تاثیر ماهواره بر بزهکاری نوجوانان

آمارها سخن می‌گویند!

بد نیست که همین ابتدا نگاهی به آمار بزهکاری در کشور بیندازیم. متاسفانه مانند بسیاری دیگر از حوزه‌های اجتماعی، آمار روشن و شفافی از وضعیت بزهکاری نوجوانان و جوانان در دسترس نیست. طبق آخرین آمار در دسترس، تعداد کودکان و نوجوانان تحت پوشش کانون اصطلاح و تربیت در سراسر کشور، چیزی در حدود 2 تا 3 هزار نفر است. البته به نظر می‌رسد که این آمار چندان سنخیتی با واقعیت‌های میدانی جامعه ایران ندارد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهند که سن بزهکاری در ایران به حدود 13 سال رسیده است. البته باید توجه داشته باشید که در این تحقیقات معنای حقوقی بزه مد نظر قرار می‌گیرد. به‌همین دلیل آمارها بیشتر ناظر بر جرایمی مانند سرقت، درگیری و این دست اقدامات خشونت آمیز است. اما اگر معنای عام را در نظر بگیریم، داستان کاملا تغییر می‌کند. آمارها درباره اعتیاد حاکی از آن است که حدود 20 درصد نوجوانان زیر 18 سال، سیگار یا سایر مواد مخدر را مصرف می‌کنند. حال باید بررسی کنیم که رابطه بین ماهواره و بزهکاری جوانان چیست؟

جدا شدن نوجوانان و جوانان از خانواده

شاید بتوان مهم‌ترین تاثیر محتواهای غیراخلاقی را گسست خانواده دانست. خانواده ایرانی امروز بیش از هر زمانی نیاز به پاسداری دارد. تاثیر ماهواره بر تضعیف نهاد خانواده دفعتا رخ نمی‌دهد. بلکه آهسته و با شیب ملایم خودنمایی می‌کند. به‌همین دلیل تغییرات خیلی ملموس نیستند. خانواده وقتی معنا پیدا می‌کند که روابط بین افراد در آن بر اساس حقوق و تکالیف شکل بگیرد. برنامه‌های ماهواره‌ای تلاش می‌کنند تا با زیر سوال بردن بسیاری از این حقوق و تکالیف، پیوندهای خانوادگی را سست کنند. این نقطع عطق نقش برنامه‌های ماهواره بر بزهکاری است. چرا که با جدا کردن نوجوانان و جوانان از خانواده عملا شرایط برای ابتلا به آسیب‌های اجتماعی مهیا می‌شود.

حمله به هنجارهای فرهنگی

در مقیاس بزرگ‌تر از خانواده، نوبت به هنجارهای فرهنگی و اجتماعی می‌رسد. در سطح یک شهر و کشور، پیوندهای فرهنگی و اجتماعی وجود دارند که افراد را در کنار هم نگه می‌دارند. در واقع زندگی جمعی ذیل این هنجارها تعریف شده و معنا پیدا می‌کند. یکی دیگر از موضوعات مهم در رابطه بین ماهواره و بزهکاری حوانان، به‌سخره گرفته شدن ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی است. اگر حس تعلق یک نوجوان نسبت به جامعه خدشه‌دار شود، آنگاه باید منتظر رفتارهای پرخطر از سوی او بود. فردی که از پهنه فرهنگی جامعه خود جدا می‌شود، عملا در تجربه زیست جمعی شکست می‌خورد و این نقطه آغاز بحران‌های بزهکاری نوجوانان و جوانان است.

ایجاد بحران هویت

مانوئل کاستلز، یکی از ویژگی‌های عصر اطلاعات را زندگی در جامعه شبکه‌ای عنوان می‌کند. به اعتقاد او یکی از چالش‌های جدی جامعه شبکه‌ای، بحران هویت است. وقتی خانواده کارکرد خود را از دست بدهد و در کنار آن ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی کنار زده شوند، نوبت به مرحله سوم می‌رسد. برنامه‌های ماهواره‌ای با استفاده از تصاویر برساخته و غیرواقعی از دنیای امروز، به چالش بحران هویت در نوجوانان و جوانان دامن می‌زنند. بخش قابل توجهی از نگرانی‌ها در ارتباط با ماهواره و بزهکاری جوانان مربوط به همین نقطه است. اگر مشکل بحران هویت جدی گرفته نشود، انتهای این مسیر به به نقطه غیرقابل بازگشت خودکشی منتهی می‌شود. آمارها درباره میزان خودکشی در بین جوانان و نوجوانان در کشورهای مختلف چندان امیدوارکننده نیستند.

عوارض و تاثیر ماهواره بر بزهکاری نوجوانان و جوانان

تا اینجا کمی از بالا به مسئله ماهواره و بزهکاری جوانان نگاه کردیم. در مقام عمل، هر یک از موار سه‌گانه فوق، ظهور و بروز خارجی در زندگی نوجوانان و جوانان دارند. بر همین اساس نقش برنامه‌های ماهواره بر بزهکاری را می‌توان با بررسی نشانه‌های زیر بررسی کرد:

• تشویق نوجوانان و جوانان به مصرف مشروبات الکلی، سیگار و مواد مخدر؛
• عادی‌سازی رفتارهای جنسی خارج از چارچوب و پرخطر؛
• ترویج خشونت و پرخاشگری؛
• کاهش سطح تعاملات اجتماعی؛

جیم مریسون، هنرمند افسانه‌ای، جمله معروفی درباره کارکرد رسانه‌ها در دنیای امروز دارد. هر کس رسانه را کنترل کند، ذهن‌ها را در اختیار می‌گیرد. امروز صدق سخن مریسون بر همه ما آشکار شده است. رسانه‌ها نقش پررنگی در شکل‌دهی سبک زندگی ما به‌خصوص کودکان و نوجوانان ایفا می‌کنند.