یکی از روش‌های تربیتی نادرست فرزند، تنبیه بدنی او است. این روش غلط، شامل هرگونه آسیب بدنی به کودک می‌شود. در گذشته این نوع تنبیه کودک نه تنها در خانه، بلکه در مدرسه و توسط معلمان نیز صورت می‌گرفت؛ اما امروزه هرگونه تنبیه بدنی و اعمال خشونت از طرف والدین یا معلمان ممنوع است و انجمن حمایت از حقوق کودکان برای مقابله با آن تلاش می‌کند. والدین باید برای برخورد با کارهای نادرست کودک و تربیت او از روش‌های جایگزینی استفاده کنند؛ زیرا تنبیه بدنی عواقب جبران‌ناپذیری برای کودک و حتی جامعه خواهد داشت. در این مقاله مطالبی درباره‌ی روش‌های جایگزین تنبیه بدنی و همچنین را‌ه‌کارهایی برای تربیت صحیح کودکان برای شما عزیزان آماده کرده‌ایم.
چرا تنبیه بدنی راه درستی برای تربیت کودک نیست؟
برای پاسخ به این سؤال در مرحله‌ی اول باید به بررسی علت این کار بپردازیم. معمولاً هدف از تنبیه بدنی کودک، از بین بردن عادات ناشایست، مجازات برای اشتباه انجام شده و ایجاد عادات صحیح در رفتار او است اما این کار با احتمال کمی نتیجه‌بخش خواهد بود؛ زیرا با تربیت کودک تناقض دارد. والدین دوست ندارند فرزندشان با رفتارهای خشونت‌آمیز آشنا شود در صورتی که تنبیه بدنی را به عنوان یک واکنش خشونت‌آمیز برای مقابله با رفتار او به کار می‌برند. البته تنبیه نکردن به منزله‌ی فراموش کردن یا نادیده گرفتن رفتار بد کودک نیست بلکه به منزله‌ی کاهش خشم و تربیت اصولی او است. همان‌طور که اشاره شد آسیب بدنی به کودک عواقبی در پی خواهد داشت.
پدر و مادرها باید بدانند که شاید تنبیه بدنی کودکشان در نگاه اول اثربخش به نظر بیاید اما تحت هیچ شرایطی در بلندمدت تأثیرگذار نیست و او بعد از مدتی اشتباهاتش را تکرار می‌کند. چند مورد از اثرات تنبیه کودک عبارت‌اند از:
- 1 عدم اعتماد به نفس در کودک تا بزرگسالی او
- 2 یادگیری و اعمال فعالیت‌های خشونت‌آمیز کودک
- 3 از بین رفتن اعتماد و اطمینان کودک نسبت به والدین
- 4 به وجود آمدن اختلال روانی و اجتماعی در کودک
- 5 ناتوانی کودک در ابراز علاقه نسبت به اطرافیان
- 6 کم‌خوابی و مشکلات خواب در کودک
- 7 پایین آمدن ضریب هوشی کودک
- 8 ایجاد فاصله‌ی ارتباطی بین والدین و کودک
- 9 به وجود آمدن ترس و اضطراب بیش از حد در کودک
چه راه‌کاری برای تربیت و راهنمایی کودک پیشنهاد می‌شود؟
همان‌طور که اشاره شد می‌توان بدون تنبیه، کودکان را راهنمایی کرد. این راهنمایی باید با صبوری همراه باشد. شاید کودک شما در ابتدا کمی با شما مخالفت کند اما در نهایت با احساس بهتری به شما واکنش نشان می‌دهد و رفتار درستی را به کار می‌گیرد. در ادامه با راه‌های تربیت کودک آشنا خواهید شد: 1- اولین قدم، متعادل کردن احساسات والدین است؛ شما به عنوان پدر یا مادر باید بتوانید در مواقع حساس، احساستتان را کنترل کنید. پس در لحظاتی که با رفتار نادرست مواجه شدید، به این فکر کنید که یک پدر یا مادر نمونه چه واکنشی به این رفتار نشان می‌دهد؛ سپس شما نیز آن رفتار را انجام دهید. اگر در آن لحظه قادر به این کار نبودید نفس عمیقی بکشید و صبر کنید. به این ترتیب با آرامش می‌توانید به مشکل پیش آمده رسیدگی کنید. 2- به کودک و احساسات او احترام بگذارید؛ به احساسات کودکتان اهمیت دهید و زمانی برای بروز آن اختصاص دهید. او را همراهی کنید و بگذارید خشم، شادی، غم و هر هیجان احساسی را بیان کند. با حمایت از او می‌توانید در کنترل احساسات به او کمک کنید. به این ترتیب و به مرور زمان او قادر خواهد بود به تنهایی از عهده‌ی کنترل احساسات خود برآید. 3- فرآیند یادگیری کودک را برای خود دوره کنید؛ خاطرتان هست چگونه مسواک زدن را به کودکتان آموختید؟ احتمالاً شما به عنوان پدر یا مادر با مسواک زدن الگویی برای فرزندتان بوده‌اید و به مرور زمان این مسئولیت را به عهده‌ی او گذاشته‌اید. همین الگو را برای آموزش رفتار درست نیز به او بیاموزید. 4- با او ارتباط برقرار کنید؛ برای اصلاح رفتار او ابتدا با او ارتباط بگیرید. به خاطر داشته باشید که برقراری ارتباط سالم کودک را برای انجام کار درست تشویق می‌کند. 5- با همدلی و همراهی با کودک روی قواعد پافشاری کنید؛ روی اصول تربیتی پافشاری کنید اما نه با دعوا و اعمال خشونت! شما می‌توانید با پذیرش هیجانات و درک او، با صحبت کردن رفتار اشتباهش را گوشزد کنید. 6- به جای نفی، کلمات تأییدی به کار ببرید؛ کودک در مواجهه با کلمات تأییدی واکنش بهتری نشان می‌دهند، پس تا حد امکان آن‌ها را جایگزین کنید. مثلا اگر از شما پرسید «حتما باید الان وسایلم رو جمع کنم؟» » از جمله‌ی «بله که الان بهترین وقت برای جمع کرد وسایله» استفاده کنید. 7- زمان کافی برای فرزندتان اختصاص دهید؛ در طول روز زمانی را به فعالیت، بازی و گوش کردن به حرف‌های او اختصاص دهید. به این ترتیب اعتماد او را جلب می‌کنید. در نتیجه کودک بیشتر به قوانین و قواعد شما توجه می‌کند. در صورتی که به 7 توصیه‌ی بالا توجه کردید ولی کودکتان دچار اشتباه شد با او صحبت کنید و به او بگویید از این رفتار او ناراحت هستید و با صحبت کردن شیوه‌ی درست انجام یک کار را به او بیاموزید. در هر شرایطی تنبیه کودک امری ناپسند است. نهایت برخورد برای مواجهه با اشتباهات مداوم کودک از دید انجمن حمایت از حقوق کودکان محروم کردن او است. به خاطر داشته باشید این آخرین راه پیشنهادی است. برای این کار کودک را چند ساعت از وسایل اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش دور کنید؛ این روش کمک می‌کند کمی بیشتر به اشتباهش فکر کند. اگر با همه‌ی راهنمایی‌ها و برخوردهای درست، کودکتان اشتباه خود را ادامه داد، می‌توانید از یک مشاور کمک بگیرید. یک مشاور کودک با تشخیص مشکلات درونی او، می‌تواند به راهکار درستی برسد.