خانواده‌ها دوست دارند که فرزندانی درس‌خوان و اهل مطالعه داشته باشند تا بتوانند آینده‌ای درخشان برای خود رقم بزنند؛ چرا که می‌دانند بدون شک درس خواندن یکی از راه‌های رسیدن به موفقیت در آینده است. اما متأسفانه بعضی از دانش‌آموزان، برای درس خواندن انگیزه‌ای ندارند و بهانه‌های مختلفی می‌آورند. بهانه‌هایی از قبیل خسته‌ام، سر درد دارم، حالم خوب نیست و... . گاهی اوقات نیز انجام کارهای دیگر را به درس خواندن ترجیح می‌دهند. فرار از درس خواندن می‌تواند به دلایل مختلف اتفاق افتد. دلایلی مانند: بی‌انگیزه بودن، فشار والدین، ضعف در یادگیری، عدم اعتماد به نفس و ...
نقش خانواده در ایجاد انگیزه برای درس خواندن دانش‌آموزان
خانواده‌ها مهم‌ترین نقش را در ایجاد انگیزه برای فرزندانشان ایفا می‌کنند. متأسفانه بعضی از والدین معتقدند که فرزندانشان به حرف آن‌ها توجه نمی‌کنند، که این یک باور غلط است. در واقع والدین ممکن است به طور ناخواسته به جای انگیزه دادن به فرزندان خود، آن‌ها را از درس خواندن دور کنند. پدرها و مادرها باید بتوانند با شناخت کافی از فرزندان خود، استعدادها، آرزوها و مهارت‌های فرزندانشان را کشف کنند و بدانند که آن‌ها برای رسیدن به آرزوهایشان حاضرند چه کارهایی انجام دهند و در آن راستا به آن‌ها کمک کنند تا خود را بهتر بشناسند. والدین باید نقش کمک کننده را برای دانش‌آموزان ایفا کنند و ضمن ایجاد انگیزه در آن‌ها، در رسیدن به اهدافشان آن‌ها را همراهی کنند.
وعده و وعید برای ترغیب به درس خواندن
متأسفانه بعضی از والدین برای ترغیب کردن فرزندان خود به درس خواندن، اشتباهاتی مانند مجبور کردن فرزندان به درس خواندن با دادن وعده و وعید به آن‌ها، وارد شدن به حریم خصوصی آن‌ها، خود را مسئول آینده‌ی فرزندان دانستن، سخت‌گیری و نگرانی بیش از حد و ... را انجام می‌دهند و ناخواسته نه تنها باعث ایجاد انگیزه در آن‌ها نمی‌شود، بلکه آن‌ها را از درس خواندن نیز دور می‌کنند.
سخت‌گیری بیش از حد نسبت به کودکان
از طرفی بعضی از والدین خود را دلیل بی‌انگیزه بودن فرزندانشان می‌دانند و مدام سعی دارند که از راه‌های مختلف به فرزندان خود انگیزه دهند. در حالی که ممکن است تلاش‌های آن‌ها نتیجه‌ی معکوس داشته باشد و با مقاومت بیشتر فرزندانشان روبرو شوند. گاهی اوقات واکنش تند والدین به بی‌انگیزه بودن فرزندانشان، عصبانی شدن از آن‌ها به دلیل اضطراب و نگرانی خودشان باعث ناامیدی در فرزندانشان میشوند. والدین باید بدانند که نمی‌توانند فرزندان خود را وادار کنند که به چیزی اهمیت دهند. هم‌چنین باید این را بدانیم که کودکان در یادگیری با یکدیگر تفاوت دارند. بعضی از آن‌ها دیرتر درس را می‌فهمند، در نوشتن کند هستند و برای نوشتن به زمان بیشتری نیاز دارند. هم‌چنین ممکن است نسبت به بعضی درس‌ها علاقه‌ی کمتری نشان دهند. والدین باید به این نکات نیز توجه کرده و از سخت‌گیری بیش از حد نسبت به کودکان ضعیف‌تر خودداری کنند.
دلیل بی‌فایده بودن تلاش والدین در ایجاد انگیزه برای کودکان
متأسفانه بعضی از کودکان علی رغم داشتن هوش بالا و تلاش والدین و معلمان، انگیزه‌ی کمتری نسبت به سایرین برای درس خواندن دارند. این افراد معمولأ در کلاس حضور دارند ولی به جای گوش دادن به یک نقطه خیره میشوند و در فکر فرو می‌روند. بعضی از آن‌ها ممکن است فراموش کنند که تکالیفشان را انجام دهند و یا در صورت انجام دادن ممکن است آن‌ها را به معلم خود نشان ندهند. حتی ممکن است بعضی از کودکان علی‌رغم تلاش زیاد برای درس خواندن به هیچ نتیجه‌ای نرسند و مدام پس‌رفت داشته باشند. گاهی اوقات این رفتارها در کودکان ممکن است به دلیل اختلال در یادگیری، بیش‌فعالی (ADHD)، اختلال کم‌توجهی (ADD)، افسردگی و ... باشد که بهتر است برای تشخیص آن به پزشک متخصص مراجعه کنید.
انگیزه کم، آغاز مشکلات
اگر کودکان شما انگیزه کمی دارند، این مسئله می‌تواند به هر دلیلی به نگرانی، سرخوردگی و حتی ناامیدی تبدیل شود. در واقع این همان نقطه‌ای است که مشکلات شروع میشوند. مشکل اصلی در این شرایط در واقع واکنش والدین به عدم انگیزه در کودکان است و نه خود انگیزه. زمانی که از کودک خود به علت بی‌انگیزه بودن عصبانی می‌شوید و سعی می‌کنید به دلیل نگرانی‌های خود به آن‌ها انگیزه دهید، فراموش می‌کنید که نمی‌توان کسی را وادار به انجام کاری کرد. اینجاست که باید از خود بپرسید؛ آیا نگرانی‌های شما باعث می‌شود که غر بزنید و کودک خود را تحت فشار قرار دهید؟ آیا سرخوردگی باعث می‌شود که شما فریاد بکشید و به کودک خود التماس کنید و او را تنبیه کنید؟ آیا به دلیل موفق نشدن کودکتان همواره سعی دارید او را وادار کنید که تغییر کند؟ اگر هرکدام از این کارها را انجام می‌دهید احتمالأ با واکنش‌های فرزندتان روبه‌رو شده‌اید. واکنش‌هایی مانند مقاومت کردن و سرکشی. گاهی اوقات سعی می‌کند باب میل شما رفتار کند تا از سرزنش‌های شما فرار کند. با این کارها شاید بتوانید کودکان را وادار به انجام کارهایی کنید که خودتان دوست دارید ولی در افزایش انگیزه در فرزندانتان ناتوان بوده‌اید.
چگونه به دانش‌آموزان انگیزه درس خواندن بدهیم؟
هدف اصلی ما این است که وقتی می‌بینیم کودکی در انجام کارهایش بی انگیزه است و به اجبار کاری را با بی‌میلی انجام می‌دهد، سعی کنیم با شناختن او و فهمیدن آرزوهایش، روی او تأثیر بگذاریم. برای انگیزه دادن به فرزندان خود و ترغیب کردن آن‌ها به درس خواندن، بهتر است کمی از آن‌ها فاصله بگیرید تا بتوانید شخصیت واقعی فرزندتان را ببینید و بفهمید که چه چیزی باعث ایجاد انگیزه در فرزند شما می‌شود و سپس به او کمک کنید تا خود را بهتر درک کند. اگر فرزند شما از انجام دادن کاری بیزار است بهتر است با او صحبت کنید تا در صورتی که مایل است کارش را با یکی از خواهرها یا برادرهایش عوض کند. این کار به معنی این نیست که باب میل فرزندانتان رفتار کنید، بلکه هدف بررسی کردن کارهایی است که فرزندانتان به انجام دادن آن‌ها علاقه نشان می‌دهند. با این کار در واقع به کودکان خود کمک می‌کنید تا خود را بهتر ببینند و علایق خود را کشف کنند. بعد از فاصله گرفتن از فرزندانتان و شناختن آن‌ها، اجازه دهید خودشان فکر کنند و تصمیم بگیرند و به طور هم‌زمان، آن‌ها را در قبال کارهایی که می‌خواهند انجام دهند، پاسخ‌گو و مسئولیت‌پذیر کنید. هم‌چنین اجازه دهید با نتایج تصمیم‌های اشتباهشان روبه‌رو شوند و خودشان مسئولیت تصمیم اشتباهشان را بپذیرند.
ذهن کنجکاو و مقلد کودکان
کودکان ذهن کنجکاو و مقلدی دارند، در نتیجه والدین می‌توانند خود را الگوی رفتاری فرزندانشان قرار دهند. بنابراین شما باید کاری کنید فرزندانتان ببینند که به عنوان مثال والدین آن‌ها از هر فرصتی برای مطالعه استفاده می‌کنند. هم‌چنین برای فرزندان خود محیطی آرام و مناسب برای انجام تکالیفش فراهم کنید و هر روز از آن‌ها بپرسید چه تکالیفی را باید انجام دهند. با معلم‌های فرزندانتان در تماس باشید و دورادور از وضعیت درسی آن‌ها مطلع شوید. والدین و مربیان گاهی باید سخت‌گیری‌ها را کنار بگذارند و بعضی مواقع از ضعف‌های دانش‌آموزان چشم‌پوشی کنند. در مقابل، برای کارهای خوبشان از آن‌ها تعریف کنید و گاهی در جمع آن‌ها را تشویق و تحسین کنید. این کار می‌تواند باعث ایجاد انگیزه در فرزندانتان شود تا تکالیف خود را انجام دهند. ولی هرگز به فرزندانتان در ازای درس خواندن رشوه ندهید؛ زیرا با این کار نه تنها باعث می‌شوید از کار خود لذت نبرند بلکه ممکن است باعث افت تحصیلی و کاهش انگیزه‌ی آن‌ها شود. والدین و مربیان باید بدانند که چگونه به فرزندان خود برای درس خواندن انگیزه دهند.
دانش‌آموزان را مجبور به درس خواندن نکنید
دانش‌آموزان را مجبور به درس خواندن نکنید و بیش از حد خود را درگیر رفع کردن مسائل مدرسه و انجام دادن تکالیفشان نکنید، زیرا با این کار فقط آن‌ها را از هدف انجام دادن تکالیفشان دور می‌کنید. بهتر است به فرزندان خود اجازه دهید تا تکالیفشان را به تنهایی انجام دهند. برای تشویق فرزندانتان از وعده‌های کوتاه‌مدت برای رفتارهای مطلوبشان استفاده کنید و از رفتارهای نامطلوب آن‌ها چشم‌پوشی کنید.
برای دانش‌آموزان الهام‌بخش و الگو باشید
هرگز وارد حریم خصوصی کودکان و نوجوانان نشوید و سعی نکنید خواسته‌های خود را به آن‌ها تحمیل کنید. درواقع وظیفه‌ی والدین در قبال دانش‌آموزان خود، این است که به آن‌ها دنیای واقعی را نشان دهند و به آن‌ها بفهمانند که برای رسیدن به آینده‌ای که در ذهن دارند، باید چه راهی را انتخاب کنند. باید حس مسئولیت‌پذیری را در آن‌ها ایجاد کنند و عواقب کارهایشان را به آن‌ها نشان دهند. در واقع این کار برای ایجاد انگیزه در فرزندان نیست بلکه تنها برای انجام وظیفه‌ی والدین نسبت به فرزندان خود می‌باشد. اگر والدین رفتاری کنترل‌کننده داشته باشند با مقاومت فرزندان خود برای انجام کارها روبه‌رو میشوند. برای انگیزه دادن به دانش‌آموزان خود و تشویق آن‌ها به درس خواندن، سعی کنید برای آن‌ها الهام‌بخش و الگو باشید. برای این کار می‌توانید همانند کسی رفتار کنید که الهام‌بخش زندگی شما بوده است. سعی کنید با فرزندان خود صحبت کنید، به حرف‌های آن‌ها توجه کنید و فرزندان خود را درک کنید. کودکان خود را از روی حرف‌هایشان قضاوت نکنید و بیشتر به دنبال یافتن راه حلی برای حل مشکل آن‌ها باشید.