همان‌طور که بزرگسالان از مشکلات مربوط به استرس رنج می‌برند بچه‌ها و حتی کودکان نوپا هم می‌توانند تحت تأثیر استرس، مشکلات بسیاری را تجربه کنند. استرس و مشکلات گوارشی دانش آموزان، مشکلی بسیار رایج است که حتی گاهی باعث می‌شوند، دانش‌آموزان نتوانند در کلاس‌های درس حاضر شوند. چطور می‌توانیم متوجه شویم که فرزند ما چنین مشکلی دارد و چطور می‌توانیم مشکل او را برطرف کنیم؟ تا انتهای مقاله با ما همراه باشید تا به پاسخی برای این سؤال‌ها دست پیدا کنید.
دلایل استرس در کودکان
همه‌ی ما این تجربه را داشتیم که گاهی احساس کنیم نمی‌توانیم انتظاراتی که دیگران از ما دارند را برآورده کنیم. خیلی از کودکان ممکن است در اثر تغییرات بزرگ مثل آمدن یک خواهر یا برادر کوچک‌تر و یا تغییر مدرسه دچار استرس شوند. مواردی مانند بیماری یا مرگ یکی از اعضای خانواده هم می‌تواند باعث ایجاد استرس‌های طولانی مدت در کودکان شود. کمی استرس ضرر ندارد؛ حتی می‌تواند خوب باشد؛ اما استرسی که بر رفتار، تفکر، احساسات و حتی جسم کودکان تأثیر بگذارد، بیش از اندازه و مضر است. عوامل زیر می‌توانند از مهم‌ترین دلایل استرس در کودکان باشند:
- دیدن طلاق والدین
- مشکلات مالی در خانواده
- زندگی در خانه یا محله ناامن
- داشتن افکار منفی در مورد خود
- تغییر مدرسه، جابه‌جایی یا بی‌خانمانی
- تقلب در مسئولیت‌های مدرسه و کار یا ورزش
- مشکلات با دوستان، قلدری، یا فشار گروه هم‌سالان
- گذر از تغییرات بدن و بلوغ که هم در پسران و هم در دختران رخ می‌دهد
استرس ممکن است حاد یا مزمن باشد. اگر استرس حاد باشد، بر اثر یک اتفاق خاص و برای یک دوره کوتاه مدت رخ می‌دهد. مثلاً ممکن است فرزند شما در زمان امتحانات کمی کج‌خلق شود. اما اگر استرس مزمن باشد در یک دوره زمانی نسبتاً طولانی رخ می‌دهد و ممکن است باعث ایجاد علائم فیزیکی در جسم کودک شود. مشکلات گوارشی از علائم رایج استرس مزمن هستند.
علائم و نشانه‌های استرس در کودکان
- سردرد
- نگرانی بیش از حد
- چسبیدن به والدین
- عصبانیت، گریه، ناله
- شب ادراری جدید یا مکرر
- عدم توانایی در آرام کردن خود
- ترس‌های جدید یا تکرار شونده
- رفتار پرخاشگرانه یا سرسختانه
- دیدن کابوس و اختلالات خواب
- ناراحتی معده یا درد مبهم معده
- عدم توانایی در کنترل احساسات
- سایر علائم فیزیکی بدون وجود بیماری جسمی
- عدم شرکت در فعالیت‌های خانوادگی یا مدرسه
- بازگشت به رفتارهایی که در سنین پایین‌تر وجود داشته است.
تأثیر استرس بر دستگاه گوارش
حتماً تابه‌حال درباره‌ی استرس و مشکلات گوارشی دانش آموزان زیاد شنیده‌اید اما بد نیست بدانید چرا استرس چنین مشکلی را در بدن ایجاد می‌کند. آدرنالین و کورتیزول دو هورمونی هستند که در هنگام استرس در بدن تولید می‌شوند. این هورمون‌های اثرات مختلفی بر سیستم‌های موجود در بدن می‌گذارند و به طور کل بدن را برای شرایط خطر آماده می‌کنند. این هورمون‌ها به بدن اعلام می‌کنند که عمل هضم یا گوارش دیگر در اولویت‌های بدن قرار ندارد. در نتیجه گردش خون در روده کاهش پیدا کرده و حرکات دودی روده کم می‌شوند. این موضوع برای کودکان اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به دل‌درد، یبوست و اسهال‌های ناشی از استرس منجر شود. حتی مشخص شده بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر که با اسهال، یبوست، نفخ و درد شکمی همراه است با استرس ارتباط بسیاری دارد.
روش‌های کمک والدین به کاهش استرس
استرس در طولانی مدت می‌تواند سلامت فرزندان ما را در خطر قرار دهد. اما از آنجایی که علائم استرس با توجه به سن، ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای رفتاری بچه‌ها متفاوت است، ممکن است والدین نتوانند خیلی زود وجود مشکل را تشخیص دهند. اگر متوجه تغییر رفتار یا علائم جسمی مانند دل‌دردهای مکرری که علت جسمی ندارند شدید، علائم را نادیده نگیرید. گاهی اوقات رفتارهای خانوادگی مانند خوردن شام دست جمعی یا دیدن فیلم‌های شاد و آرامش‌بخش به صورت خانوادگی می‌تواند کمک بزرگی برای بچه‌ها باشد. سعی کنید فضای خانه را آرام و امن نگه دارید. همچنین دقت کنید که فرزند شما چه فیلم‌هایی می‌بیند؛ چه بازی‌هایی می‌کند و چه کتاب‌هایی می‌خواند؟ آیا همه اینها مناسب سن و شرایط او هستند؟ بگذارید کودکتان در مسائلی که مربوط به او است سهم بیشتری داشته باشد و احساس کند که بر روی زندگی خود کنترل دارد. اگر قرار است خانه یا شغل خود را عوض کنید و یا فرزند شما می‌خواهد به مدرسه‌ی جدید برود با او در این مورد صحبت کنید و شرایط را توضیح دهید.
همچنین برای این که از استرس و مشکلات گوارشی دانش آموزان دور باشید، بگذارید فرزند شما در فعالیت‌هایی که استعداد و علاقه دارد شرکت کند تا طعم موفقیت را بچشد. گوش شنوای خوبی برای فرزند خود باشید. بدون آنکه او را قضاوت کنید یا بخواهید مشکلاتش را به جای او حل کنید به حرف‌های او گوش کنید و سعی کنید راهنمایی‌هایی به او بکنید تا با کمک آنها مسائل را بهتر درک کرده و برای حل آنها اقدام کند. در نهایت این را بدانید که شما الگوی رفتاری فرزند خود هستید؛ پس اگر خود شما از مشکل استرس و اضطراب رنج می‌برید، بهتر است سعی کنید راه‌های سالم مدیریت استرس را یاد گرفته و اجرا کنید.
تأثیر تغذیه در کاهش علائم گوارشی
استرس و مشکلات گوارشی دانش آموزان در زندگی مدرن و امروزی شیوع بسیار زیادی پیدا کرده. علاوه بر راهکارهایی که ذکر شد تغییراتی در رژیم غذایی هم می‌تواند به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک کند. سعی کنید تا جای ممکن غذاهای تازه و سالم را در رژیم غذایی فرزندان خود بگنجانید. مطمئن شوید که فرزند دلبند شما تمام مواد غذایی متناسب با نیاز خود را دریافت می‌کند. مصرف کمتر شیرینی‌ها و تنقلات با قند بالا یا کافئین مؤثر خواهد بود. گاهی اوقات دستگاه گوارش برخی افراد به مواد مختلف مانند لاکتوز که در شیر و لبنیات وجود دارد، تخم‌مرغ یا گندم حساس است. اگر چنین موردی را کشف کردید مواد حساسیت‌زا را از رژیم غذایی فرزند خود حذف کنید. ورزش منظم هم با تولید ماده‌ای به نام اندورفین که خاصیت آرام‌بخشی دارد، می‌تواند در کاهش استری مؤثر باشد. در نتیجه ضمن ایجاد رژیم غذایی مناسب فرزند خود را به تحرک بدنی و ورزش بیشتر تشویق کنید.
زمانی برای کمک خواستن از یک پزشک
خیلی از اوقات خود شما می‌توانید به فرزند خود کمک کنید تا راه‌هایی برای کنترل و مدیریت استرس خود پیدا کند؛ اما گاهی به کمک یک متخصص نیاز پیدا خواهید کرد. اگر فرزند شما دیگر خوشحال نیست و علائم افسردگی را بروز می‌دهد، نمره‌هایش افت کرده یا در مدرسه مشکلات جدید دارد، همچنین اگر فرزند شما نمی‌تواند با اعضای خانواده یا دوستان خود ارتباط درستی برقرار کند یا نمی‌تواند رفتارها یا خشم خود را کنترل کند، بهتر است از یک پزشک کمک بگیرید.
جمع‌بندی
استرس و مشکلات گوارشی دانش آموزان، این روزها به مشکلی رایج در بین کودکان و نوجوانان تبدیل شده است. کودکان ممکن است اصلاً متوجه نشوند که به استرس دچار شده‌اند؛ اما می‌توانند علائم آن را درک کنند. استرس و بیماری های گوارشی ارتباط تنگاتنگی دارند. به همین دلیل اگر فرزند شما در مواقع خاص مثل رفتن به مدرسه یا تولد دوستش دچار دل‌درد می‌شود، ممکن است به مشکلات گوارشی ناشی از استرس دچار باشد. والدین می‌توانند با استراتژی‌هایی از تغییر تغذیه گرفته تا تغییر فضای خانه، صحبت با کودکان و ورزش منظم تا حد بسیار از این مشکلات بکاهند. هرچند در موارد شدیدتر پزشک متخصص می‌تواند کمک‌های مؤثرتری ارائه کند.