نتایج حاصل از مطالعات نشان میدهند که مردم کشور ژاپن از طولانیترین و سالمترین زندگی برخوردارند. آنها به خاطر الگوهای غذایی و روشهای تربیتی درست، افرادی سالم، مؤدب و مطیع بار میآیند. این مطیع بودن با نحوهی تربیت آنها در کودکی رابطهای مستقیم دارد. ژاپنیها از همان دوران کودکی میآموزند که باید تابع قوانین باشند و رفتارهای خود را با آنها سازگار کنند. بدون شک همهی ما دوست داریم فرزندانی سالم و شاد داشته باشیم. به جرأت میتوان گفت که تربیت کودکان ژاپنی مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است. ما نیز میتوانیم برای داشتن فرزندانی مؤدب و سالم از تربیت کودکان ژاپنی الگوبرداری کنیم. اما به نظر شما بهترین روشهای تربیت کودکان ژاپنی چیست و نقش آموزش و پرورش ژاپن و والدین در پیشرفت بچهها چقدر اهمیت دارد؟
والدین و تربیت کودکان ژاپنی
تحقیقات انجام گرفته در زمینهی سلامت روان ژاپنیها نشان میدهد که در تربیت کودکان ژاپنی، والدین نقش بسیار مهم و اساسی را ایفا میکنند. آنها به منظور آموزش نظم و انضباط در دوران کودکی، حس دلبستگی، همدلی و هماهنگی را در فرزندانشان تقویت میکنند، همیشه نسبت به تمایلات فردی کودکانشان حساسند و به آنها اهمیت میدهند. والدین همیشه در تلاشند ارتباط صمیمی و دوستانهای با فرزندانشان برقرار کنند. از این رو این نزدیکی و وابستگی را تشویق میکنند. خانوادههای ژاپنی اصولا به صورت جداگانه و مستقل کارهایشان را انجام نمیدهند بلکه ذهنیتشان را با یکدیگر به اشتراک میگذارند. در حقیقت بخش اصلی و مهم تربیت کودکان ژاپنی در خانه و کنار والدین انجام می گیرد.
تکنیکهایی برای پرورش فرزندان
اکثر خانوادههای ژاپنی معتقدند که فرزندانشان رفتارهای مناسبی دارند زیرا آنها را بر اساس اصول و اعتقادات فلسفی خود تربیت میکنند. اصولاً تربیت کودکان ژاپنی بر پایهی آرمان کنفوسیوس یعنی آموزش با مهربانی است. با استفاده از این روش ویژگیهای اخلاقی دیگری مانند صلح و شادی در درون بچهها نهادینه میشود. مادران برای ایجاد نظم در فرزندانشان از قدرت پیشنهاد، تعصب و گاهی مواقع شرمساری استفاده و از برخورد مستقیم با اشتباهات بچهها به شدت اجتناب میکنند. به طور مثال به جای آن که به کودک بگویند: «اسباببازیهای خود را بردار.» از او میپرسند: «حالا باید با اسباب بازیهایت چه کار کنی؟» کودک در این موقعیت تلاش میکند تا منطقیترین و درستترین پاسخ را به سؤال بدهد. در حقیقت تقویت وابستگی در فرزندان باعث میشود تا کودک از همهی حالات و احساسات مادرش آگاه باشد. بنابراین همهی تلاش خود را برای هماهنگی با والدینش انجام میدهد. آنها به جای تنبیه، فرزندانشان را با حالات صورت و احساساتشان کنترل میکنند. این حس وابستگی و دلبستگی در خانوادههای ژاپنی باعث شده که والدین با خلق و خوی فرزندشان آشنایی داشته باشند. از این رو در شرایط مختلف به راحتی میتوانند کودکشان را متقاعد کنند. اما گاهی اوقات بچهها به علت خستگی یا عدم آمادگی از انجام خواستهها طفره میروند. در این شرایط مادر کودک خود را درک کرده و انجام درخواستش را به زمان دیگری موکول میکند. عشق مادر به فرزند باعث میشود تا هر کاری برای ایجاد حس دوست داشتن، باارزش بودن و احترام در کودک انجام دهد. بر اساس سیستم تربیتی ژاپن، کودکان تا قبل از 5 سالگی همراه، از 5 تا 15سالگی مطیع و بعد از آن با والدینشان برابر هستند. در حقیقت والدین ژاپنی افرادی را پرورش میدهند که مسیر پیدا کردن اهدافشان، ارزشها و تواناییها خود را بیارزش تلقی نکنند.
نقش آموزش و پرورش ژاپن در تربیت کودکان
سیستم آموزشی کشور ژاپن معتقد است که همهی بچهها توانایی یادگیری مطالب را دارند. یکی از دلایل موفقیت آموزش در ژاپن آن است که عامل پیشرفت تحصیلی را تلاش، پشتکار و انضباط شخصی میدانند نه توانایی علمی. در این کشور آموزش شامل دورهی 6 سالهی ابتدایی، 3 سالهی متوسطهی اول، 3 سالهی متوسطهی دوم و 4 سالهی دانشگاه است. همهی بچهها نیز باید به صورت اجباری دورهی ابتدایی و متوسطهی اول را بگذرانند. سال تحصیلی در مقاطع 6 سالهی اول نیز به صورت سه دورهی سه ماهه است که بین هر دو دوره به تربیت 40 و 14 روز تعطیل هستند. کودکان قبل از هر چیزی یاد میگیرند که با احترام به کلاس وارد شوند و به معلمشان خوشآمد بگویند. در کلاسهای درس معلم به تنهایی آموزش نمیدهد. بلکه از دانشآموزان برای یادگیری بیشتر کمک میگیرد. همهی بچهها باید در مدرسه و کنار معلم ناهار بخورند که بیشتر هزینهی آن به صورت مستقیم یا غیر مستقیم توسط دولت تأمین میشود. آموزش و پرورش ژاپن این کار را با هدف سلامت، تغذیهی سالم و رفتار اجتماعی مناسب برای کودکان انجام داده است. آنها مهارتهای لازم برای زندگی از جمله اقتصاد، موسیقی، کلاسهای علمی خاص و ... را به دانشآموزان آموزش میدهند تا بتوانند در جامعه افراد مفیدی باشند. در حقیقت مدرسه و کلاس درس متعلق به کودکان است. همین موضوع رمز موفقیت آموزش در ژاپن است. بچهها در دوران ابتدایی بیشتر زبان ژاپنی، ریاضیات، مهارتهای زندگی، موسیقی، هنر، ورزش، اخلاق و فعالیتهای ویژه مانند: خانهداری و ... را میآموزند.
سخن آخر
آموزش و پرورش ژاپن یکی از بهترین سیستمهای آموزشی در دنیا است. زیرا هیچ فرد بیسوادی در این کشور وجود ندارد. بچهها ابتدا حس همدلی، هماهنگی و سازگار شدن با قوانین را در محیط خانه و سپس در مدرسه یاد میگیرند. آمارها نشان میدهند که 85% دانشآموزان ژاپنی از بودن در مدرسه احساس خوشحالی میکنند. همچنین حدود 91% مردم گزارش دادهاند که هرگز سخنان معلمانشان را در طول زندگی نادیده نگرفتهاند. همین آمارها نشانهی موفقیت آموزش در ژاپن است که والدین نقش مهمی در آن ایفا میکنند.