خانواده نخستین نهاد زندگی است و در شکل‌گیری عادات، اندیشه‌ها، رفتار و دیدگاه‌های اجتماعی کودک نقش دارد. سطح سواد والدین یکی از عواملی است که بر نگرش کلی فرزندان تأثیرگذار است و رابطه‌ی مستقیمی با پیشرفت تحصیلی فرد و حتی جامعه دارد. برخی افراد اعتقاد دارند والدینی که سواد بالایی دارند فرزندانشان نسبت به سایرین، موفق‌ترند. از طرفی برخی والدین بر این عقیده‌اند که تعلیم و تربیت و پیشرفت فرزندان فقط وظیفه‌ی مدرسه است، در نتیجه سواد والدین تأثیری بر تحصیل فرزندان ندارد. اما طبق بررسی‌های انجام شده در حال حاضر بی‌سوادی رابطه‌ی مستقیمی با فقر و ناهنجاری دارد و سدی بزرگ در راه پیشرفت و توسعه محسوب می‌شود. در این مقاله قصد داریم درباره‌ی تاثیر سواد والدین بر دانش‌آموزان و به طور کلی تاثیر سواد بر پیشرفت تحصیلی مطالبی را برای شما عزیزان ارائه دهیم.
تعریف سواد
پیش از هرچیز باید به تعریف سواد بپردازیم. در تعریف گذشته سواد به معنی توانایی نوشتن و خواندن بود اما امروزه یونسکو تعریف جدیدی برای سواد اعلام کرده است. طبق این تعریف جدید سواد، توانایی درک، تفسیر، برقراری ارتباط، توانایی محاسبه و شناخت در زمینه‌های گوناگون است. در واقع باسواد کسی است که بتواند با استفاده از خوانده‌ها و آموخته‌ها تغییری در زندگی خود ایجاد کند. مهارت‌هایی که فرد باسواد باید کسب کند عبارت‌اند از:
- سواد عاطفی : توانایی برقراری ارتباط عاطفی با دوستان و اعضای خانواده
- سواد ارتباطی: علم آداب اجتماعی و توانایی برقراری ارتباط درست با افراد جدید
- سواد مالی: دانستن روش‌های پس‌انداز و مدیریت مالی
- سواد رسانه: توانایی تشخیص اعتبار رسانه‌ها
- سواد تربیتی: توانایی تربیت درست نسل بعد
- سواد رایانه ای: دانستن علم استفاده از رایانه
- سواد سلامتی: داشتن اطلاعات درباره‌ی تغذیه‌ی مناسب
- سواد نژادی و قومی: شناخت اقوام و نژادها و احترام به ملل و اقوام
- سواد بوم شناختی: علم راه‌های حفظ محیط زیست
- سواد تحلیلی: توانایی شناسایی، بررسی، درک، ارزشیابی و تحلیل نظریه‌ها
- سواد انرژی: مهارت مدیریت مصرف انرژی
- سواد علمی: توانایی بحث یا حل مسائل با راهکارهای علمی و عقلانی مناسب علاوه بر سواد دانشگاهی.
تاثیر سواد والدین بر دانش‌آموزان
محیط یادگیری از خانواده آغاز شده، در مدرسه و جامعه تداوم می‌یابد و عملکرد دانش‌آموز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تاثیر سواد بر پیشرفت تحصیلی جزء موضوعاتی است که همواره مورد بحث بوده است. والدینی که سواد بالاتری دارند معمولاً از موقعیت اجتماعی بهتری برخوردارند. این موقعیت اجتماعی و فرهنگی خوب، تأثیر مثبتی بر نگرش دانش‌آموزان نسبت به والدینشان دارد. معمولاً این دانش‌آموزان بهتر از سایرین می‌توانند با محیط پیرامونشان ارتباط برقرار کنند. این موضوع باعث شکوفایی استعداد آن‌ها می‌شود. البته باید به این نکته نیز توجه کرد که تحصیلات نمی‌تواند به تنهایی دلیل پیشرفت افراد باشد ولی سطح سواد والدین نقش زیادی در آگاهی، موقعیت‌های اجتماعی، اقتصادی و همچنین بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارد. والدینی که سطح سواد بالایی دارند می‌توانند در حل مسائل درسی به فرزندان خود کمک کنند که این کار خود نوعی دلگرمی و حس اطمینان را به فرزندان منتقل می‌کند.
تأثیر سطح سواد والدین بر جامعه
طی نشست خبری سازمان سود نهضت آموزی در حال حاضر کمتر از 2 میلیون نفر بی‌سواد مطلق هستند. همچنین 96 درصد از گروه سنی 10 تا 49 سال باسوادند. سطح سواد باعث بالارفتن موقعیت و بهبود شرایط اجتماعی افراد می‌شود. همان‌طور که گفتیم سطح سواد والدین تأثیر بسزایی بر پیشرفت جامعه دارد و پایین بودن آن خود یکی از عوامل نارسایی‌های اجتماعی، اقتصادی و تربیتی است. بی‌سوادی در همه‌ی ابعاد زندگی به ویژه در بهداشت، اقتصاد، فرهنگ و ... مؤثر است و موجب بروز ناهنجاری، بی‌نظمی و آشفتگی در جامعه و باسوادی باعث ایجاد موقعیت شغلی و در نهایت رفاه اقتصادی و پایین آمدن فقر می‌شود. از آن‌جایی که بیشترین میزان خودکشی در طبقه‌ی پایین اقتصادی گزارش شده است می‌توان گفت سطح سواد اولیا تأثیر بسزایی بر جامعه می‌گذارد.
رابطه سطح سواد والدین با اوقات فراغت دانش‌آموزان
طبق مطالعات انجام گرفته مشخص شده والدینی که سطح سواد بالاتری دارند در زمان تعطیلات و اوقات فراغت کودکان، همچنان به تحصیل و یادگیری بیشتر فرزندانشان فکر می‌کنند و بیشتر اوقات فراغت آن‌ها را با کلاس‌های تقویتی، زبان انگلیسی و کلاس‌های ورزشی پر می‌کنند. این دسته از والدین همیشه سعی می‌کنند که فرزندانشان برنامه‌ی صحیحی برای اوقات فراغتشان داشته باشند. کودکانی که ضعف تحصیلی دارند از امکانات کلاس‌های تقویتی استفاده می‌کنند و فرصت رشد و ترقی را خواهند داشت، درحالی‌که والدینی که سطح سواد پایین‌تری دارند معمولاً شرایط اقتصادی اجازه‌ی چنین فعالیت‌های فوق‌برنامه را به آن‌ها نمی‌دهد. در نتیجه کودکان از استفاده‌ی امکانات محروم می‌مانند.
سخن آخر
با توجه به مطالبی که گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که تاثیر سواد والدین بر دانش‌آموزان فقط به کمک کردن در مسائل درسی خلاصه نمی‌شود، بلکه سطح سواد والدین نقش زیادی در تربیت درست فرزندان، آماده کردن آن‌ها برای جامعه و در نهایت پیشرفت جامعه دارد. داشتن فرزند سالم و مستعد کافی نیست، تهیه‌ی محیط مناسب تربیتی و شرایط مناسب آموزش هدف مطلوب است. از آن‌جایی که تاثیر سواد والدین بر دانش‌آموزان بسیار است، لازم است خانواده‌ها خود از سواد کافی برخوردار باشند. دانش‌آموزانی که خانواده‌های باسواد دارند در امر تحصیل پیشرفت و ترقی بهتری دارند. به همین دلیل بهتر است دولت برای والدینی که سطح سواد پایینی دارند شرایطی را برای تحصیل آن‌ها و جلب توجه والدین به افزایش سطح سوادشان انجام دهد.