تنبلی چشم عبارت است از کاهش بینایی یک یا هر دو چشم بدون وجود ناهنجاری در ساختمان چشم، که نوعی اختلال چشمی است و به آن آمبلیوپی نیز گفته می‌شود. تنبلی چشم در کودکان اگر دیر تشخیص و درمان شود، مشکلات جدی را برای آن‌ها به وجود خواهد آورد. در تنبلی چشم، چشم فرد در معاینات پزشکی از همه لحاظ سالم است ولی فرد دید کامل و درستی ندارد. در تنبلی چشم متأسفانه دید فرد با عینک نیز کامل نمی‌شود. عیوب انکساری چشم مانند دوربینی، نزدیک‌بینی، آستیگماتیسم یا همان انحراف چشم و بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید و کدورت قرنیه موجب ایجاد تنبلی چشم می‌شوند. طبق گفته‌ی چشم پزشکان یکی از علل اصلی کاهش دید در کودکان، تنبلی چشم است که در بین این افراد بسیار شایع می‌باشد. تشخیص به موقع تنبلی چشم در کودکان در درمان آن‌ها بسیار مؤثر است. به همین دلیل ما قصد داریم در این مقاله شما را با تنبلی چشم در کودکان بیشتر آشنا کنیم و مطالبی را برای شما عزیزان ارائه دهیم.
علل به وجود آمدن تنبلی چشم
همان‌طور که قبل‌تر گفته شد، تنبلی چشم نوعی اختلال در عمل‌کرد طبیعی چشم‌ها می‌باشد که در بسیاری از موارد ریشه‌ی موروثی دارد. در کل علل تنبلی چشم را می‌توان در 3 دسته کلی قرار داد.
- استرابیسم یا لوچی: در استرابیسم که همان انحراف چشم است، معمولأ کودکان برای فرار از دوبینی از چشمی که بینایی کاملی دارد، برای دیدن استفاده می‌کنند که در نهایت باعث انحراف و تنبلی چشم دیگر می‌شود.
- عیوب انکساری: عیوب انکساری از قبیل دوربینی، نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم می‌توانند باعث به وجود آمدن تنبلی چشم در کودکان شوند. تشخیص این حالت از تنبلی چشم بسیار مشکل‌تر از موارد دیگر است، زیرا ساختمان چشم در معاینات پزشکی به ظاهر سالم است.
- عوامل مسدود کننده‌ی مسیر بینایی: افتادگی پلک، آب مروارید، کدورت قرنیه و بسیاری موارد دیگر که موجب مسدود شدن بینایی افراد می‌شوند نیز از عوامل دیگر به وجود آمدن تنبلی چشم به شمار می‌آیند. این دسته از علل تنبلی چشم، از شدیدترین حالت‌های آمبلیوپی (تنبلی چشم) هستند.
زمان درست تشخیص تنبلی چشم در کودکان
طبق گفته‌ی چشم پزشکان اطفال، یکی از مهم‌ترین موضوعات در بیماری‌های چشمی کودکان، معاینه‌ی چشم آن‌ها در زمان درست است. بهترین زمان برای انجام معاینات چشمی کودکان، از بدو تولد تا چهار سالگی است. چشم پزشکان با تعیین اختلاف توان بینایی بین دو چشم و یا ضعف بینایی در دو چشم می‌توانند تنبلی چشم را در این سنین تشخیص دهند. معمولا زمانی که نوزادی متولد می‌شود، معاینات پزشکی دقیقی جهت عدم بیماری آب مروارید در نوزاد انجام می‌گیرد و بعد از اطمینان از سلامت چشم نوزاد، معاینات بعدی چشم او در سن 3 تا 6 ماهگی برای اطمینان از نداشتن اختلال بینایی انجام می‌شود. در صورتی که نوزادان دچار اختلال بینایی و یا تنبلی چشم باشند در این سنین تشخیص داده می‌شود و اقدام به درمان آن می‌کنند. از آن جایی که کودکان در سن 3 تا 4 سالگی می‌توانند هر آن‌چه را که می‌بینند بیان کنند، این سن نیز یکی از بهترین زمان‌ها برای تشخیص دقیق‌تر تنبلی چشم در کودکان است.
عواقب عدم درمان تنبلی چشم در کودکان
خوش‌بختانه امروزه دسترسی به چشم پزشکان برای عموم مردم بسیار آسان شده و هم‌چنین بیشتر شدن آگاهی والدین نیز به تشخیص و درمان به موقع تنبلی چشم در آن‌ها بسیار مؤثر بوده است. اما باید به این نکته توجه کنید که در صورت عدم درمان به موقع تنبلی چشم در کودکانتان، باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی در آن‌ها می‌شوید. یکی از مهم‌ترین این مشکلات کاهش بینایی دائمی در چشم تنبل می‌باشد، حتی ممکن است کودک شما بینایی خود را از دست بدهد، در حالی که این اختلال اگر به موقع تشخیص داده شود، قابل درمان است.
درمان تنبلی چشم در کودکان
معمولأ چشم پزشکان برای درمان تنبلی چشم در کودکان، از والدین می‌خواهند چشم سالم کودک خود را ببندند تا او تنها با چشم تنبل ببیند. البته این بستن چشم سالم دائمی نیست و در زمان‌های خاصی باز می‌شود، اما با این روش مغز کودک، چشم تنبل را وادار به دیدن می‌کند و روز به روز از میزان تنبلی چشم کاسته می‌شود. زمان درمان تنبلی چشم به درجه‌ی تنبلی چشم کودک بستگی دارد، که از چند هفته تا چند ماه ممکن است طول بکشد. گاهی اوقات تنبلی چشم به دلیل عیوب انکساری چشم به وجود می‌آید، در این شرایط متخصصین چشم با تجویز عینک تلاش می‌کنند تنبلی چشم کودکان را بهبود بخشند. زمانی که تنبلی چشم در کودکان با عینک درمان نشود، از راه‌های دیگر مانند بوتاکس استفاده می‌کنند. در نهایت برای کسانی که چشمشان به هیچ کدام از راه‌های درمانی پاسخ مثبت نمی‌دهد، از عمل جراحی استفاده می‌شود. عمل جراحی برای درمان تنبلی چشم، یک عمل بسیار ساده با موفقیت بسیار بالا است که آخرین راه برای درمان تنبلی چشم به شمار می‌آید. از آن جایی که بینایی کودکان تا سن 10 سالگی کامل می‌شود، بهتر است قبل از سن 10 سالگی تنبلی چشم در آن‌ها تشخیص و درمان شود. در غیر این صورت چشم کودک دیگر نسبت به راه‌های درمانی پاسخ نمی‌دهد و تنبلی چشم، دید او را شدیدأ تحت تأثیر قرار می‌دهد.
چند نکته‌ی مهم که والدین باید به آن‌ها توجه کنند
برای درمان به موقع تنبلی چشم در کودکان، حتمأ تا قبل از 3 سالگی آن‌ها را برای معاینات چشمی نزد متخصص چشم اطفال ببرید تا از سلامت چشم کودکتان مطمئن شوید. اگر در خانواده‌ی خود سابقه‌ی بیماری‌های چشمی مانند استرابیسم، آب مروارید و ... وجود دارد، حتمأ در همان دوران نوزادی، فرزندتان را برای تشخیص بیماری های چشمی نزد چشم پزشک ببرید تا در صورت تشخیص تنبلی چشم به سرعت درمان را شروع کنید. والدین باید دقت داشته باشید که درمان تنبلی چشم در کودکان تا سن 9 سالگی از موفقیت بیشتری برخوردار است و بعد از آن درمان تنبلی چشم بسیار مشکل خواهد شد. بنابراین معاینات چشم را برای کودکان خود در همان 9 سال اول زندگی‌اش جدی بگیرید.
سخن آخر
تنبلی چشم یکی از شایع‌ترین مشکلات در بین کودکان می‌باشد که در صورت جدی نگرفتن آن با مشکلات زیادی در آینده روبه‌رو خواهند شد. یکی از نشانه‌های تنبلی چشم در کودکان که بتوانید به راحتی آن را تشخیص دهید، تکان دادن سر هنگام تماشای تلویزیون است. بنابراین اگر این حالت را در کودک خود مشاهده کردید سریعأ به چشم پزشک مراجعه کرده و بعد از تشخیص تنبلی چشم در کودکتان، آن را درمان کنید. هم‌چنین مالش مداوم چشم‌ها، بستن چشم در مقابل آفتاب، تنگ کردن چشم‌ها برای داشتن دید بهتر از دیگر نشانه‌های داشتن تنبلی چشم می‌باشند که می‌توانید به کمک آن‌ها تنبلی چشم در کودکانتان را به راحتی تشخیص دهید و برای درمان آن اقدام کنید.