دلیل اختلال تمرکز درسی و درمان آن

تمرکز مسئله‌ای نسبی است که در همه افراد وجود دارد به همین دلیل به طور کامل نمی‌توان گفت که یک فرد کاملأ حواس پرت است و یا کاملا متمرکز است. تمرکز گاهی سخت و گاهی راحت است. معمولأ در مواقعی که تمرکز کردن جنبه‌ی سرگرمی داشته باشد، کاری ساده است و برعکس زمانی که نیاز به تجزیه و تحلیل داشته باشد، کاری سخت و دشوار می‌شود. احتمالأ بارها برایتان پیش آمده است که هنگام درس خواندن و مطالعه، حواستان جای دیگری پرت می‌شود و متوجه نمی‌شوید که کدام مطالب را خوانده‌اید و حتی به یاد ندارید که چه موقع و چگونه به انتهای صفحه رسیده‌اید! این مسئله که در میان دانش‌آموزان و دانش‌جویان بیشتر دیده می‌شود، به اختلال تمرکز درسی یا نداشتن تمرکز فکر برمی‌گردد. در حقیقت بدون تمرکز حواس، یادگیری بسیار سخت خواهد بود و در نهایت سبب افت تحصیلی در دانش‌آموزان و دانش‌جویان می‌شود. اما چگونه می‌توان این مشکل را برطرف کرد؟

چه چیزی سبب حواس پرتی و اختلال تمرکز درسی می‌شود؟

حواس پرتی به معنای خارج شدن از روند مطالعه یا جریان کاری، و فرو رفتن در افکار و تخیلات و یا انجام کار دیگری است. اکثر افراد به خصوص دانش‌آموزان معمولأ به دلایل مختلف، دچار عدم تمرکز فکر و تمرکز حواس و هم‌چنین دچار اختلال تمرکز درسی می‌شوند. از جمله‌ی آن‌ها، می‌توان شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی و اعتیاد به تلفن همراه را نام برد. متأسفانه این روزها، اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مختلف و اینترنت، نه تنها در بین کودکان و نوجوانان بلکه در میان اکثر افراد جامعه به معظل بزرگی تبدیل شده است. بسیار دیده شده که افراد به خاطر اعتیاد به چک کردن شبکه‌های اجتماعی و تلفن همراهشان، دچار آشفتگی ذهنی و عدم تمرکز شده‌اند. بهترین توصیه‌ای که به این افراد می‌شود، این است که زمان مشخصی را برای چک کردن این برنامه‌ها اختصاص دهند و یا از از سیستم جایزه و پاداش استفاده کنند. در حالت کلی عدم تمرکز فکر و حواس پرتی، معمولأ به دو دسته‌ی حواس پرتی درونی و ذهنی و حواس پرتی بیرونی و محیطی تقسیم می‌شود. حواس پرتی ذهنی و درونی شایع‌تر از حواس پرتی بیرونی و محیطی است و به زمان بیشتری برای درمان آن نیاز است. در حالی که افرادی که به دلایل محیطی و بیرونی دچار حواس پرتی می‌شوند، راحت‌تر از سایرین می‌توانند به تمرکز فکری دست پیدا کنند.

حواس پرتی ذهنی و درونی

حواس پرتی ذهنی و درونی به دلایل مختلفی هم‌چون درد و رنج، گرسنگی و تشنگی، غم و غصه، سردی و گرمی، شادی و ناراحتی، ترس، بیماری و ... رخ می‌دهد و سبب پرت شدن حواس فرد از مطالعه و یا انجام کار می‌شود. برخی از این عوامل مانند گرسنگی و تشنگی، سردی و گرمی به راحتی قابل برطرف شدن است، اما مواردی مانند غم و غصه، ناراحتی و حتی شادی از موضوعی خاص بیشتر از سایر موارد ذهن فرد را درگیر و او را دچار اختلال تمرکز و به اصلاح حواس پرتی می‌کند. همه‌ی افراد به خصوص دانش‌آموزان و دانش‌جویانی که دچار اختلال تمرکز درسی هستند، زمانی که در هنگام مطالعه و یا انجام کاری معین، افکارشان به دوردست‌ها می‌رود، بهتر است یک کاغذ و قلم کنار خود بگذارند و آن افکار را در گوشه‌ای یادداشت کنند و در یک زمان مشخص و بعد از مطالعه، به آن رسیدگی کنند.

حواس پرتی بیرونی و محیطی

هر آن‌چه از محیط اطراف که باعث پرت شدن حواس شود مانند نور کم یا زیاد، صدا، شلوغی و ... از عوامل حواس پرتی بیرونی و محیطی محسوب می‌شود. عدم تمرکز حواس بر اثر عوامل حواس پرتی بیرونی و محیطی، آسان‌تر از حواس پرتی ذهنی و درونی قابل کنترل و رفع شدن است. هم‌چنین مطالعات نشان داده که اشخاص، می‌توانند در مکان‌های شلوغ و پر سر و صدا تمرکز کنند و حتی به راحتی مطالعه می‌کنند اما چنان‌چه ناراحتی و غصه‌ای داشته باشند و یا حتی گرسنه یا تشنه باشند، قادر به تمرکز و مطالعه نخواهند بود.

تمرکز فکر، مسئله‌ای اکتسابی

تمرکز فکر، یکی از مهارت‌های مهم تحصیلی به شمار می‌رود که در صورت عدم آن، اصطلاحأ گفته می‌شود که فرد دچار اختلال تمرکز درسی شده است. فرقی نمی‌کند شما فردی باهوش یا فردی عادی باشید چرا که تمرکز فکر، مسئله‌ای اکتسابی و قابل پرورش است. تقویت تمرکز حواس و تمرکز فکر، نیازمند کاهش عوامل حواس پرتی است. معمولأ به دانش‌آموزان و دانش‌جویان توصیه می‌شود که مکان مطالعه و مکان خواب را از هم جدا کنند؛ یعنی در مکانی که آن‌جا اغلب اوقات استراحت می‌کنید، مطالعه نکنید و یا اگر در هنگام مطالعه و درس خواندن، حواستان پرت خیال‌پردازی شد، با صدای بلند مطالعه کنید. این روش در برگرداندن تمرکز فکر بسیار مؤثر است. توصیه‌ی دیگری که به دانش‌آموزان و دانش‌جویان در ایام امتحانات می‌شود، این است که حتمأ هنگام مطالعه، از روش خلاصه‌برداری و نکته‌برداری استفاده کنند. این روش نه تنها به تمرکز حواس، بلکه به یادگیری و مرور مطالب نیز کمک می‌کند. اما برای تقویت تمرکز حواس و تمرکز فکر، تمرینات ساده‌ای نیز وجود دارد که با انجام آن‌ها به صورت روزانه، می‌توانید تأثیر آن‌ها را در یک یا دو ماه مشاهده کنید.