آموزش و پرورش باید در راستای ارتقای کیفیت آموزشی حمایت بیشتری از مدارس غیرانتفاعی داشته باشد. زیرا مدارس غیردولتی نه تنها لطمه‌ای به آموزش و پرورش نمی‌زنند بلکه به بهبود کیفیت آموزشی نیز کمک خواهند کرد. روز ملی کیفیت روزی است که در آن به بهترین سازمان‌های واجد شرایط که اقدامات خود را در راستای ارتقای کیفیت کشور طراحی و اجرا کرده‌اند، جوایزی از سوی دولت اهدا می‌شود. یکی از سازمان‌های مؤثر در توسعه و ارتقای کیفیت کشور، سازمان آموزش و پرورش است. این نهاد بزرگ نیز برای ارتقای کیفیت آموزشی در ایران نیازمند مشارکت مردمی است. تا به امروز هرگاه درباره‌ی مشارکت مردم صحبت شده در ذهن تمام مردم اعم از مردم عادی و مسئولان کشور تنها مشارکت مادی آن هم به صورت نقدی یا غیرنقدی شکل گرفته که این موضوع یک مشکل و معضل بزرگ و جدی در راستای جلب و جذب مشارکت به حساب می‌آید. به خصوص در زمانی که مشارکت مربوط به بزرگترین نهاد اجتماعی یعنی مدرسه به ویژه مدارس غیردولتی باشد. باید برای ارتقای کیفیت آموزشی، سازمانی مستقل تحت عنوان سازمان مدارس غیردولتی تأسیس شود تا بتوان به استانداردها و رسالت آموزشی دست یافت. در این مقاله به اهداف نام‌گذاری روز ملی کیفیت در ایران و اهمیت مدارس غیرانتفاعی در افزایش کیفیت آموزشی می‌پردازیم.
روز ملی کیفیت چیست؟
هر ساله روز ملی کیفیت در تاریخ 18 آبان برگزار می‌شود که در آن به برترین سازمان‌های واجد شرایط در ایران که در راستای ارتقای کیفیت و سرآمدی کسب وکار فعالیت‌های چشم‌گیری داشته‌اند، هدایایی اهدا می‌شود. کیفیت نیز زمانی به دست می‌آید که تمامی فرآیندها و فعالیت‌های یک سازمان با توجه به نیازها و انتظارات مشتریان طراحی و اجرا شوند. علت اصلی نام‌گذاری این روز نیز شناخت اصول کیفیت، اجرا، استقرار ابزارها، سیستم‌های مدیریت کیفیت، الگوبرداری و استفاده از روش‌های سنجش و اندازه‌گیری است. تاریخچه روز ملی کیفیت یکی از معیارها و محورهای استراتژیک در راستای توسعه‌ی کشور بحث کیفیت است که بر اساس پیش‌بینی‌های سند چشم‌انداز 20 ساله تعیین می‌شود. سازمان‌ها جهت کسب رتبه‌ی نخست اقتصادی، علمی و فناوری در این جایگاه باید اصول نوین مدیریت و قواعد حضور در بازارهای جهانی را آموخته و به اجرا درآورند. از مهم‌ترین اصول نیز می‌توان به رعایت کیفیت در تمامی ابعاد، اجرا و استقرار ابزارها و سیستم‌های مدیریت کیفیت، الگوبرداری و استفاده از شیوا‌های سنجش و اندازه‌گیری معیارهای موفقیت اشاره کرد. در راستای اجرای این امر بعد از عنوان مبحث کیفیت در قانون برنامه‌ی سوم توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی و اعلام شفاف آن در برنامه‌ی چهارم و پنجم، طرح جایزه‌ی ملی روز کیفیت در ایران شکل گرفت. این طرح بعد از برگزاری جلسات متعدد توسط سازمان ملی استاندارد به شورای عالی استاندارد ارائه گردید. این طرح نهایتا در تاریخ 15 خرداد ماه 1381 و در یکصد و دومین جلسه‌ی این شورا تصویب و جهت اجرا به سازمان ملی استاندارد ایران ابلاغ شد. مبنای جایزه‌ی ملی کیفیت ایران نیز پس از برگزاری جلسات کارشناسی متعدد، مدل بنیاد کیفیت اروپا (EFQM) انتخاب شد.شورای عالی فرهنگ عمومی نیز روز 18 آبان را جهت اعطای این جایزه و روز ملی کیفیت در ایران نام‌گذاری کرد. کیفیت و نماد کیفیت ملی کیفیت در حقیقت به معنی دسترسی به استانداردهای از پیش تعیین شده است. بر اساس این تعریف ابتدا استانداردهای تولید محصول و ارائه‌ی خدمات مشخص و سپس فرآیندها و فعالیت‌های سازمان در راستای رسیدن به آن‌ها سازماندهی می‌شوند. این استانداردها را برای تمامی داده‌ها اعم از مواد، نیروی انسانی، تجهیزات، فضا، پول و... در نظر می‌گیرند. همچنین با توجه به نیاز مشتریان تعیین می‌شوند. از طرفی با توجه به ظرفیت‌ها و توانایی فرآیندها و پارامترهای تأثیرگذار بر فضای ارائه‌ی خدمت، استانداردها به صورت عام قابل تعمیم نیستند و برای هر خدمت طبق شرایط محیطی و مشتری‌های آن احتمالا نیاز به تعیین استانداردهای مخصوص است. فعالیت‌ها نیز باید در راستای این اهداف و استانداردها انجام گیرند. کیفیت در واقع یعنی کاری را برای اول درست انجام دادن و در دفعات بعدی بهتر از قبل انجام دادن است. این تعریف تصمیم‌گیری کیفی را تضمین می‌کند. زیرا بسیاری از کارها و فرآیندهایی که انجام می‌گیرند در راستای رسالت اصلی سازمان و رسیدن به اهداف آن طراحی و اجرا نمی‌شوند. وقتی فعالیت‌ها جهت تولید محصول و ارائه‌ی خدمت صورت می‌گیرند، دوباره کاری، فعالیت‌های اضافی بیهوده، کارهای موازی و... اتفاق خواهد افتاد که منجر به اتلاف منابع می‌شوند. اما با انجام صحیح امور می‌توان این اتلاف منابع را به حداقل رساند. این تعریف همچنین متضمن ارتقای مستمر نیز است. زیرا اموری که برای اولین بار به درستی انجام می‌شوند در دفعات بعد بهتر از قبل انجام خواهند شد. همچنین تلاش برای دوباره کاری و اتلاف منابع در دفعات بعدی نیز به حداقل می‌رسد که مفهوم ارتقای مستمر را بیان می‌کند. هدف از طرح روز ملی کیفیت همان‌طور که اشاره کردیم کیفیت زمانی به دست می‌آید که تمامی فرآیندها و فعالیت‌های یک سازمان بر اساس نیازها و انتظارات مشتریان سازماندهی شوند. یکی از مهم‌ترین دلایل برای انتخاب و نام‌گذاری این روز موضوع آشنایی با نیازها و انتظارات مشتریان در داخل و خارج از سازمان (مشتری‌های داخلی و خارجی) است. زمانی که فعالیت‌های سازمان در راستای رفع نیازهای مشتریان باشد منجر به جلب رضایت و اعتماد مشتری خواهد شد. از طرفی جلب رضایت مشتریان خارج از سازمان نیز انگیزه و درگیر شدن مشتریان داخلی است.
مدارس غیرانتفاعی کیفیت آموزشی را افزایش می‌دهند برای دستیابی به کیفیت آموزشی در کشور و داشتن یک آموزش و پرورش پویا به مشارکت همه جانبه‌ی مردم نیاز است. بدون مشارکت مردمی با رشد روز افزون جمعیت و به دنبال آن هزینه‌های مربوطه، عنایت به فزونی تغییرات جهانی و ضرورت هماهنگی با آن‌ها و گسترش ارتباطات این امر محقق نخواهد شد. از طرفی بدون داشتن چنین آموزش و پرروشی نیز هماهنگ شدن با تغییرات جهانی کار بسیار دشواری است. بنابراین آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد اجتماعی بزرگ و معتبر باید در راستای رسیدن به رسالت اصلی خود منابع مالی، مادی و انسانی قابل توجهی را به کار گیرد. تأمین تمامی این منابع نیز با سطح اقتصادی و میزان اهمیت جامعه برای آموزش و پرورش در ارتباط است. در این راستا نیز توجه کردن به مدارس غیردولتی بیش از قبل از سوی دولت و تدوین قوانینی برای حمایت از مشتاقان ورود به این حوزه و جلب و تقویت افکار عمومی برای مشارکت همه جانبه لازم و ضروری به نظر می‌رسد. از طرفی گسترش کمی آموزش، بالندگی و اعتلای کیفیت که نیازمند منابع مالی و انسانی است زمانی میسر می‌شود که خانواده‌ها، نیروهای محلی و بازاری بیشتر احساس مسئولیت کرده و این مشارکت باید با حمایت دولت تطبیق شود. مشارکت مردمی نیز زمانی معنا و مفهوم پیدا می‌کند که داوطلبانه و از روی آگاهی کامل باشد. خود را در اقدامات آموزشی شریک دانسته و فعالانه در امور مربوط به آن شرکت کنند. همچنین بین نیازهای خود و جامعه تضاد نبینند. بنابراین باید هدف از مشارکت مشخص شود و مدارس غیردولتی را آن گونه که باید وشاید به جامعه معرفی کرد. در راستای تحکیم آن نیز با پشتوانه و عزمی جدی اقدامات را سازماندهی کرد. بر این عقیده همواره باید استوار بود که مدارس غیرانتفاعی نه تنها لطمه‌ای به آموزش و پرورش نمی‌زنند بلکه نقش بسیار مهمی در ارتقای کیفیت آموزشی کشور دارند. زیرا این مدارس از یک سو از مدیریت، کنترل و نظارت مردمی برخوردارند و از طرف دیگر از برنامه‌ریزی‌هایی که دولت به شکل کلان و جامع با توجه به منابع و مصالح عمومی آموزش و پرورش انجام می‌دهند، سود می‌برند. همچنین تا حدی تابع دستورالعمل‌های توصیه شده از سوی نظام کلان آموزش وپرورش هستند. حرکاتی خیرخواهانه مانند: وقف زمین، ساختمان و... که توسط برخی افراد یا سازمان‌ها منجر به تقویت بیش از پیش این مدارس می‌شود. توسعه‌ی ملی در کشورهای در حال توسعه نیز بیش از هر چیزی به مشارکت فعال و مؤثر افراد جامعه بستگی دارد. فقدان این مشارکت زمینه را برای تضاد بین عملکردهای دو بخش خصوصی و عمومی در حرکت‌های اقتصادی و اجتماعی فراهم می‌کند. در این شرایط بخش بزرگی از منابع مادی، انسانی و فکری در کشور صرف مقابله با این قبیل تضادها خواهد شد که پیامدهای نامطلوبی را به همراه دارد. به همین دلیل نگرش و دیدگاه برنامه‌ریزان کشور باید به ابزارهایی معطوف باشد که بتوانند با استفاده از آن‌ها نقش مؤثر مردم در این زمینه افزایش دهند. از این رو تأسیس سازمانی مستقل تحت عنوان سازمان مدارس غیردولتی از الزامات است تا ضمن برخورداری از قوانین و بودجه‌ی مستقل، از مشارکت عظیم و اعتماد مردمی نیز برخوردار باشد. مؤسسان و فعالان در این قبیل مدارس نیز علاوه بر برخورداری از حمایت‌های همه جانبه‌ی دولت و مجلس، با تکیه بر اندیشه‌ی صاحب‌نظران در عرصه‌ی تعلیم و تربیت و اعتبار افکار عمومی شوق و علاقه‌ی بیشتری برای ورود به این حوزه‌ی فرهنگی داشته باشند. سازمانی که اهداف عالی و کلان آموزش و پرورش را تسهیل و تحقق می‌بخشد. شرایط را برای رشد و تعالی فرهنگ جامعه مهیا می‌کند. اقدامات لازم را برای شناخت برنامه‌های قدیمی در بحث آموزش و جایگزین کردن ضرورت‌های منطبق با تغییرات و نیاز روز دنیا انجام می‌دهد. از سرمایه‌های انسانی، مادی و فکری در راستای فرهنگ‌سازی مناسب استفاده می‌کند. به فراگیران در یافتن یک زندگی مطلوب و تلاش در بهبود روابط اجتماعی شایسته و همه جانبه کمک می‌کند. در راستای توسعه‌ی کمی و کیفی این مدارس اقدامات لازم را انجام دهد. قانون شوراهای آموزش و پرورش را به عنوان مهم‌ترین نماد مشارکت مردمی با نهاد تعلیم و تربیت علمی سازد. اقدامات لازم را در راستای آماده‌سازی افکار عمومی جهت متمرکز کردن آموزش و پرورش انجام دهد. شرایط لازم را برای ارتقای انگیزه و کارایی درونی و بیرونی آموزش و پرورش و تقویت بنیه‌ی معنوی مدارس غیرانتفاعی فراهم کند. و در آخر سازمانی تشکیل شود که زمان را روز به روز با لحظه‌ها پیوند زده و با تغییرات سریع‌السیر دنیا همگام شود. اهداف مدارس غیردولتی از اهداف مدارس غیردولتی می‌توان به افزایش کیفیت آموزشی، رفع نیازها و خواسته‌های متنوع مردم و فراگیران، ایجاد و تنوع در محتوا و خدمات آموزشی، تنوع در شیوه‌های تدریس و ارائه‌ی مطالب، کاهش فشارهای ناشی از انتظارات مردم از دولت و مستحکم شدن بیشتر نظام آموزش و پرورش اشاره کرد.
سخن آخر
جهت ارتقای کیفیت آموزشی در کشور و رسیدن به تمامی اهداف آموزشی توجه جدی دولت به حمایت از مدارس غیردولتی و تشکیل یک سازمان مستقل ضروری است. البته امروزه نیز مدارس غیرانتفاعی جایگاه خوبی در بین مردم دارند. زیرا والدین حاضرند برای آموزش فرزندان خود زمینه را تحت هر شرایطی فراهم کنند. به همین دلیل اگر شاهد کارایی آموزش و پرورش و پیشرفت در یادگیری فرزندانشان باشند، حاضرند هر هزینه‌ای را به هر قیمتی بپردازند.