در سال‌های اخیر بحث بودن یا نبودن کنکور زیاد به گوش رسیده است و از طریق تریبون‌های مختلف مطرح گشته است. کنکور، موضوعی است که در دولت دوازدهم به طور جدی از سوی وزیر آموزش و پرورش در حال پی‌گیری است و گاهی طرح‌هایی مبنی بر پذیرش دانش‌جو از طریق سوابق تحصیلی، رونمایی می‌شود اما هنوز هم تصمیم جدی مبنی بر حذف کامل کنکور گرفته نشده است. کنکور از آن موضوع‌هایی است که بودنش فاجعه و نبودنش مصیبت است. حال پیشنهادی مبنی بر برگزاری رفراندوم برای کنکور بین دانش آموزان برای بودن یا نبودن کنکور مطرح شده است و باید منتظر ماند که ببینیم چه پیش می‌آید؛ کنکور هم‌چنان در جایگاه خود می‌ماند یا که حذف می‌شود.
پیشنهاد برگزاری رفراندوم برای کنکور
حجت‌الاسلام ذوعلم رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان این که کنکور سدی در برابر مباحث تعلیم و تربیتی در مدارس است، خبر از برگزاری رفراندوم برای بودن یا نبودن کنکور داد. ذو علم در برنامه‌ی تلویزیونی پرسش‌گر با موضوع "کتب درسی" گفت: ما برای این موضوع نیازمند جمعی ملی هستیم تا بتوانیم این موضوع را هدایت کنیم. وی اظهار داشت: من مدافع عمل‌کرد سنجش در آموزش و پرورش نیستم؛ چرا که می‌دانم آن‌جا هم ایراداتی دارد. اما در رابطه با معظل کنکور که از آن غفلت شده، نیاز به یک عزم ملی داریم تا بتوانیم این مشکل را حل کنیم. رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در پاسخ به این سوال که چرا درسی مانند دین و زندگی باید با مباحث کنکوری در هم تنیده شود، گفت: متاسفانه درس‌های مهارتی، فنی و اخلاقی این‌گونه هستند. کنکور گلوی نظام تربیتی را فشار می‌دهد و ما باید به فکر چاره باشیم و برای بودن یا نبودن کنکور، لازم است که حداقل میان دانش آموزان، رفراندومی برگزار شود.
افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس دانش آموزان
محمد کاظم‌زاده روان‌شناس و مشاور تحصیلی، در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا درباره‌ی مطرح شدن بحث رفراندوم برای کنکور و حذف یا عدم حذف آن گفت: ایجاد هر تغییری در فرآیند سنجش و رقابت علمی، دو فرآیند به دنبال دارد. موضوع تغییر کنکور نیز به هر روشی، چه با تشکیل کمیسیون متخصصان و چه با برگزاری رفراندوم از مجموعه‌ی گسترده‌ای از افرادی مانند معلمان و دانش آموزان دوره‌ی متوسطه دوم که با کنکور درگیر هستند، یا هر روش دیگری، دو فرآیند منفی ایجاد می‌کند. کاظم‌زاده ادامه داد: نکته‌ی اول این که به طور کلی تغییرات قانونی، سطح توانایی سازگاری انسان را پایین می‌آورد. به این معنا که اگر ما خود را در برابر تغییرات قرار دهیم، این تغییرات استرس‌زا خواهند بود؛ چرا که سطح سازگاری را پایین می‌آورد. نکته‌ی دوم این که زمانی که تغییری پیش‌بینی می‌شود به ویژه تغییرات قانونی و امتیازدهی رقابتی، فعالیت‌های علمی افرادی که در آن زمینه در حال فعالیت هستند اعم از مدرس یا دانش آموز، به تعلیق وادار و به طور کلی متوقف می‌کند. چرا که ابزارهای ارزش‌یابی نمی‌دانند که دقیقا باید بر روی چه موضوعی تمرکز کنند و این موضوع باعث هدر رفتن مقدار زیادی از زمان آن‌ها می‌شود. بنابراین بهترین کاری که می‌شود برای تغییر در فرآیند ارزش‌یابی دانشگاه انجام داد این است که از سه سال قبل شروع به اطلاع‌رسانی عمومی کنیم تا هم بحث سازگاری انجام شده باشد، هم تاثیر منفی تغییر جدید کم‌رنگ جلوه کند و هم این‌که افرادی که می‌خواهند در آن شرایط جدید قرار بگیرند، بدانند که باید چه کاری انجام دهند.
چه چیزی قرار است جایگزین شود؟
وی با اشاره به برگزاری رفراندوم برای کنکور یادآور شد: نحوه‌ی تصمیم‌گیری برای تغییر نیز از موضوعاتی است که بسیار مهم و حائز اهمیت است. برگزاری رفراندوم و همه‌پرسی یا استفاده از پژوهش‌های فراتحلیلی، می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد؛ چرا که هم اعتماد به نفس و عزت نفس دانش آموزان را بالا می‌برد و هم این‌که این حس را به آن‌ها می‌دهد که اختیار آینده و سرنوشتشان، در دست خودشان است و در آن دخیل هستند و این موضوع، امید آن‌ها را بالا می‌برد. کاظم‌زاده ادامه داد: برگزاری رفراندوم برای کنکور، باعث می‌شود تعدادی از روش‌های غلط فعلی از بین برود. اما در این جا دو نکته به وجود می‌آید: نکته‌ی اول این‌که، اگر شرایط فعلی حذف شود، چه چیزی قرار است جایگزین آن شود و آیا این شرایط جایگزین شده بهتر از شرایط فعلی است یا خیر؟ و نکته‌ی بعدی این‌که اگر قصد تغییر داریم، لازم است که دو یا سه سال قبل از اعمال تغییر؛ اطلاع‌رسانی شود و درباره‌ی ریزه‌کاری‌های طرح جدید نیز توضیح دهیم.
حذف کنکور، از چاله به چاه افتادن
محمد کاظم‌زاده روان‌شناس و مشاور تحصیلی، عنوان کرد: یکی از مشکلاتی که در حال حاضر گریبان‌گیر سیستم قانون‌گذاری آموزش ما شده است، مبهم بودن آن است. به طور مثال اعلام می‌کنند که 85 درصد ظرفیت دانشگاه‌ها بر اساس سوابق تحصیلی انتخاب می‌شوند. این‌جا سوالات و ریزه‌کاری‌های بسیاری وجود دارد که اگر به آن‌ها رسیدگی نشود؛ قطعا جوانان ما با یک ندانم کاری بزرگ‌تری آشنا خواهند شد. وی با اشاره به برگزاری رفراندوم برای کنکور، تاکید کرد: چنان‌چه حذف کنکور، منجر به سنجش و ارزش‌یابی شود که کیفیت و تلاش علمی دانش آموزان را مورد سنجش قرار دهد، خوب است؛ ولی اگر حذف کنکور از چاله به چاه افتادن باشد، با تمام نقاط ضعف و گرفتاری‌هایی که دارد، بماند بهتر است.