در ایران، امروزه به دلیل تغییر در سبک زندگی و شیوه‌ی تغذیه، آمار چاقی در بین افراد جامعه به خصوص در دانش‌آموزان افزایش یافته است. چاقی در دانش‌آموزان زمینه‌ساز بیماری‌هایی از قبیل: دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی، عروقی و ... در بزرگ‌سالی است. هم‌چنین چاقی در دانش آموزان باعث بیماری‌های روحی در آن‌ها می‌شود و عواملی مانند: کم‌خوابی، عدم اعتماد به نفس، عدم انگیزه و افسردگی را به دنبال دارد. این عوامل هم‌چنین بر روابط اجتماعی دانش آموزان نیز مؤثر است. از دلایل سوء تغذیه و چاقی در دانش آموزان، افزایش قیمت مواد غذایی، فقر و بیکاری است که باعث کاهش دسترسی مردم به مواد غذایی می‌شود و از طرفی باعث می‌شود که افراد جامعه مواد غذایی مورد نیاز خود را از منابع نشاسته‌ای و کربوهیدرات‌ها تأمین کنند که فقط انرژی دریافت می‌کنند و چاقی را به دنبال دارد. سوء تغذیه دارای اشکال مختلفی از جمله کوتاهی قد، لاغری و کم‌وزنی در کودکان و چاقی در دانش‌آموزان می‌باشد.
اقدامات وزارت بهداشت در جهت کاهش سوء تغذیه دانش‌آموزان
در ایران تاکنون اقدامات زیادی توسط سازمان وزارت بهداشت و آموزش و پرورش جهت کاهش سوء تغذیه و کاهش وزن در دانش‌آموزان انجام شده است. سازمان وزارت بهداشت با اجرای برنامه‌ی غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک و هم‌چنین روغن و شیر با ریز مغذی‌ها باعث کاهش 50 درصدی کمبود آهن طی 10 سال و کاهش سوء تغذیه شده است. هم‌چنین برای افراد کم درآمد، حاشیه‌نشینان و روستاها جهت کاهش سوء تغذیه برنامه‌های مشاوره‌ای تغذیه به صورت رایگان در شبکه‌ی بهداشت صورت گرفته است.
دلایل چاقی در دانش‌آموزان
امروزه دانش‌آموزان بیشتر وقت خود را در مدرسه می‌گذرانند و نه تنها در خانه بلکه در مدرسه نیز فضا و شرایط کافی را برای تحرک و ورزش کردن ندارند. متأسفانه در ایران از بین 13 میلیون و 500 هزار دانش‌آموز، 21 درصد آن‌ها به چاقی مبتلا هستند. یکی از دلایل چاقی در دانش آموزان بی‌انگیزه بودن و عدم تحرک در آن‌ها می‌باشد که با وجود هوش بالا دانش‌آموزان، انگیزه و پشتکار لازم جهت شرکت در فعالیت‌های مدرسه را ندارند. این امر هم‌چنین باعث افت تحصیلی در دانش آموزان شده است. وزارت آموزش و پرورش برای کنترل روند چاقی در دانش‌آموزان ساعات درس تربیت بدنی را افزایش داده و با تخصصی کردن ورزش‌ها سعی در افزایش فعالیت بدنی دانش‌آموزان داشته است. یکی دیگر از دلایل چاقی در دانش‌آموزان استفاده از بازی‌های رایانه‌ای می‌باشد که متناسب با سن دانش‌آموزان نیستند. این بازی‌ها علاوه بر بی‌تحرک کردن دانش آموزان باعث ضعیف کردن حافظه‌ی آن‌ها، عدم تمرکز، اضطراب و پرخاش‌گری می‌شود که قدرت فکر کردن را از دانش‌آموزان می‌گیرند.
بسیاری از مدارس فاقد سالن ورزشی
باتوجه به اقداماتی که وزارت آموزش و پرورش برای ورزش کردن دانش‌آموزان و تحرک در آن‌ها انجام داده ولی به دلیل آلودگی هوا در بعضی از شهرها امکان ورزش کردن در فضای باز در مدارس وجود ندارد. هم‌چنین بسیاری از مدارس فاقد سالن ورزشی می‌باشند و به دلیل کمبود بودجه امکان ایجاد سالن ورزشی برای ورزش کردن دانش آموزان وجود ندارد. در نتیجه افزایش ساعت درس تربیت بدنی تحت تاثیر آلودگی هوا قرار گرفته و امکان ورزش کردن را از دانش‌آموزان می‌گیرد. آموزش و پرورش هم‌چنین برای کاهش چاقی در دانش‌آموزان علاوه بر افزایش ساعت درس تربیت بدنی، با دادن قرص ویتامین دی به دانش آموزان و قرص آهن به دانش‌آموزان دختر در نوع تغذیه‌ی آن‌ها اقداماتی انجام داده است.
استفاده از میان وعده‌های نامناسب
از دیگر علل چاقی در دانش‌آموزان استفاده از میان وعده‌های نامناسب، خوردن فست‌فودها، استفاده از سرویس مدارس و ... می‌باشد. سرویس مدارس نیز یکی از علل بی‌تحرکی است و باتوجه به تغذیه نامناسب در نهایت باعث چاقی در دانش‌آموزان می‌شود. علاوه بر همه‌ی این اقدامات انجام گرفته، چاقی در دانش‌آموزان به معضل بزرگی در جامعه تبدیل شده است. بعضی از دانش‌آموزان جوان برای کاهش وزن و رسیدن به هدف خود دست به اشتباهات بزرگی می‌زنند که ممکن است جبران‌ناپذیر باشند.
راه‌کارهای اشتباه برای درمان چاقی در دانش‌آموزان
برخی از عقاید اشتباه برای درمان چاقی در دانش‌آموزان که اکثر دانش‌آموزان جوان با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند شامل:
- چربی باعث چاقی می‌شود: چربی‌ها انواع مختلف دارند و همه‌ی آن‌ها مضر نیستند. بعضی از چربی‌ها مانند چربی‌های موجود در چیپس‌ها، کوکی و غذاهای چرب به دلیل کلسترول باعث افزایش ابتلا به بیماری‌های خاص می‌شوند. در حالی‌که چربی‌های موجود در آجیل، آووکادو و سالمون نه تنها باعث سلامت بدن هستند، بلکه اگر همراه با رژیم غذایی مناسب مصرف شوند مانع از چاقی نیز می‌شوند.
- کنار گذاشتن میان‌وعده‌ها:برای کاهش وزن، به جای کنار گذاشتن میان وعده‌ها بهتر است تعداد دفعات غذاخوردن را در مقدار کم غذا، افزایش دهید. می‌توانید از میان‌وعده‌های مفید مانند آجیل، میوه و ماست استفاده کنید که سطح انرژی شما را بالا نگه می‌دارند و مانع از چاقی شما می‌شوند.
- یکسان دانستن همه‌ی کالری‌ها: همه‌ی کالری‌ها مثل هم نیستند. بلکه نوع کالری، زمان مصرف آن و کیفیت آن‌ها می‌تواند تأثیر آن‌ها را بر بدن تغییر دهد. مواد غذایی متفاوت واکنش‌های متفاوتی نیز در بدن ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، واکنشی که 50 کالری سیب در بدن ایجاد می‌کند با واکنشی که 50 کالری پنیر در بدن ایجاد می‌کند متفاوت است. از جمله کالری‌های با کیفیت می‌توان به کالری موجود در اسفناج و از کالری‌های پوچ به کالری موجود در سیب‌زمینی سرخ‌کرده اشاره کرد.
- خوردن زیاد پروتئین و حذف کربوهیدارت‌ها: بدن علاوه بر پروتئین به کربوهیدرات و چربی نیز نیاز دارد. مصرف بیش از حد پروتئین نه تنها باعث محروم کردن بدن از فیبر و سایر آنتی‌اکسیدان‌ها می‌شود بلکه باعث می‌شود که خودتان را در معرض مصرف بیشتر چربی قرار دهید و سلامتی خود را به خطر بیاندازید. از طرفی همه‌ی کربوهیدارت‌ها مضر نیستند بلکه بعضی از آن‌ها مانند: غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و یا حبوبات باعث سلامت بدن می‌شوند.
- ورزش کردن با معده‌ی خالی: ورزش کردن با معده‌ی پر یا خالی هیچ تأثیری بر سوزاندن کالری ندارد. هم‌چنین استفاده از نوشیدنی‌های قندی قبل از ورزش ممکن است باعث کاهش عضلات شود ولی سایر مواد افزودنی مصنوعی در آن‌ها باعث آسیب رساندن به سلامت شما می‌شوند. بهتر است به جای نوشیدنی‌های قندی از میوه‌هایی که شیرینی طبیعی دارند مانند: هلو، انبه و ... استفاده کنید.
- نخوردن بعضی از غذاها: بعضی افراد فکر می‌کنند برای لاغر شدن باید از خوردن بعضی غذاها مانند: پیتزا، سیب‌زمینی سرخ‌کرده و کیک شکلاتی خودداری کنند. در حالی‌که می‌توانید با برنامه‌ریزی دقیق از خوردن آن‌ها لذت ببرید. البته نباید همه‌ی آن‌ها را در یک روز بخورید، بلکه فقط یکی از آن‌ها و البته با دیگران نیز تقسیم کنید.
- نخوردن صبحانه: نخوردن صبحانه برای کاهش وزن یک تفکر کاملأ غلط است. خوردن صبحانه باعث تنظیم قند بدن می‌شود و در صورت حذف شدن باعث افزایش چربی در شکم و کمر می‌شود. هم‌چنین نخوردن صبحانه باعث می‌شود که در خوردن ناهار و شام پرخوری کنید.
متأسفانه بعضی خانواده‌ها برای درمان چاقی در دانش‌آموزان جوان خود از روش‌های خطرناک مانند: کمربند‌های لاغری، بالن معده، جراحی لاغری، قرص‌های لاغری و ... استفاده می‌کنند. این روش‌ها نه تنها کاربردی نیستند بلکه سلامت بدن را نیز به خطر می‌اندازند. از راه‌کارهای مناسب برای درمان چاقی در دانش آموزان مراجعه کردن به متخصصان تغذیه و دریافت رژیم غذایی متعادل و متناسب با سن، وزن و قد دانش آموزان می‌باشد. یکی از رژیم‌های غذایی مناسب طبق گفته‌ی متخصصان تغذیه برای درمان چاقی در دانش آموزان، رژیم غذایی متناسب با الگوی درست خوردن مثل «مای پلیت» به معنی بشقاب من، می‌باشد. طبق این الگو باید روزانه از هر 5 گروه اصلی غذایی که شامل نان و غلات، شیر و لبنیات، سبزیجات و میوه‌ها، گوشت و پروتئین‌ها با رعایت نسبت درصد استفاده کنید.