در جمع اقوام و دوستان نشان‌دهنده‌ی آن است که کودک مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد. به همین دلیل، برای مقابله با قلدری کودکان در فضای سایبری والدین باید در قدم اول نحوه‌ی صحیح استفاده از رسانه‌ها و فضاهای مجازی را به فرزندانشان آموزش دهند. همچنین، ازآنجاکه اعتماد‌به‌نفس پایین زنگ خطری برای قربانیان است. پدر و مادر باید در راستای افزایش عزت‌نفس و اعتماد‌به‌نفس بچه‌ها بکوشند. برای این کار نیز می‌توان کودکان را در فعالیت‌هایی که در انجامشان عالی هستند، شرکت داد. به‌علاوه، قدم آخر برای این کار، استفاده از شیوه‌های روان‌درمانی و مراجعه به مشاوران است. حال اگر بچه‌ای اقدام به زورگویی کرد، چگونه باید با او برخورد کنیم؟
نحوه‌ی برخورد با کودک قلدر باید قاطع و محکم باشد
غیرقابل قبول و زننده‌بودن این رفتار باید به‌طور کاملاً واضح به بچه‌ها آموزش داده شود. آن‌ها باید بدانند که در صورت ارتکاب به این عمل، چه در مدرسه و چه در خانه پیامدهای سنگینی در انتظارشان است. والدین باید توقعات خود را در استفاده از فضاها و شبکه‌های مجازی به‌طور کامل برای فرزندانشان شرح دهند. البته نوع و نحوه‌ی برخورد با کودک قلدر اهمیت بسیار زیادی دارد؛ زیرا در بهبود یا تشدید این رفتار مؤثر است. گفت‌وگوها باید به‌صورت کاملاً دوستانه، صمیمانه و به‌دور از هرگونه خشونت انجام گیرد. کودکان باید بیاموزند که در صورت دریافت پیام‌های تهدیدآمیز، بدون دادن پاسخ، به پدر و مادر خود گزارش دهند. حتی‌الامکان تمام ابزارهایی که قابلیت اتصال به اینترنت را دارند، باید در مکان‌های عمومی گذاشته شوند. با این کار، نظارت و کنترل بچه‌ها راحت‌تر می‌شود. استفاده از نرم‌افزارهای نظارتی و فیلترینگ نیز می‌تواند در مقابله با قلدری کارآمد باشد. پدر و مادر همچنین باید از همه‌ی فعالیت‌ها و نرم‌افزارهای مورد استفاده‌ی فرزندشان آگاهی داشته باشند. با انجام این کارها می‌توان از پیامدها و آسیب‌های تکنولوژی پیشگیری کرد.
سخن آخر
قلدری در کودکان در فضای سایبری پدیده‌ای بسیار خطرناک و مضر است که در آن از ابزارهایی نظیر تلفن همراه، رایانه و... برای ایجاد مزاحمت، تهدید و تحقیر استفاده می‌کنند. از‌این‌رو، در صورت مشاهده‌ی مزاحمت‌های سایبری برای خود یا دیگران، به‌منظور مقابله با قلدری حتماً آن را با کارشناسان پلیس فتا در میان بگذارید.