عوامل مؤثر بر رشد شخصیتی دانش‌آموزان دانش‌آموزان زمانی که در اجتماع قرار می‌گیرند، با چالش‌های رفتاری زیادی مواجه خواهند شد. همین موضوع موجب شکل‌گیری شخصیت آن‌ها می‌شود. دانش‌آموزان اجتماعی معمولاً اعتماد‌به‌نفس بالایی دارند، به خود و دیگران احترام می‌گذارند، مسئولیت‌پذیرند، در کارهای گروهی شرکت می‌کنند و از حضور در جمع و اماکن عمومی نمی‌ترسند. از عوامل مؤثر بر رشد شخصیتی دانش‌آموزان می‌توان به خانواده، مدرسه و گروه همسالان اشاره کرد که در ادامه به آن‌ها و میزان تأثیرشان خواهیم پرداخت.
تأثیر خانواده بر رشد شخصیت دانش‌آموزان
خانواده درحقیقت اولین و مهم‌ترین محیط اجتماعی است که نقش بسیار مهمی را در رشد شخصیت دانش‌آموزان ایفا می‌کند. خانواده را می‌توان پلی برای ارتباط بین دانش‌آموزان و جامعه دانست، به همین دلیل، این پل باید به حدی از لحاظ عاطفی و شخصیتی مستحکم باشد که در اضطراب‌ها، هیجانات و چالش‌های بزرگ زندگی آسیب نبیند. کودکان اولین ارتباط و تماس خود را با والدین، خواهران و برادران خود برقرار می‌کنند؛ بنابراین بدون شک با مشاهده‌ی رفتار آن‌ها شروع به یادگیری، تقلید و الگوبرداری می‌کنند. به همین دلیل، می‌توان گفت اولین شخصیت در محیط خانواده شکل می‌گیرد. خانواده باید در نوع رفتار خود با کودکان بسیار محتاط عمل کند؛ چراکه نحوه‌ی برخورد آن‌ها می‌تواند کودک را گوشه‌گیر و یا اجتماعی بار آورد. بنابراین، تأکید بر عزت نفس، احترام به خود و دیگران، استفاده از بازی‌های گروهی، آموزش مهارت‌های اجتماعی و رعایت تفاوت‌های فردی بین دختران و پسران در خانواده بسیار اهمیت دارد.
تأثیر مدرسه
مدرسه مکانی است که دانش‌آموزان حدود یک‌سوم از زمان خود را در طول روز در آن سپری می‌کنند. محیط مدرسه باید از لحاظ عاطفی، شخصیتی، فیزیکی و امکانات، به‌خصوص برای دانش‌آموزان دبستانی و کم‌سن، همانند محیط خانواده باشد؛ زیرا بعد از خانواده، پایه و اساس رشد و پرورش شخصیت، در مدرسه و گروه همسالان است.
مهارت‌های مهم
در کنار عوامل مؤثر بر رشد شخصیت، برخی مهارت‌ها نیز تأثیر بسیاری در شخصیت دارند. درواقع، کودکان و نوجوانان با کسب این مهارت‌ها می‌توانند آینده‌ی بهتری داشته باشند و تصمیم‌های معقولانه‌ای در زمینه‌های مختلف بگیرند. در ادامه به این مهارت‌ها اشاره می‌کنیم.
مهارت‌های ارتباطی
زندگی هر فرد وابسته به نحوه‌ی برقراری ارتباط او با دیگران است. انسان یک موجود اجتماعی است و به همین دلیل یادگیری مهارت برقراری ارتباط در زندگی نقش بسیار مهمی دارد. برقراری ارتباط با معلمان، همکلاسی‌ها و همکاران باعث پیشرفت و موفقیت بیشتر می‌شود. مهارت ارتباطی درحقیقت به‌معنی توانایی انتقال اطلاعات به دیگران به روش مناسب و مؤثر است. مهارت‌های ارتباطی شامل نحوه‌ی حرف‌زدن، بیان مطالب و ارائه‌ی آن به دیگران، خوب گوش کردن به دیگران، زبان بدن مناسب و مهارت نوشتاری است. آموزش این مهارت‌ها مهم‌ترین عوامل مؤثر بر رشد شخصیتی است. زیرا به آن‌ها در برقراری ارتباط با دیگران بسیار کمک می‌کند. دانش‌آموزانی که این مهارت‌ها را آموزش دیده‌اند، علاوه براینکه قدرت جذب بیشتری خواهند داشت، فرصت‌های پیشرفت بیشتری نیز برای آن‌ها به وجود می‌آید.مهارت‌های ارتباطی زندگی هر فرد وابسته به نحوه‌ی برقراری ارتباط او با دیگران است. انسان یک موجود اجتماعی است و به همین دلیل یادگیری مهارت برقراری ارتباط در زندگی نقش بسیار مهمی دارد. برقراری ارتباط با معلمان، همکلاسی‌ها و همکاران باعث پیشرفت و موفقیت بیشتر می‌شود. مهارت ارتباطی درحقیقت به‌معنی توانایی انتقال اطلاعات به دیگران به روش مناسب و مؤثر است. مهارت‌های ارتباطی شامل نحوه‌ی حرف‌زدن، بیان مطالب و ارائه‌ی آن به دیگران، خوب گوش کردن به دیگران، زبان بدن مناسب و مهارت نوشتاری است. آموزش این مهارت‌ها مهم‌ترین عوامل مؤثر بر رشد شخصیتی است. زیرا به آن‌ها در برقراری ارتباط با دیگران بسیار کمک می‌کند. دانش‌آموزانی که این مهارت‌ها را آموزش دیده‌اند، علاوه براینکه قدرت جذب بیشتری خواهند داشت، فرصت‌های پیشرفت بیشتری نیز برای آن‌ها به وجود می‌آید.
مهارت تصمیم‌گیری
شاید برای خود شما نیز تاکنون پیش آمده باشد که برای تصمیم‌گیری بین چند موضوع با مشکل مواجه شده باشید. گاهی‌اوقات تصمیم‌های اشتباه موجب بروز خسارات جبران‌ناپذیری در زندگی می‌شوند؛ به همین دلیل، بهترین کار برای رشد شخصیتی و تضمین آینده، آموزش مهارت تصمیم‌گیری به فرزندان است. دانش‌آموزان باید بتوانند بین چند گزینه بهترین را انتخاب کنند؛ مثلاً هنگام انتخاب رشته یا هنگام تصمیم‌گیری برای وقت‌گذراندن با دوستان یا خانواده. همه‌ی این‌ها نیازمند یادگیری مهارت تصمیم‌گیری هستند. گاهی‌اوقات افراد وسواسی از ترس آنکه تصمیم اشتباهی بگیرند، مدام آن را بررسی می‌کنند و نه‌تنها زمان زیادی را صرف این کار می‌کنند، بلکه درنهایت از تصمیم خود نیز پشیمان می‌شوند. بهترین انتخاب، تصمیم‌گیری منطقی است که در آن فرد با در‌نظر‌گرفتن و بررسی تمامی احتمالات و اطلاعاتی که در دسترس دارد، طبق عقل منطقی دست به تصمیم‌گیری می‌زند. آموزش این مهارت برای رشد شخصیت دانش‌آموزان حائز اهمیت است و مانند مابقی مهارت‌ها ابتدا باید در محیط خانه و توسط والدین به دانش‌آموزان آموزش داده شود، سپس در مدرسه معلمان به تقویت این مهارت بپردازند.
خودباوری
یکی دیگر از عوامل مؤثر بر رشد شخصیتی مهارت خودباوری است. خودباوری عبارت است از انطباق ذهنی مثبت بر عملکرد و کارنامه‌ی آن و به زبان ساده یعنی تمام چیزهایی که ما از خودمان انتظار داریم تا در آن‌ها موفق شویم. خودباوری درحقیقت یک مهارت است برای رسیدن به موفقیت بیشتر، به همین دلیل یادگیری آن بر رشد شخصیت دانش‌آموزان بسیار تأثیرگذار است. شاید با خود بگویید خودباوری چه تأثیری بر موفقیت دارد؟ بگذارید با یک مثال ساده برایتان توضیح دهم: حتماً همه‌ی شما این سؤال را که اول مرغ بوده یا تخم‌مرغ شنیده‌اید. هیچ‌گونه پاسخ قطعی برای این سؤال وجود ندارد؛ ولی آنچه مسلم است، ارتباط این دو مورد است. حال همین سؤال برای موفقیت و خودباوری نیز صدق می‌کند، که آیا اول موفقیتی بوده که به خودباوری رسیده یا خودباوری منجر به موفقیت شده است. خودباوری و موفقیت ارتباط تنگاتنگی باهم دارند و هم‌زمان باهم افزایش و کاهش می‌یابند. موفقیت به خودباوری و خودباوری به موفقیت نیاز دارد.
عزت نفس
عزت نفس درحقیقت با حسی که شما به خودتان دارید در ارتباط است و هرچه شما به خودتان حس بهتری داشته باشید، درنتیجه از عزت نفس بالاتری برخوردار خواهید بود. شاید برای شما نیز پیش آمده باشد که بعد از یک بحث با دوستان یا اعضای خانواده به ارزیابی رفتارتان پرداخته‌اید و از اینکه رفتار بدی با آن‌ها نداشته‌اید، از خود احساس رضایت کنید. این حس نشان‌دهنده‌ی عزت نفس بالای شماست. عزت نفس بالا و داشتن حس رضایت از خود در جامعه یکی دیگر از مهارت‌هایی است که هر فرد برای داشتن یک زندگی اجتماعی سرشار از آرامش باید یاد بگیرد. عزت نفس نه‌تنها باعث می‌شود که افراد در روابط خود با دیگران و حتی در انجام کارهایشان موفق عمل کنند، بلکه موجب می‌شود دیگران نیز به آن‌ها حس بهتری داشته باشند. شکل‌گیری عزت نفس از همان دوران کودکی انجام می‌گیرد؛ بنابراین، خانواده است که باید همه‌ی مهارت‌های شخصیتی لازم را به کودک بیاموزد تا در آینده با مشکلات جدی مواجه نشود.
سخن آخر
انسان‌ها برای پیشرفت در زندگی نیازمند یادگیری مهارت‌های شخصیتی زیادی هستند تا بتوانند در اجتماع زندگی کنند. خانواده و محیط مدرسه از عوامل مؤثر بر رشد شخصیتی دانش‌آموزان محسوب می‌شوند. با پرورش مهارت‌های لازم می‌توانیم به آینده‌ی کودکان و اجتماع امیدوارانه‌تر نگاه کنیم