با اتمام امتحانات خرداد اکثر دانش‌آموزان با شادی وصف‌ناپذیر، به استقبال فصل تابستان و تعطیلات می‌روند. عده‌ای از دانش‌آموزان که برنامه‌ریزی برای تعطیلات خود ندارند، معمولأ شب را تا دیروقت پای تلویزیون می‌نشینند و صبح‌ها تا دیروقت خواب هستند و در این میان گاهی با تلفن همراه و تبلت بازی می‌کنند. این افراد بعد از مدتی، اصطلاحأ حوصله‌شان از کارهای تکراری سر می‌رود و با خود می‌گویند ای کاش مدارس زودتر باز شوند. در مقابل دانش‌آموزانی هستند که از اوقات فراغت تابستان خود، به بهترین شکل ممکن استفاده می‌کنند و خود را از جنبه‌های مختلف ورزشی، آموزشی و ... ارتقا می‌دهند.
تابستان بهترین زمان برای کشف استعدادها
فرارسیدن تعطیلات تابستان برای خانواده‌ها نیز به معضلی جدی تبدیل شده است. از طرفی آن‌ها دوست دارند که فرزندانشان تابستان را به درستی پشت سر بگذارند و از طرفی دیگر، هزینه‌های کلاس‌های تقویتی و ورزشی آنقدر بالاست که برخی از خانواده‌ها نمی‌توانند آن‌گونه که باید، برای کودکان و نوجوانانشان برنامه‌ریزی کنند. اوقات فراغت اگر به درستی گذرانده نشود و خالی بماند، ممکن است باعث گرایش به کارهای غیراخلاقی، بروز رفتارهای خشونت‌بار و ناهنجار و در کل آسیب‌های اجتماعی شود و یا برعکس، اگر اوقات فراغت به درستی پر شود، ممکن است حتی در آینده‌ی فرد نیز تأثیر مثبت بگذارد. به عبارتی دیگر، تابستان بهترین فرصت برای کشف استعدادهای نهفته در دانش‌آموزان و یادگیری مهارت است که اگر به درستی برنامه‌ریزی شود، بدون شک نتیجه‌ی مثبتی خواهد داشت.
اوقات فراغت، یک دوره تربیت غیر رسمی برای دانش‌آموزان
روان‌شناسان بر این باورند که اوقات فراغت، یک دوره‌ی تربیت غیررسمی برای دانش‌آموزان است که گاهی بیش از تربیت‌های رسمی می‌تواند در رفتار دانش‌آموزان مؤثر واقع شود؛ چرا که افراد، فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند که به آن‌ها علاقه دارند و آزادانه آن‌ها را انتخاب می‌کنند. به همین دلیل برای این که اوقات فراغت تابستان برای دانش‌آموزان، خسته کننده نباشد، باید یک برنامه‌ی آموزشی جذاب و هیجان‌انگیز برای آن‌ها تدارک دید. متأسفانه برخی از خانواده‌ها به دلیل رقابت و چشم و هم‌چشمی با یکدیگر، فرزندانشان را به اجبار به کلاس‌های آموزشی می‌فرستند که حتی ممکن است هزینه‌ی گزافی نیز بابت آن‌ها بپردازند. در حالی‌که کودک یا نوجوان؛ هیچ علاقه‌ای به شرکت در آن کلاس‌ها ندارند و از سر اجبار و فشار خانواده‌ها به آن تن می‌دهند که در این حالت، اوقات فراغت تابستان نه تنها برای دانش آموزان تأثیر مثبتی نخواهد داشت بلکه آن‌ها را خسته و ناراحت می‌کند.
گذراندن اوقات فراغت، با در نظر گرفتن سلیقه و علاقه فرزندان
خانواده‌ها باید این را به خاطر داشته باشند که اوقات فراغت دانش‌آموزان زمانی است که فرزند شما از آن لذت ببرد و کاری را انجام دهد که به آن علاقه دارد و از انجام دادن آن احساس خوشحالی و رضایت می‌کند. بنابراین پرداخت هزینه‌های بالا برای کلاسی خاص، که دانش‌آموز شما اصلأ به آن علاقه‌ای ندارد، مانند آب در هاون کوبیدن است و مطمئنأ بی‌تأثیر خواهد بود. موضوع دیگری که در این‌باره وجود دارد این است که برخی تصور می‌کنند که باید اوقات فراغت تابستان دانش‌آموزان حتمأ با کلاس‌های رایجی مانند کلاس زبان، کلاس نقاشی و ... سپری شود. در حالی‌که خانواده‌ها می‌توانند با در نظر گرفتن سلیقه و علاقه‌ی فرزندانشان، آن‌ها را به کلاس‌هایی مانند نجاری، خیاطی، آرایش‌گری، مکانیکی و ... بفرستند تا علاوه بر گذراندن اوقات فراغتشان، مهارتی برای آینده‌ی خود یاد بگیرند.
تعطیلات در کشورهای مختلف
در برخی از کشورها، برخی از خانواده‌ها مدتی را مرخصی می‌گیرند و اوقاتشان را در کنار فرزندانشان سپری می‌کنند. حتی تعدادی از افراد با نام تشکیلات محلی، برای گذراندن اوقات فراغت دانش آموزان، دور هم جمع می‌شوند و برای آن‌ها برنامه‌های متنوعی در نظر می‌گیرند. کودکان و نوجوانان با توجه به علاقه‌های شخصی خود می‌توانند، هرکدام از برنامه‌های پیشنهادی را انتخاب کنند. همچنین در این برنامه‌ها، اغلب اردوهای چند هفته‌ای نیز وجود دارد که برای سنین خاصی در نظر گرفته می‌شوند. در این اردوها سعی می‌شود تمام فعالیت‌های آموزشی، تفریحی، سیاحتی و گردشی گنجانده شود تا بدین وسیله هم خانواده‌ها از بابت اوقات فراغت فرزندانشان خیالشان راحت شود و هم این که بچه‌ها به حال خود رها نمی‌شوند. نکته‌ی جالب این که تمام دانش آموزانی که در این اردوها شرکت می‌کنند کاملأ بیمه می‌شوند و حتی مقداری از هزینه‌های اردو نیز توسط دولت تقبل می‌شود. همچنین در این اردوها، همه‌ی دانش آموزان چه فقیر و چه غنی، می‌توانند بدون در نظر گرفتن موقعیتشان، در این اردوها شرکت کنند.
پایگاه‌های تابستانی، تکمیل‌کننده‌ی برنامه‌های مدارس
چند سالی است که در کشور ما نیز برخی از ارگان‌ها، خدمات و امکاناتی را برای گذراندن اوقات فراغت تابستان ارائه می‌دهند، که نه تنها دانش‌آموزان و دانش‌جویان می‌توانند با کارت‌های دانش‌آموزی از آن‌ها بهره‌مند شوند، بلکه بزرگ‌سالان نیز می‌توانند از این خدمات استفاده کنند. البته در برخی از مناطق محروم و فقیرنشین، استفاده از امکانات ورزشی، آموزشی و تفریحی به صورت رایگان و یا با هزینه‌ی بسیار کم، در اختیار دانش‌آموزان قرار گرفته می‌شود.
همچنین طی سال‌های اخیر در کشور ما، پایگاه‌هایی تحت عنوان پایگاه‌های تابستانی در نظر گرفته شده و دانش‌آموزان با توجه به علاقه‌ای که دارند، می‌توانند رشته‌های مهارتی خود را انتخاب و نسبت به ثبت نام در آن‌ها اقدام کنند. برنامه‌هایی که در پایگاه‌های تابستانی برای گذراندن اوقات فراغت دانش آموزان در نظر گرفته می‌شود، معمولأ شامل آموزش زبان انگلیسی، موسیقی، استخر، نجوم، نقاشی، سفال‌گری و ... می‌باشد. این پایگاه‌های تابستانی با هدف تکمیل برنامه‌های مدارس، فعالیت‌ها و کلاس‌های ویژه‌ای را با کمترین هزینه برای گذراندن اوقات فراغت دانش‌آموزان در نظر می‌گیرند.