شطرنج، نوعی بازی تخته‌ای است که می‌توان از آن به عنوان جنگ بین دو ذهن نیز یاد کرد. شاید این سؤال در ذهن شما به وجود آمده باشد که این سرگرمی چه ویژگی‌ها و فوایدی برای شما و فرزندانتان دارد؟ شاید فکر کنید یادگیری شطرنج برای کودکان سخت است. اما باید گفت که تاثیر بازی‌های تخته‌ای روی کودکان، به خصوص شطرنج بسیار شگفت‌انگیز است. تاثیر بازی شطرنج بر هوش کودکان یکی از مهم‌ترین فواید این سرگرمی است. از طرفی یکی از دغدغه‌های والدین در تربیت فرزندانشان، آموزش مسئولیت‌پذیری و پرورش تفکر خلاق است که این بازی تخته‌ای می‌تواند راه‌حل مناسبی برای آن باشد. به مناسبت روز جهانی شطرنج ما در این مقاله قصد داریم به تاثیر بازی‌های تخته‌ای روی کودکان و فواید یادگیری شطرنج برای کودکان بپردازیم.
1- پیشگیری از آلزایمر
در بازی شطرنج، مغز به عنوان فعال‌ترین عضو بدن مانند یک عضله عمل می‌کند. از آن‌جایی که در این سرگرمی ذهن بازیکن‌ها به چالش کشیده می‌شود، پس در بهبود عملکرد مغز اثربخش خواهد بود. تحقیقات انجام گرفته در زمینه‌ی آلزایمر، نشان می‌دهند که این بازی احتمال بروز زوال عقل را کاهش می‌دهد. همچنین از بروز اختلالات اضطراب و افسردگی ناشی از این بیماری پیشگیری می‌کند. از طرفی احتمال بروز آلزایمر در افراد بالای 75 سال که شطرنج بازی می‌کنند، نسبت به سایرین کمتر است
2- افزایش میزان یادگیری
آنتن تلویزیونی را در نظر بگیرید که با دریافت سیگنال‌های مختلف، تصاویر را با وضوح متفاوت به شما نشان می‌دهد. هرچه تعداد شاخه‌های آنتن بیشتر باشد، سیگنال‌های دریافتی افزایش یافته و شما تصاویر واضح‌تری را خواهید دید. در مغز، دندریت‌ها همانند شاخه‌های آنتن عمل می‌کنند. این یاخته‌های عصبی درخت مانند، اطلاعات را از سلول‌های عصبی دریافت کرده و به نورون‌ها منتقل می‌کنند. هرچه تعداد این رشته‌ها بیشتر باشد، میزان گیرایی افراد افزایش می‌یابد. از آنجاکه شطرنج یک فعالیت فکری مداوم است، می‌تواند باعث رشد و توسعه‌ی این دندریت‌ها شود.
3- تاثیر بازی شطرنج بر هوش کودکان
حرکت دادن مهره‌های شطرنج نیازمند تفکر و تمرکز بالا است. بنابراین بدون شک این بازی باعث افزایش هوش در افراد می‌شود. طبق پژوهش‌هایی که روی کودکان انجام گرفته، ثابت شده که آموزش این سرگرمی به بچه‌ها در افزایش ضریب هوشی آن‌ها مؤثر است. پس اگر دوست دارید که فرزندان باهوشی داشته باشید، حتماً در سنین پایین (معمولاً از 6 سالگی به بعد) بازی شطرنج را به آن‌ها بیاموزید
4- تقویت مهارت حل مسئله
در دنیای امروزی، با پیشرفت روزافزون تکنولوژی، موانع و مشکلات زیادی در مراحل مختلف زندگی وجود دارند. کودکان برای آن‌که قادر به رفع و رجوع این مسائل باشند، نیازمند یادگیری مهارت حل مسئله هستند. این توانایی نه تنها به عبور از موانع کمک می‌کند، بلکه باعث تقویت اعتماد به نفس و استقلال در بچه‌ها می‌شود. تقویت مهارت حل مسئله از جمله تاثیر بازی‌های تخته‌ای روی کودکان است.
5- - تقویت مهارت تجسم فضایی (هندسی)
کودکان با ضریب هوشی بالا، توانایی زیادی در تجسم اشیا در فضا دارند. این مهارت در بازی شطرنج بسیار حائز اهمیت است. زیرا بازیکن‌ها باید قادر به پیش‌بینی موقعیت مهره‌ها تا 10 حرکت بعدی و تغییرات بازی را داشته باشند. انجام این محاسبات ذهنی سنگین است. یادگیری شطرنج برای کودکان باعث تقویت مهارت تجسم فضایی و حافظه می‌شود. 6- افزایش خلاقیت نیم‌کر‌ه‌های مغز، ظاهری مشابه دارند ولی نحوه‌ی فعالیت و پردازش اطلاعات در آن‌ها متفاوت است. قسمت چپ به تفکر تحلیلی و روش‌مند و قسمت راست به تفکر خلاق و هنری می‌پردازد. نتایج حاصل از تحقیقات انجام گرفته در این زمینه، نشان می‌دهند که بازی شطرنج باعث افزایش خلاقیت در افراد می‌شود.
7- دوراندیش بودن
احتمالاً تاکنون برای شما پیش آمده که بدون فکر کردن کاری را انجام داده‌اید که بعداً حس نارضایتی را در شما ایجاد کرده است. برنامه‌ریزی درست و پیش‌بینی آینده از جمله ویژگی‌های بارز بازیکنان شطرنج به شمار می‌روند. این بازی به کودکان شما در ایجاد یک الگوی فکری درست کمک می‌کند. 8- انعطاف‌پذیر بودن در بازی شطرنج هیچ قانون و قاعده‌ی غیرقابل تغییری وجود ندارد. بازیکن‌ها در هر لحظه قادرند خود را با شرایط وفق دهند. یادگیری این مهارت به کودکان می‌آموزد که برای رسیدن به هدف، لازم نیست همیشه از یک راه مشخص استفاده کنند. بنابراین یاد می‌گیرند که منعطف باشند و مسیرهای دیگری را نیز امتحان کنند.
چگونه آموزش شطرنج را برای کودکان لذت‌بخش کنیم؟
همان‌طور که می‌دانید شطرنج یک بازی فکری است که یادگیری آن نیازمند تمرکز و صبر زیاد است. از آن‌جایی که آموزش این سرگرمی به کودکان ممکن است باعث خستگی آن‌ها شود، بهتر است از راه‌حل‌های مختلفی برای لذت‌بخش کردن آن استفاده کنید. مثلاً می‌توانید از خوراکی مورد علاقه‌ی آن‌ها مثل شکلات یا اسمارتیز استفاده کنید. به این صورت که آن‌ها را روی بعضی خانه‌ها بگذارید و از کودکتان بخواهید برای رسیدن به خوراکی‌ها مسیر درست را انتخاب کند. هرگز در آموزش تمامی فوت و فن‌ها عجله نکنید. از حرکات ساده شروع کنید. نتایج حاصل از بررسی‌های مختلف نشان داده، اکثر کودکان 7-6 ساله قادرند قوانین پایه را به کار گیرند. همچنین شاید بچه‌های 4-3 ساله نیز بتوانند از پس این بازی برآیند ولی بهترین سن برای آموزش 6-5 سالگی است. یکی از اشتباهاتی که اکثر مربیان و حتی والدین انجام می‌دهند، آموزش قواعد پایه از همان اول است. به جای این کار به بچه‌ها اجازه دهید کمی با مهره‌ها بازی کنند و خودشان از شما بپرسند که این مهره چیست و چه کار می‌کند. به این ترتیب تأثیر بیشتری روی آن‌ها خواهید داشت. داستان‌سرایی و تخیل از جمله راه‌حل‌هایی هستند که به لذت‌بخش شدن آموزش کمک می‌کنند. سعی کنید برای هر مهره یک داستان بگویید. با این کار کودکان عاشق این بازی می‌شوند.
سخن آخر
با توجه به مطالب گفته شده آموزش و تاثیر بازی‌های تخته‌ای روی کودکان، در تمام مراحل زندگی آن‌ها نمایان است. یادگیری شطرنج برای کودکان به آن‌ها در مواجه شدن با مشکلات زندگی کمک بسیار زیادی می‌کند. بنابراین آموزش این حرفه به افراد از همان دوران کودکی، می‌تواند بهترین هدیه‌ی والدین به فرزندانشان باشد.