بهداشت یکی از مسائل مهمی است که امروزه در مدارس بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد، چرا که سلامت دانش‌آموزان به آن وابسته است و نه تنها به خود دانش‌آموزان بلکه به شرایط مدرسه نیز مربوط می‌شود و در صورت عدم رعایت آن، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به مربیان، دانش‌آموزان و تمام جامعه خواهد رسید.
مهم‌ترین مکان‌هایی که بهداشت باید در آن‌ها رعایت شود
- وقتی از بهداشت و پاکیزگی سخن می‌گوییم، اولین چیزی که به ذهنمان می‌رسد سرویس بهداشتی است. تمیز بودن سرویس‌های بهداشتی مدارس، بخش بسیار مهم و بزرگی از بهداشت آن مدرسه است. در همه‌ی مدارس باید یک نظافت‌چی مخصوص سرویس‌های بهداشتی وجود داشته باشد تا همه‌ی موارد مربوط به سرویس‌های بهداشتی اعم از تمیزی و پرکردن مایع‌های دست‌شویی و ... را انجام دهد. با رسیدگی به این مسئله، بهداشت در مدرسه تا حدودی رعایت می‌شود.
- مورد دیگری که باید به آن توجه شود این است که در فصل‌های سرد، به علت شیوع بیماری‌ها از جمله سرماخوردگی، باید بعد از اتمام کلاس‌ها و تخلیه مدارس، بخاری کلاس‌ها را خاموش و در و پنجره‌ها را باز بگذاریم تا هوای کلاس تخلیه شود و صبح قبل از ورود دانش‌آموزان همه‌ی بخاری‌ها روشن شود. این امر باعث تعویض هوا و رعایت بهداشت در مدارس می‌شود.
- ورود خوراکی‌های مضر و ناسالم به مدرسه باعث آسیب رساندن به سلامتی و عدم رشد درست دانش‌آموزان می‌شود. بنابراین مدارس باید از ورود خوراکی‌های غیر استاندارد مانند لواشک، چیپس، پفک و ... به بوفه جلوگیری کنند و مأموری برای نظارت بر خوراکی‌ها در بوفه قرار دهند.
- قبل از شروع مدارس نیمکت‌های کلاس‌ها را شست و شو دهید، زیرا دانش‌آموزان در طول روز با نیمکت‌ها در تماس هستند و آلودگی‌های زیادی این طریق وارد بدن آن‌ها می‌شود.
ضرورت مربی بهداشت در مدارس
برای رعایت بهداشت در مدرسه، باید حداقل هر مدرسه یک مربی بهداشت داشته باشد تا توصیه‌های لازم بهداشتی را به دانش‌آموزان منتقل کند. اما متأسفانه از آن جایی که دانش‌آموزان به این مسائل توجهی نمی‌کنند، اغلب مربیان بهداشت در هر کلاس یک مأمور بهداشت تعیین می‌کنند. وظیفه‌ی نماینده یا مأمور بهداشت این است که به طور مرتب یا حداقل دو بار در هفته دانش‌آموزان را چک کند که ناخن‌های آن‌ها کوتاه باشد و وسایل شخصی مانند دستمال و لیوان خود را همراه داشته باشند.
مؤلفه‌هایی که بر بهداشت در مدرسه تأثیر دارند
برای رعایت بهداشت در مدرسه لازم است که همه‌ی معلمان و مربیان دست در دست هم دهند. چرا که رعایت بهداشت تنها توسط یک عده‌ی محدودی، نمی‌تواند مؤثر باشد. آبله مرغان، اوریون و سرماخوردگی از جمله بیماری‌های واگیرداری هستند که در مدارس شیوع پیدا می‌کنند. برای جلوگیری از این بیماری‌ها بهتر است دانش‌آموز به مدرسه نیاید تا بهداشت در مدرسه رعایت شود. برای رعایت بهداشت در مدرسه مؤلفه‌های دیگر تأثیرگذارند که در ادامه با هم آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
عمل‌کرد بهداشتی مسئولین مدارس
انجام درست آموزش، کنترل و مدیریت اصول بهداشتی بر عهده‌ی تمام مسئولین به خصوص مربی بهداشت می‌باشد. رعایت بهداشت در مدرسه، بیشتر بر عهده‌ی دانش‌آموزان است و سطح بهداشت دانش‌آموزان ریشه در آموزش‌های خانواده دارد که در مدرسه مورد محک قرار می‌گیرند. مدرسه باید درست و اصولی ساخته شود و رسیدگی به آن از اهمیت خاصی برخوردار است، اما در برخی از مدارس به علت کمبود بودجه محیط مدرسه دور از اصول بهداشتی می‌باشد که باید رسیدگی شود. رعایت بهداشت در مدرسه و مکان‌های عمومی، با بهداشت در خانه متفاوت است. به همین دلیل باید اطلاعات خاص مربوط در این زمینه را به دانش‌آموزان آموزش داد. برای آموزش این اطلاعات می‌توان به جز سخنرانی، از نمایش و قصه در صف نیز استفاده کرد. به وسیله‌ی بروشور، روزنامه‌ی دیواری و ... باید به دانش‌آموزان، مناسبت‌های خاص مربوط به بهداشت را یادآوری کنیم تا دانش‌آموزان با علاقه‌مندی خود در این برنامه‌ها شرکت کنند و بهداشت در مدرسه را یاد بگیرند و آن را رعایت کنند. باید روزانه کلاس‌ها، سرویس‌های بهداشتی، حیاط مدرسه و ... نظافت شوند. برای آموزش بهتر بهداشت در مدرسه و مسئولیت پذیری دانش‌آموزان، می‌توان از آن‌ها برای کارهایی که در توانشان است کمک گرفت. در تمام مدارس باید جعبه‌ی کمک‌های اولیه وجود داشته باشد و حداقل یک نفر باید بتواند در مواقع ضروری از آن‌ها استفاده کند.
حضور دائم مربی بهداشت
متأسفانه به خاطر کمبود بودجه، مربی بهداشت به طور دائم در مدارس حضور ندارد، اما اگر مربیان بهداشت به طور مداوم در مدرسه حضور داشته باشند، می‌توانند به رعایت بهداشت در مدرسه کمک بسیاری کنند و حتی ارتباط دانش‌آموزان با معلمین، مدیران و اولیا را تقویت کنند و بسیاری از مشکلات بهداشتی، جسمی و روحی را رفع کنند. استخدام مربی بهداشت، تخصیص بودجه به مسائل بهداشتی و نظارت بر اصول بهداشتی از جمله وظایف مدیر می‌باشد. هنگامی که مدرسه به خوبی مدیریت شود، رعایت بهداشت در مدرسه به درستی صورت می‌گیرد. تغذیه سالم در سنین مدرسه، امری اساسی است، زیرا بر یادگیری و تمرکز دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد. متأسفانه بسیاری از دانش‌آموزان وعده‌ی صبحانه را حذف کرده‌اند و از بوفه‌ی مدرسه استفاده می‌کنند. به همین دلیل باید مدراس با دقت بیشتری به بوفه و خوراکی‌های آن، رسیدگی کنند و از آوردن خوراکی‌های غیر استاندارد و تاریخ مصرف گذشته خودداری کنند. رعایت اصول بهداشتی در مدارس با مدیریت، برنامه‌ریزی و آموزش و توجه به نوع تغذیه و رفتارهای بهداشتی دانش‌آموزان انجام‌پذیر است و عدم توجه به آن نه تنها به دانش‌آموزان بلکه به جامعه آسیب وارد می‌کند.
رعایت بهداشت کودکان در مدرسه
کودکان به علت ضعیف بودن، بسیار سریع تر از بزرگترها دچار عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌شوند. بنابراین باید به خوبی به کودکان، بهداشت فردی را آموزش دهیم. در محیط مدرسه به علت نزدیک بودن دانش‌آموزان با یکدیگر، بیماری و میکروب‌ها به راحتی منتقل می‌شوند. در واقع به نوعی مدرسه را می‌توان دنیایی از میکروب‌ها به حساب آورد که نیازمند مراقبت‌های بهداشتی زیادی است. ناگفته نماند که رعایت بهداشت در مدرسه تنها به شستشوی دست‌ها محدود نمی‌شود، بلکه موارد بسیاری در این امر دخیل هستند که در ادامه به آن رسیدگی می‌کنیم.
رعایت بهداشت دهان و شستشوی دست‌ها
یکی از زیبایی‌های هر فرد، دندان‌های اوست. کودکان در سنین 6 الی 7 سالگی دندان‌های شیری‌شان شروع به افتادن می‌کنند و این روند چند سال ادامه دارد. والدین باید مراقبت از دندان‌ها را به کودکان خود آموزش دهند تا دندان‌های دائمی سالمی داشته باشند. برای جلوگیری از هر مشکلی باید مسواک زدن و خوش‌بو نگه‌داشتن دهان را به کودکان خود آموزش دهیم، زیرا رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان صحنه‌ی ناخوشایندی را به دنبال دارد که باعث می‌شود هم‌کلاسی‌ها و معلمان را آزار دهد. یکی از مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از هر نوع بیماری، شستن دست‌هاست. این امر نه تنها در کودکان بلکه در بزرگ‌سالان نیز ضروری است. کودکی که به مدرسه می‌رود، قطعأ می‌تواند دست‌هایش را بشوید. بنابراین لازم است از همان سنین پایین، به دانش‌آموزان یاد داده شود که قبل خوردن غذا، بعد از دست‌شویی رفتن، بعد از بازی کردن، بعد از دست زدن به حیوانات و حتی بعد از دست زدن به کودکان خردسال، با شستشوی دست‌های خود از بروز هر نوع بیماری از جمله مشکلات پوستی و خارش جلوگیری کنند.
- ناخن‌ها: ناخن محیط مناسبی برای رشد انواع میکروب است. با کوتاه نگه داشتن ناخن از رشد میکروب‌ها جلوگیری می‌شود. عده‌ای از کودکان عادت دارند که ناخن‌هایشان را بجوند، این امر باعث می‌شود میکروب به راحتی وارد دستگاه گوارشی شود و فرد دچار مشکل شود.
- موها: موها همیشه باید مرتب باشند تا از بیماری‌های مربوط به مو جلوگیری شود. کودکان باید یک روز در میان حمام بروند و موهای خود را با شامپوی مخصوص بشویند.
- بوی بدن: یکی دیگر از مسائل رعایت بهداشت، بوی بدن است. کودک با بازی کردن عرق می‌کند و بدنش بد بو می‌شود و یا حتی در مواقعی عرق‌سوز می‌شود. بنابراین چه در فضای خانه و چه در فضای مدرسه باید به کودکان و دانش‌آموزان آموزش داده شود که چگونه بهداشت شخصی خود را رعایت کنند و از اسپری و شوینده‌های مناسب استفاده کنند تا از بیماری‌های پوستی جلوگیری شود.
- تمیزی پاها: به علت طولانی بودن مدت زمانی که پاها در کفش هستند، اگر به نظافت پاها رسیدگی نکنید رطوبت کفش باعث به وجود آمدن قارچ می‌شود، لذا حتمأ از جوراب‌های نخی استفاده کنید و به تمیزی پاها و کفش‌ها اهمیت بدهید.
- از دستمال استفاده کنید: باید به دانش‌آموزان یاد داده شود که هنگام سرفه و عطسه کردن جلوی دهان خود را با دستمال بگیرند تا از پخش شدن میکروب جلوگیری شود.