در سال‌های گذشته آموزش فقط به صورت حضوری و به شیوه‌ی سنتی امکان‌پذیر بود. این نوع آموزش مشکلات زیادی از جمله عدم دسترسی همه‌ی افراد به دوره‌های آموزشی، صرف هزینه و زمان زیاد داشت. امروزه در کنار آموزش حضوری آموزش مجازی نیز گسترش پیدا کرده است. این آموزش نه تنها محدودیت‌های آموزش سنتی را ندارد بلکه مزایا و ویژگی‌های خاصی نیز دارد. در این مقاله می‌خواهیم به تأثیر آموزش و فضای مجازی بر یادگیری بپردازیم.
آموزش مجازی و تأثیر آن بر یادگیری
آموزش مجازی از طریق مجموعه نرم‌افزارهای کاربردی بر پایه‌ی فناوری اطلاعات انجام می‌گیرد و برای آموزش از راه دور بسیار کاربردی است. آموزش آنلاین علاوه بر مراکز آموزشی، برای ادارات و سازمان‌های مختلف نیز کاربرد دارد. سازمان‌ها می‌توانند با صرفه‌جویی در هزینه و زمان، دوره‌های آموزشی مورد نیاز کارمندانشان را به صورت مجازی در اختیار آن‌ها قرار و سطح آموزش را ارتقا دهند. طبق تحقیقات انجام گرفته در این زمینه مشخص شده که این روش آموزش در سال‌های آینده روشی متعارف در جهان خواهد بود. در آموزش غیرحضوری، دانش‌آموختگان نه تنها راه‌حل‌های نوین برای حل مسائل پیدا می‌کنند، بلکه یاد می‌گیرند خلاقانه فکر کنند و برخلاف روش‌های سنتی از جلوه‌های بصری و صوتی حین آموزش استفاده کنند. استفاده از تصاویر، فیلم‌ها، نرم‌افزارهای شبیه‌سازی و ... تأثیر زیادی بر یادگیری می‌گذارد. آموزش غیرحضوری همچنین برخلاف روش سنتی دانشجو محور است که باعث می‌شود فرد خود به دنبال آموزش و تجزیه و تحلیل برود. این موضوع علاوه بر تأثیر بسزایی که در کیفیت آموزش دارد، محدودیت مکانی ندارد و همه‌ی افراد می‌توانند به یک اندازه به اطلاعات دسترسی داشته باشند. در سال‌های گذشته فرایند آموزش و تعلیم وابسته به زمان و مکان مشخصی بود، ولی امروزه با روی کار آمدن آموزش از راه دور و فضای مجازی نه تنها این وابستگی‌ها تا حد زیادی از بین رفته بلکه هر شخصی قادر خواهد بود هر مطلبی را در هر زمان و مکانی یاد بگیرد.
استفاده از پژوهش‌های گروهی در آموزش مجازی
یکی از ایرادات آموزش سنتی این است که دانش‌آموزان و دانشجویان به کارهای گروهی تشویق نمی‌شوند. در حالیکه در کشورهای دیگر همه‌ی فعالیت‌ها و کارهای آموزشی به صورت گروهی انجام می‌گیرد. در آموزش مجازی برگزاری کلاس به صورت گروهی کیفیت آموزش را بالا می‌برد و موجب شادی و نشاط می‌شود. در آموزش از راه دور نیز یکی از اصول آموزش، استفاده از کلاس‌های گروهی است که تأثیر بسیاری بر یادگیری دانش‌آموختگان می‌گذارد. فعالیت‌های گروهی در حقیقت این امکان را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند تا دانسته‌ها و اطلاعات یکدیگر را باهم تبادل کنند و این موضوع باعث افزایش سطح علمی آن‌ها می‌شود. در آموزش نوین همچنین دسترسی به کتاب‌ها و منابع روز دنیا امکان‌پذیر و راحت است، در حالی که در آموزش‌های سنتی منابع اکثراً قدیمی و محدود هستند و این خود گستره‌ی آموزش و تعلیم را کاهش می‌دهد. در واقع می‌توان گفت توانایی کار گروهی تأثیر آموزش مجازی بر یادگیری دانش‌آموزان و دانشجویان است.
روش‌های یادگیری در آموزش مجازی
روش‌های تعلیم در آموزش غیرحضوری به دو صورت برخط و نابرخط است. در روش برخط فرد به تنهایی، مستقل از مکان و زمان آموزش، محتوای آموزشی را که به صورت چندرسانه‌ای روی سایت قرار گرفته، دریافت می‌کند. در این روش از آموزش نوین، مدرس نیز در یک زمان مشخص برای پاسخ به سؤالات و ارائه نکات در محیطی مانند ویدئوکنفرانس حاضر می‌شود. ولی در روش نابرخط مطالب به صورت سی‌دی‌های فشرده تهیه شده و در اختیار افراد قرار می‌گیرد. آموزش مجازی در حوزه‌ی آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها می‌تواند یک موقعیت مناسب برای انجام برخی اصلاحات آموزشی را فراهم کند. استفاده از آموزش در فضای غیرحقیقی منجر به افزایش کارایی و اثربخشی این نظام خواهد شد و سطح علمی افراد را افزایش می‌دهد. زیرا دانش‌آموختگان می‌توانند براساس علایق خود در گروه‌های مختلفی عضو شده و فعالیت کنند. همان‌طور که در مقاله‌های قبل، «مشکلات دبیران مدارس دولتی با آموزش آنلاین» اشاره کردیم در حال حاضر به دلیل شیوع کرونا آموزش به صورت مجازی انجام می‌شود. اما همه‌ی دانش‌آموزان امکان استفاده از این فضا را ندارند. در صورت وجود زیرساخت مناسب می‌توانیم تأثیر آموزش مجازی بر یادگیری دانش‌آموزان را درک کنیم. دانش‌آموزانی که در دوران مدرسه با فضای مجازی و آموزش برخط آشنا می‌شوند در آینده می‌توانند بهتر از سایرین از آموزش‌های محیط کاری بهره ببرند.
لازمه رسیدن به آموزش مجازی
در روش‌های سنتی دانشجویان و دانش‌آموزان فقط مطالب درسی را حفظ می‌کردند، ولی آموزش از راه دور در حقیقت دانش‌آموختگان را وادار به فعالیت می‌کند. استعداد و خلاقیت امری ذاتی است که در همه‌ی افراد وجود دارد و شکوفایی این استعدادها امکان‌پذیر است. اما آن‌چه اهمیت دارد این است که این استعدادها چگونه و به چه روشی شکوفا می‌شوند. جوامع مختلف همیشه در حال رقابت بر روی پیشرفت صنعت بوده‌اند که لازمه‌ی آن داشتن رهبرانی است که تفکر قابل انعطاف دارند. در عصر جدید با توسعه‌ی فناوری اطلاعات و اینترنت، شبکه‌های اجتماعی زیادی در فضای مجازی قرار گرفته‌اند که توانستند مخاطبان زیادی را در رده‌های سنی مختلف به خود جذب کنند. علت استقبال افراد از این شبکه‌ها و فضای غیرحقیقی، بهره‌گیری راحت‌تر و سریع‌تر مطالب از طریق به اشتراک گذاری است. این فضاها در واقع محیط مناسبی برای تبادل اطلاعات و ارسال نظرات هستند و این امکان را برای افراد فراهم کرده‌اند تا در هر نقطه از جهان باهم در ارتباط باشند و تبادل اطلاعات کنند. فضای مجازی علاوه بر فوایدی که ذکر شد مضراتی دارد که کمتر از فواید آن است. روش جدید آموزش در فضاهای غیرحقیقی سطح تعلیم و آموزش را گسترده‌تر کرده است که این موضوع می‌تواند در پیشرفت افراد و حتی جوامع نقش بسیار مهمی را ایفا کند. آموزش نوین، آموزش و پرورش جامعه‌ی ما را نیز تغییر داده است. استفاده از تلفن همراه، نمایشگرهای هوشمند، ویدئو پروژکتورها، دسترسی به اینترنت بی‌سیم و ... تا حد زیادی سیستم آموزشی را دانش‌آموز محور کرده است. استفاده از اینترنت برای یافتن پاسخ سؤالات نه تنها موجب جست‌وجوی آن‌ها در صفحات مختلف می‌شود بلکه حس کارامدی و توانمندی علمی دانش‌آموختگان را نیز افزایش می‌دهد. این کار باعث می‌شود که آن‌ها در مسیر آموزش توانمندتر شوند و عملکرد بهتری داشته باشند.
سخن آخر
آموزش غیرحضوری در فضای مجازی یکی از هیجان انگیزترین، محرک‌ترین و غنی‌ترین روش‌های آموزشی و تعلیم به حساب می‌آید. به همین دلیل برای آنکه شناخت بهتری از تأثیرگذاری این آموزش و استفاده از اینترنت داشته باشید، توجه به جنبه‌هایی از احساس خود کارامدی، انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان ضروری است. متأسفانه به دلیل نبود امکانات در همه‌ی اقشار سیستم آموزش آنلاین هنوز جایگاه خود را ثابت نکرده است اما می‌توان گفت در سال‌های آینده و با توجه به عمومی شدن امکاناتی نظیر تلفن هوشمند آموزش مجازی می‌تواند تأثیر زیادی بر رشد جامعه داشته باشد.