تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان

براساس تحقیقات و آمار به دست آمده، نرخ شادی در ایران بسیار پایین است و در برنامه ریزی‌های آموزشی نیز یا جایگاهی ندارد و یا بسیار کم به آن توجه می‌شود. یکی از مشکلات جامعه و مدارسی که از شادی و نشاط غافل هستند، افزایش بیماری‌های مختلف روانی از قبیل افسردگی و اضطراب است. شادی و نشاط به زندگی معنا می‌دهد و در پرتو آن دانش آموزان خصوصأ در دوران نوجوانی و جوانی می‌توانند خود را ساخته و پله‌های ترقی را یکی پس از دیگری طی کنند. تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان، امری غیر قابل انکار است. یادگیری انسان و سازماندهی رفتار نوجوانان در گرو نشاط و شادابی و هیجانات مثبت آن‌هاست. خلاقیت و شکوفایی استعدادها در گرو نشاط و انبساط روحی انجام می‌شود. یکی از وظایف مهم تربیتی، مدیریت برنامه‌ریزی آموزشی مدارس و تشویق نوجوانان به مشارکت در همه‌ی امور است که با تدوین برنامه‌ریزی آموزشی مناسب به جلب مشارکت دانش آموزان در امور مختلف مدرسه اقدام کنند. این موضوع به دانش آموزان در احساس مفید بودن و دور شدن از انزوا کمک می کند که خود یکی از موارد بانشاط زیستن است.

شوق زندگی کردن را به دانش آموزان بیاموزیم

موفقیت تحصیلی دانش آموزان از موضوعات مهمی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. نشاط و شادکامی باعث می‌شود ذهن انسان پویا، زبانش گویا و استعدادش شکوفا گردد. در مدارس پویا، امید به زندگی، موفقیت و کنجکاوی، شادی و طراوت تحصیلی، برانگیزنده و تحقق دهنده استعدادها و نیازهای فطری و مقتضیات آتی دانش آموزان است. در گذشته هدف آموزش و پرورش تربیت عده‌ای فارغ‌التحصیل بوده که فقط بتوانند امرارمعاش کنند. ولی در قرن جدید آموزش و پرورش به این نتیجه رسیده است که سرلوحه‌ی تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده است: «شوق زندگی کردن را به دانش آموزان بیاموزیم». در حقیقت رشد پایدار ما در گرو شادی پایدار است از طرفی نباید از تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان غافل شد، بنابراین لازم و ضروری است که این شادی در مدارس ایجاد و مدیریت شود. این را نباید فراموش کرد که جامعه‌ی علمی زنده و پویا، جامعه‌ای است که عوامل شادی در آن فراوان باشد و در برنامه‌ریزی‌های آموزشی نظام‌های مختلف آن، راه‌کارهایی جهت شادابی و نشاط دانش‌آموزان طراحی و تنظیم گردد.

تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان از دیدگاه روان‌شناسان

ریچارد کارسون معتقد است که شادمانی حالتی از ذهن است نه رشته‌ای از حوادث. احساسی آرامش‌بخش که می‌توانید همیشه تجربه‌اش کنید و با آن زندگی کنید نه چیزی که برای یافتنش نیاز به جستجو داشته باشید. شادمانی در خارج از وجود شما نیست بلکه یک احساس است. دیوید مایرز، سلامت روانی فرد را در میزان داشتن سرخوشی فرد می‌داند و سرخوشی (خوشحالی) را چنین تعریف می‌کند: «نوعی احساس امنیت. احساس این که زندگی به طور کلی به خوبی می‌گذرد.» این حالت خوشی و نشاط زودگذر نیست و دارای دوام نسبتأ پایداری است که بستگی به عوامل متعددی دارد. خوشحالی به سن یا میزان درآمد، مرد یا زن بستگی ندارد، ولی به بعضی خصوصیات شخصیت فرد و مهارت‌های او، داشتن روابط نزدیک با دیگران و برخورداری از اعتقادات مذهبی و عمل کردن به آن‌ها مربوط است.

ترقی هر کشور رابطه‌ی مستقیم با پیشرفت علم و تکنولوژی آن کشور دارد. پیشرفت علمی نیز زمانی حاصل می‌شود که افراد خلاق و متفکر تربیت شده باشند. پیشرفت تحصیلی به معنی افزایش میزان یادگیری، سطح نمرات و قبولی دانش آموزان در دروس و پایه‌ی تحصیلی می‌باشد و همه این‌ها به روحیه‌ی مثبت دانش آموزان بستگی دارد که بازهم به تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان برمی‌گردیم.

نقش خانواده در شادابی کودکان و نوجوانان

خانواده مهم‌ترین نقش را در ایجاد شادابی در فرزند خود ایفا می‌کند. تربیت فرزند از بدو تولد و ایجاد شادی و نشاط در او و پیوند خانواده و مدرسه و تعامل این دو با هم، می‌تواند روش مؤثری برای ایجاد شادابی در فرزند او پیدا و اجرا کند. برخی از والدین به دلیل نداشتن شناخت کافی از فرزندان خود و نیازها و استعدادهای آن‌ها و هم‌چنین ویژگی‌های سنی فرزندانشان در سنین مختلف، نمی‌توانند نقش خود را در نظارت و حمایت صحیح از فرزندانشان به خوبی ایفا کنند. در نتیجه نه تنها باعث افت تحصیلی در فرزندان خود می‌شوند، بلکه روز به روز از آن‌ها فاصله می‌گیرند. والدین می‌توانند با ارتباط مستمر با مدارس، شرکت منظم در جلسات انجمن اولیاء و مربیان و کلاس‌های آموزشی با ویژگی‌ها و نیازهای فرزندان خود در دوره‌های مختلف سنی آشنا شوند و نقش خود را در حمایت و نظارت از آن‌ها به خوبی ایفا کنند.

شاداب‌سازی ظاهری مدرسه

• فضاسازی و زیباسازی حیاط مدرسه
• زیباسازی ساختمان مدارس
• زیباسازی و تمیز بودن نمازخانه، کتاب‌خانه و کارگاه
• پوشش‌های ظاهری معلم‌ها، مدیر، کارکنان و دانش آموزان
• رعایت بهداشت فردی، محیط مدرسه و کلاس‌ها

معلم شاد و با روحیه

معلم و روحیه‌ی او یکی از عواملی است که باعث ایجاد حس مثبت و منفی در دانش آموزان می‌شود. معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظیم می‌کند. برای پرورش روح دانش آموزان باید روح معلم شاد باشد. معلمانی که نمی‌توانند حضور توان‌مند در کلاس داشته باشند، از لحاظ انتقال فکری با دانش آموزان هماهنگ نیستند و برای پاسخ‌گویی به دانش آموزان آمادگی ندارند. اگر دانش آموزان بدانند چه باید بخوانند، چرا باید بخوانند، دروسی که باید بخوانند چه سودی در آینده‌ی نزدیک و دور برای آن‌ها دارد، موارد کاربرد دروس در جامعه کجاست و چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اهداف برای آن‌ها روشن می‌شود و به درس و معلم خود رغبت پیدا می‌کنند و محیط کلاس و مدرسه برای آن‌ها شاد و نشاط‌آفرین می‌شود. پس معلم باید با انواع روش‌های تدریس ، تشویق و تنبیه آشنایی داشته باشد و همواره اطلاعاتش به روز باشد.

جو مدرسه

جو مدرسه می‌تواند بر اساس وفاداری و هم‌دلی سازمان‌دهی شود یا افراد را در دو سوی یک دیوار بلند ناامنی و بی‌اعتمادی قرار دهد. داشتن فرصت‌های برابر، خودی محسوب شدن، پذیرفته شدن و تمایل به همکاری چند جانبه، از جمله مولفه‌های جو مدرسه می‌باشد.

پیشنهاد به معلمان، مشاوران و مربیان پرورشی

• استفاده از روش‌های مناسب تشویق و تنبیه
• ترغیب دانش آموزان به فعالیت‌های گروهی
• استفاده از روش گردش علمی و نمایش‌نامه‌ای
• اختصاص بخشی از کلاس به گفتن لطیفه
• خواندن قصه‌ها و داستان‌های جالب و دوست‌داشتنی برای دانش آموزان در کلاس درس انشاء، پیام‌های آسمانی و...
• معرفی الگوهای مناسب علمی، ورزشی، فرهنگی به دانش آموزان
• توجه به بهداشت روانی و جسمی دانش آموزان
• برگزاری جنگ خنده در مراسم صبح‌گاهی یا اعیاد
• ایجاد تابلوی اعلانات تحت عنوان ایستگاه خنده
• برگزاری جشن‌ها به مناسبت‌های مختلف
• آموزش مهارت‌های زندگی از قبیل: خودآگاهی، هم‌دلی، ارتباط مؤثر، تصمیم‌گیری، حل مسأله، تفکر خلاق، توانایی مقابله با استرس و ...
• برگزاری نمایشگاه دست‌سازه‌ها، آثار، نقاشی و شعر
• اجرای نمایش‌های عروسکی

جامعه‌ی شاد

سخن آخر این که تأثیر شادی و نشاط بر یادگیری دانش آموزان را نباید فراموش کرد چرا که امری ثابت شده و انکارناپذیر است که باید به آن برای رسیدن به موفقیت تحصیلی، توجه شود. شاید در اولین نگاه، احساس کنید که انجام همه‌ی موارد ذکر شده در مدارس مستلزم پرداخت هزینه‌های سنگین باشد و یا در مدارس دولتی چنین امکاناتی وجود ندارد. در حالی که می‌توان با درایت و مدیریت صحیح و با حداقل بودجه و امکانات، بسیاری از پیشنهادات فوق را انجام داد. یک جامعه‌ی شاد می‌تواند باعث بروز رشد استعدادها و خلاقیت‌ها در نوجوانان شود. هم‌چنین شاداب‌سازی و ایجاد روحیه‌ی شاد در دانش آموزان و جلوگیری از افسردگی آن‌ها باعث می‌شود افرادی هدف‌مند، کارآمد و مسئولیت‌پذیر در جامعه داشته باشیم.