به هرگونه رفتار و کنش درونی یا بیرونی که باعث شود زندگی از روال نرمال و طبیعی خود خارج شود اختلال گفته می‌شود. بعضی اختلالات نمود بیرونی‌تری دارند و راحت‌تر تشخیص داده می‌شوند و در مقابل بعضی اختلالات درونی‌ترند و شاید در حالت عادی پدر و مادر متوجه آن‌ها نشده یا حتی آن را در مراحل رشد طبیعی بدانند؛ این اختلالات خطرناک‌ترند و باید سریع‌تر تشخیص داده شده و درمان شوند. برای تشخیص این نوع از اختلالات باید حتماً از پزشک و مشاور مخصوص کمک گرفت. درواقع نباید از هیچ‌کدام از رفتارهای فرزندان سرسری گذشت؛ چون یک تشخیص دیرهنگام و نداشتن اقدام به‌موقع برای درمان می‌تواند در مسیر رشد جسمی و فکری کودکان و نوجوانان مشکلات جدی ایجاد کرده و آینده‌ی آنان را به خطر اندازد.
تشخیص اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان
امروزه وجود اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان شیوع بیشتری پیدا کرده و خانواده‌ها را دچار نگرانی کرده است. اما در موضوع اختلال و درمان آن، مهم‌ترین چیز تشخیص و پذیرش است. مخصوصاً وقتی پای اختلالات روانی به میان می‌آید. دلایل مختلفی برای تشخیص دیرهنگام اختلالات روانی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
عدم پذیرش
گاهی خانواده و خصوصاً پدر و و مادر متوجه رفتار مشکوک در فرزند خود می‌شوند، اما نمی‌خواهند باور کنند که فرزند آن‌ها دارای اختلال روانی است. به همین دلیل تشخیص نوع اختلال و درمان به تعویق می‌افتد.
جدی نگرفتن
جدی‌نگرفتن از ناآگاهی می‌آید. بسیاری از والدین رفتارهای خارج از نرم فرزندان خود را جزو مراحل رشد آن‌ها و درنتیجه طبیعی می‌دانند و فکر می‌کنند به مرور زمان و خود‌به‌خود درمان می‌شود. در بررسی رفتار کودکان خود بهتر است همیشه با یک مشاور مشورت کرد و هیچ‌چیز را سرسری نگرفته و به مرور زمان نسپرد.
ترس از ایجاد ذهنیت نادرست در اطرافیان
هنوز هم در فرهنگ ما ترس از اینکه نام یک بیماری روی فرزندمان بماند وجود دارد. خانواده‌ها از ترس اینکه مبادا دیگران درمورد فرزندشان فکرهای نادرست کنند یا او را یک بیمار و آدم غیرنرمال تصور کنند، اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان خود را پنهان کرده و سعی می‌کنند با پنهان‌کاری و سرپوش‌گذاشتن مشکل را حل کنند. در‌صورتی‌که با این کار نه‌تنها درمان را به تعویق می‌اندازند، بلکه آن را مشکل‌تر هم می‌کنند.
شایع‌ترین اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان
اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان انواع مختلفی دارد، اما برخی از آن‌ها شایع‌تر بوده و بیشتر دیده می‌شوند. در ادامه به چند اختلال شایع‌تر و مهم‌تر اشاره می‌کنیم:
اختلال اضطراب
اضطراب یکی از اختلالات شایع در کودکان و نوجوانان است. هنگامی که کودک یا نوجوانان در شرایط استرس‌زا قرار بگیرد و این شرایط زیاد تکرار شود، به‌مرور در وجود او نهادینه شده و نمی‌توان آن را کنترل کند.
اختلال افسردگی
به داشتن حس غم و اندوه مداوم، به‌طوری که انگیزه‌ی زندگی و تحرک از انسان گرفته شود افسردگی می‌گویند. کودک مبتلا به افسردگی بیشتر منزوی شده و به انجام تکالیف خانه و مدرسه علاقه‌ای نشان نمی‌دهد.
اختلال در خوردن
اختلال در خوردن فقط به پرخوری مفرط گفته نمی‌شود، هرگونه‌ی تغذیه خارج از نرم جزو این اختلال محسوب می‌شود؛ ازجمله کم‌خوری و بی‌اشتهایی، پرخوری عصبی، سندروم خوردن در شب یا شبخوری و... .
اختلال در دفع
این نوع اختلال بر روند دفع کودک و نوجوان تأثیر گذاشته و و درنتیجه موجب ناراحتی‌های عصبی هم می‌شود. ازجمله اختلالات مربوط به دفع می‌توان به شب‌ادراری اشاره کرد.
اختلال اسکیزوفرنی یا روان‌پریشی
در این نوع اختلال که بیشتر در اواخر نوجوانی رخ می‌دهد ارتباط نوجوان با واقعیت قطع یا مخل می‌شود و گرفتار هذیانات و توهمات می‌شود.
اختلال اضطراب پس از سانحه
این نوع اختلال به‌صورت پریشانی، کابوس‌های مداوم، خشونت و... در پی حادثه‌ای تلخ و تأثیرگذار در زندگی کودک و نوجوان به وجود می‌آید. باید به این نکته توجه کرد که حوادث زندگی، کودکان و نوجوانان را بیشتر از بزرگسالان تحت‌تأثیر قرار داده و همه‌ی بچه‌ها در مقابل سوانح واکنشی یکسان ندارند. بازیابی پس از سانحه در بسیاری از کودکان و نوجوانان دیرتر اتفاق افتاه و آن‌ها برای پشت‌سرگذاشتن بحران به کمک و همراهی بیشتری نیاز دارند.
اختلال وسواس
وسواس به حساسیت بیش از حد روی یک موضوع گفته می‌شود. وسواس انواع مختلفی دارد که از جمله‌ی آن می‌توان به وسواس در تمیزی، وسواس توازن و ... اشاره کرد.
اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی یکی از اختلالاتی است که در آن کودک یا نوجوان دچار اوج‌گیری‌های احساسی می‌شود. درواقع می‌توان گفت نوعی بی‌تعادلی است؛ کودک یا نوجوان یا دچار احساس شادی بیش از حد است یا احساس غم و اندوه مفرط.
علائم وجود اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان
گفتیم که برخی اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان به‌راحتی قابل تشخیص هستند و برخی خیر. به‌طور کلی برخی علائم رفتاری هستند که مانند زنگ خطر عمل می‌کنند و در صورت وجود چنین علائمی باید احتمال وجود یک یا چند اختلال در کودک را در نظر گرفت. برخی از مهم‌ترین این علائم عبارت‌اند از:
- غم یا ناراحتی مداوم؛
- منزوی بودن و کناره‌گیری از اجتماع؛
- معده‌درد‌های مداوم و بی‌اشتهایی؛
- به‌هم‌ریختگی نظم خواب و کم‌خوابی؛
- نداشتن تمرکز در انجام تکالیف مدرسه و خانه؛
- واکنش‌های شدید و غیرنرمال به اتفاقات پیرامون؛
- بی‌انگیزگی به زندگی و صحبت زیاد درباره‌ی مرگ؛
- کاهش یا افزایش بیش از حد وزن؛
- پرخوری و اشتهای مفرط.
کنترل و درمان اختلالات روانی در کودکان
فرزندان بیشترین زمان خود را در کنار خانواده‌ی خود می‌گذارنند؛ پس خانواده هم بیشترین نقش را در ایجاد اختلالات روانی در کوکان و نوجوانان دارد و هم بیشترین نقش را در درمان آن‌ها ایفا می‌کند. خانواده‌ها می‌توانند با افزایش آگاهی خود درخصوص اختلالات روانی شایع در کودکان و نوجوانان، به روند تشخیص، کنترل و درمان کمک زیادی کنند.
نکته‌ی بعدی کمک‌گرفتن از مشاوران و متخصصان این حوزه است. اینکه شما زیر نظر یک مشاور یا پزشک متخصص با کودکان دارای اختلال خود تعامل داشته باشید بسیار مهم است. ضمن اینکه خود پزشک نیز باید در جلسات منظم با فرزند شما صحبت کرده و تأثیر رفتار شما را بر روند درمان اختلالات کنترل کند.
سخن آخر
امروزه وجود اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان امری عادی است و کمتر خانواده‌ای را می‌توان پیدا کرد که با چنین مشکلاتی دست‌به‌گریبان نباشد. درصورت مشاهده علائم مرتبط با اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان وقت را از دست ندهید و سریعاً به مشاور مراجعه کنید تا با انجام تست‌ها و داشتن ملاقات حضوری و صحبت با کودک شما، هرچه سریع‌تر به تشخیص و درمان اختلال فرزند شما بپردازد.