احتمالاً شنیده‌اید که چپ‌دست‌ها در انجام کارهای روزمره مشکلات زیادی دارند. با توجه به پژوهش‌های اخیر 70 تا 90 درصد از جمعیت جهان را افراد راست‌دست و سایر افراد چپ‌دست هستند. طبق همین پژوهش‌ها، کودکان در بدو تولد و نوزادی از هر دو دست خود استفاده می‌کنند. در حقیقت چپ‌دست یا راست‌دست بودن مهارتی است که 25 درصد منشا ژنتیکی و 75 درصد آن به محیط وابسته است؛ اما متخصصین علم ژنتیک هنوز نمی‌دانند که کدام بخش‌های DNA انسان در این موضوع دخیل است. در گذشته هر کنشی که در چارچوب رفتار عموم مردم نبود، شوم و خطری برای نظم جامعه محسوب می‌شد. چپ‌دست بودن نیز یکی از این کنش‌های رفتاری بود که مجازات سختی را نیز در پی داشت که برای تغییر آن به هر شیوه‌ای متوسل می‌شدند. در جامعه‌ی بشری تعداد افراد راست‌دست بسیار بیشتر از چپ‌دستان است. به همین دلیل تمامی ابزارها و وسایلی که ساخته می‌شوند، مناسب برای راست‌دستان است. این موضوع باعث شده تا مشکلات کودکان چپ‌دست در یادگیری و استفاده از لوازم بیشتر شود. ما در این مقاله قصد داریم مطالبی را در رابطه با مشکلات کودکان چپ‌دست و رفتار درست در مواجهه با کودکان چپ‌دست برای شما عزیزان ارائه دهیم.
دیدگاه جامعه و مشکلات کودکان چپ‌دست
در بین جمعیت جهان درصد کمی از افراد، از دست چپ برای فعالیت‌های روزمره استفاده می‌کنند. در گذشته اکثر فرهنگ‌ها این موضوع را یک مشکل بزرگ قلمداد می‌کردند. در کشور چین اگر کودکی از دست چپ استفاده می‌کرد، به شدت تنبیه می‌شد. انجام مناسک مذهبی با دست چپ نیز در هند ممنوع بود. حتی در آفریقا دست این افراد سوزانده می‌شد تا توانایی استفاده از آن را برای مدت طولانی نداشته باشند. در قدیم معتقد بودند ساختمان مغزی چپ‌دستان به طور کامل عکس راست‌دستان است. اما امروزه با تحقیقات و مطالعاتی که در این زمینه انجام گرفته، ثابت شده که این افراد برای انجام فعالیت‌هایشان باید از هر دو نیم‌کره استفاده کنند. عصب‌شناسان نیز در همین زمینه پژوهش‌هایی بر روی جنین در شکم مادر انجام دادند. نتایج این تحقیقات نشان داد، کودکانی که در دوران جنینی تمایل به مکیدن انگشت شصت دست راست خود دارند، بعد از تولد راست‌دست می‌شوند و بالعکس. برخی روانشناسان از جمله کریس مک‌مانوس معتقدند چپ‌دست‌ها در نحوه‌ی ساماندهی مغزشان بسیار متغیرتر از دیگران هستند. از طرفی این افراد از دید برخی متخصصان در کنار بعضی نواقص، با استعدادتر از دیگران به شمار می‌روند. به همین دلیل اکثر توانایی‌ها یا ناتوانی‌هایی که به این گروه نسبت داده می‌شوند، ناشی از تعصب گزینشی است. در حقیقت چپ‌دست بودن نشانه‌ی مشکلات رشدی و شناختی بچه‌ها نیست، بلکه مشکل اصلی این افراد، زندگی در دنیای راست‌دستان است. به همین دلیل تربیت و پرورش این کودکان چالش‌های بیشتری پیش‌رو دارد. درها و دستگیره‌ها، قیچی، میزها و محفظه‌های کشویی در مدارس، محل اتصال کاغذ‌های دفتر، دکمه‌های لباس و حتی در دنیای دیجیتال موس کامپیوتر برای افراد راست‌دست طراحی شده‌اند. همه‌ی این موارد می‌توانند از جمله مشکلات کودکان چپ‌دست به شمار روند.
چگونه تشخیص دهیم نوزاد ما از کدام دست خود استفاده می‌کند؟
معمولاً برتری یک دست بر دیگری از همان دوران کودکی خود را نشان می‌دهد. اما این روند به یکباره به وجود نمی‌آید، بلکه آرام آرام حاصل می‌شود. گاهی اوقات سال‌ها طول می‌کشد تا یک فرد بین دست راست و چپ یکی را انتخاب کند. این شرایط گاهی در اثر عوامل ژنتیکی یا آموزشی اتفاق می‌افتد که کودک را بین دو دست مردد می‌کند. اما در حالت کلی نوزادان در ماه‌های اولیه‌ی زندگی خود از هر دو دست برای گرفتن اشیاء استفاده می‌کنند؛ با گذشت زمان در 6 ماهگی برای مدتی دست راست و گاهی دست چپ را به کار می‌گیرند. این روند معمولاً تا 2 الی 3 سالگی ادامه خواهد داشت. کودکان در نهایت در سن 3 تا 6 سالگی بر استفاده از یکی از دست‌ها تأکید می‌کنند. حال اگر فرزند شما هنوز به این سن نرسیده می‌توانید با انجام کارهای زیر دست غالب او را تشخیص دهید: - یکی از لوازم بازی او را با فاصله‌ای یکسان بین دو دستش قرار دهید و ببینید با کدام دست او را برمی‌دارد. - توپی را در چند قدمی او بگذارید و بخواهید آن را شوت کند. سپس مشاهده کنید از کدام پا برای این کار استفاده می‌کند. - کاغذی را لوله کرده و از او بخواهید داخل آن را با یک چشم ببیند. سپس دقت کنید که از کدام چشمش برای دیدن استفاده می‌کند. - زمانی که کودکتان از پله‌ها بالا می‌رود، دقت کنید کدام پایش را اول بلند می‌کند.
رفتار درست در مواجهه با کودکان چپ‌دست
چپ‌دستی مسئله‌ای است که ذهن بسیاری از والدین و معلمان را به خود مشغول کرده است. زیرا برای رشد مناسب بچه‌ها، خانواده‌ها و مربیان باید رفتارهای متناسبی از خود نشان دهند. بنابراین رفتار درست در مواجهه با کودکان چپ‌دست بر رشد آن‌ها تأثیر بسیار زیادی می‌گذارد. شما به عنوان پدر و مادر باید آمادگی کافی برای مواجهه با چالش‌های پیش‌رو را داشته باشید. هرگز آن‌ها را برای استفاده از دست چپ تنبیه نکنید و با پرورش اصولی به رشد فرزند خود کمک کنید.
پرورش کودکان چپ‌دست
همان‌طور که در این مقاله گفتیم، چپ‌دست بودن یک ویژگی طبیعی است که هیچ مشکلی برای انجام فعالیت‌های روزمره ایجاد نمی‌کند. بنابراین هرگز فرزندانتان را به تغییر از دست مجبور نکنید. از آنجاکه کودکان از والدین خود الگوبرداری می‌کنند، ممکن است در فرآیند یادگیری دچار مشکل شوند. برای پیشگیری از بروز این گونه مسائل، اجازه دهید حرکات شما را در آیینه ببینند. این کار روند یاد گرفتن را برای آن‌ها راحت‌تر می‌کند. یکی از مشکلات کودکان چپ‌دست، نحوه‌ی گرفتن مداد است. معمولاً معلمان از نحوه‌ی آموزش این مهارت بی‌اطلاع هستند. به همین دلیل این وظیفه‌ی شماست که از یادگیری شیوه‌ی صحیح گرفتن مداد در دست مطمئن شوید. برای آموزش می‌توانید از روش‌های خلاقانه استفاده کنید. زیرا این بچه‌ها نیم‌کره‌ی راست مغزشان فعال‌تر و غالب‌تر است. به همین دلیل قدرت تخیل و خلاقیت در آن‌ها بسیار قوی‌تر از دیگران است. سعی کنید دنیای اطراف را با توجه به نیازهایشان تغییر دهید. مثلاً قیچی، میز مطالعه و .. را مخصوص افراد چپ‌دست تهیه کنید.
فواید چپ‌دست بودن
از لحاظ بیولوژیکی، دست غالب در افراد مشخص می‌کند کدام نیم‌کره‌ی مغز فعال‌تر است. کودکان چپ‌دست نیمه‌ی راست مغزشان قوی‌تر و فعال‌تر از دیگران است. به همین دلیل این بچه‌ها ذهن خلاق‌تری نسبت به دیگران دارند. از طرفی برای استفاده از ابزاری که مختص راست‌دستان ساخته شده‌اند، از توانایی‌های مغزشان بیشتر استفاده می‌کنند. همین موضوع باعث شده تا اطلاعات را در زمان کمتری پردازش کنند و همزمان چندکار را باهم انجام دهند. یکی از خصوصیت‌های منحصربه‌فرد این افراد، دیدن اجسام با وضوح کامل در زیر آب است. بنابراین چپ‌دستان در ورزش شنا می‌توانند از بقیه حرفه‌ای‌تر باشند.
سخن آخر
همان‌طور که متوجه شدید افراد چپ‌دست نه تنها هیچ مشکلی برای آموزش ندارند، بلکه سطح هوشی بالاتری نسبت به دیگران دارند. این مهارت در حقیقت یک موهبت است که فواید زیادی برای بچه‌ها به همراه دارد. فقط کافی است رفتار درست در مواجهه با کودکان چپ‌دست را بدانید، تا بتوانید آن‌ها را به خوبی تربیت کنید.