امروزه معمولاً در هر خانه‌ای یک دیوان حافظ وجود دارد. ما ایرانی‌ها طبق رسوم گذشته در اعیاد ملی و مذهبی مانند نوروز و یلدا به اشعار حافظ رجوع می‌کنیم. در ادبیات فارسی حافظ شیرازی شهرت زیادی دارد. او از سخنوران نامی جهان و شاعر بزرگ قرن چهاردهم میلادی بود که القاب بسیار زیادی از جمله لسان الغیب، ترجمان الاسرار، لسان العرفا و ناظم الاولیا را دارد. در بین اشعار حافظ، غزلیات او شهرت بیشتری دارند و اکثر آثار او به این سبک سروده شده‌اند. در قرون 18 و 19 اشعار حافظ در اروپا ترجمه شد و نام او به محافل ادبی جهان غرب راه یافت. حافظ شیرازی از محبوب‌ترین شاعران ایرانی است که آثارش نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان به شهرت رسیده است. در تقویم ایران 20 مهر روز بزرگ‌داشت این شاعر بزرگ نام‌گذاری شده است. از این رو هر ساله در این تاریخ مراسمی با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی در محل آرامگاه حافظ در شیراز برگزار می‌شود. متأسفانه در حال حاضر و با شرایط شیوع کرونا امسال این مراسم برگزار نمی‌شود. ما در این مقاله قصد داریم مطالبی مهم در رابطه با زندگی‌نامه‌ی حافظ شیرازی و آثار او در ادبیات فارسی را برای شما عزیزان بازگو کنیم.
زندگی‌نامه حافظ
خواجه شمس‌الدین محمد ملقب به حافظ شیرازی در سال 727 قمری در شهر شیراز متولد شد. اختلاف نظرهای بسیاری درباره‌ی تاریخ دقیق تولد او وجود دارد. او بعد از مرگ پدرش بهاالدین در کنار مادر در شیراز ماند و به دلیل علاقه‌ای که به تحصیل داشت به مکتب‌خانه رفت. او در دوران نوجوانی قرآن را به 14 روایت حفظ کرد و به حافظ ملقب شد. حافظ شیرازی تنها یک‌بار ازدواج کرد و نتیجه‌ی آن ازدواج پسری بود که در دوره‌ی جوانی در سفری همراه حافظ فوت کرد. حافظ شیرازی در دوره‌ی فرمانروایی شیخ ابو اسحاق به دربار راه پیدا کرد. علاوه بر شاه ابواسحاق، مورد ستایش پادشاهانی چون شاه منصور و شاه یحیی قرار گرفت. تاریخ وفات او سال 792 هجری قمری ثبت شده است. بر اساس روایات هنگام دفن این شاعر بزرگ متعصبان دین با استناد به برخی اشعار حافظ، با تشییع او به شیوه‌ی مسلمانان مخالف بودند. در عین حال بعضی دیگر او را مسلمان و معتقد می‌دانستند. در نهایت تصمیم بر این شد که از دیوان او فالی بگیرند که بیت «قدم دریغ مدار از جنازه حافظ که... گرچه غرق گناه است، می‌رود به بهشت» باعث شد تشییع جنازه‌ی او مثل سایر مسلمانان برگزار شود.
آرامگاه حافظ شیرازی
آرامگاه حافظ واقع در شیراز، منطقه‌ی حافظیه است. این مکان امروزه یکی از جاذبه‌های مهم و پربازدید گردشگری به حساب می‌آید که مشتاقان و علاقه‌مندان به شعر، ادبیات فارسی و تفکرات حافظ را از سراسر جهان به سمت خود می‌کشاند. لسان‌الغیب در بین مردم ایران یک چهره‌ی مقدس و نماد عشق راستین است؛ به گونه‌ای که بعضی از معتقدین مذهبی هنگام ورود به آرامگاه وی آداب و رسوم دینی را به جا می‌آورند، وضو می‌گیرند و به نشانه‌ی احترام در کنار آرامگاه کفش‌های خود را از پای بیرون می‌آورند. ویژگی اشعار حافظ شیرازی اما چه ویژگی‌هایی اشعار حافظ را ماندگار کرده است؟ رمزپردازی و استفاده از سمبل‌ها از ویژگی‌های اشعار حافظ است. او به خوبی از آرایه‌های ادبی استفاده می‌کند و لحن مناسبی دارد. او حتی به زیرکی از طنز در اشعار خود استفاده کرده است. به همین دلیل اشعار او نقش مهمی در ادبیات فارسی ایفا می‌کنن
دیوان اشعار او
دیوان حافظ شامل 500 غزل،10 قصیده، 2 مثنوی، 71 قطعه و 42 رباعی است که در طول 50 سال سروده شده‌اند. اشعار حافظ تا امروز بیش از چهار صد مرتبه به شکل‌ها و زبان‌های مختلف به چاپ رسیده است. تعداد نسخه‌های خطی ساده و طلاکاری شده‌ی حافظ در کتاب‌خانه‌های ایران، هند، افغانستان، پاکستان، ترکیه و کشورهای غربی بسیار بیشتراز سایر شاعران است. در ادبیات فارسی، حافظ بهترین و چیره‌دست‌ترین غزل‌سرا است. بیشتر شهرت حافظ به دلیل تک بیت‌های درخشان، مستقل و خوش مضمون اوست. او در غزل‌سرایی خود، از ساختار سوره‌های قرآن الهام گرفته که آن را انقلابی در آفرینش این اشعار می‌دانند. یکی از ارکان شعر در ادبیات فارسی ایهام است. به این معنی که یک کلمه می‌تواند معانی و مفاهیم متفاوتی داشته باشد. حافظ در اشعار خود از این آرایه‌ی ادبی به وفور استفاده کرده است. همچنین در غزلیات خود از موضوعات مختلفی سخن گفته، به گونه‌ای که هر بیت به طور مستقل قابل تفسیر است. همین خصوصیت اشعار حافظ باعث شده تا افراد با هر نیتی بعد از خواندن غزلی از او، کلمه یا جمله‌ای مرتبط با موضوعی که در ذهن دارند، بیابند. در ادامه به برخی از اشعار معروف حافظ اشاره می‌کنیم. ای بی خبر بکوش که صاحب خبر شوی تا راهرو نباشی کی راهبر شوی در مکتب حقایق پیش ادیب عشق هان ای پسر بکوش که روزی پدر شوی دست از مس وجود چو مردان ره بشوی تا کیمیای عشق بیابی و زر شوی ****** گفتم غم تو دارم گفتا غمت سرآید گفتم که ماه من شو گفتا اگر برآید گفتم ز مهرورزان رسم وفا بیاموز گفتا ز خوبرویان این کار کمتر آید گفتم که بر خیالت راه نظر ببندم گفتا که شب‌رو است او از راه دیگر آید گفتم که بوی زلفت گمراه عالمم کرد گفتا اگر بدانی هم اوت رهبر آید گفتم خوشا هوایی کز باد صبح خیزد گفتا خنک نسیمی کز کوی دلبر آید گفتم که نوش لعلت ما را به آرزو کشت گفتا تو بندگی کن کو بنده پرور آید گفتم دل رحیمت کی عزم صلح دارد گفتا مگوی با کس تا وقت آن درآید گفتم زمان عشرت دیدی که چون سر آمد گفتا خموش حافظ کاین غصه هم سر آید بین اشعار حافظ در ادبیات فارسی ارتباطات هنری ظریفی وجود دارد. اما آن‌چه شعرهای او را از بقیه‌ی شعرا متمایز می‌کند، زبان ایهام و طنزآلود او در بیان مشکلات اجتماعی زمان خود است. او با اشعار خود به مبارزه با شاهان متظاهر، ریاکار و دروغین پرداخته است.