با وجود ارائه‌ی لیست حذفیات کنکور 1400 برای کرونا در سایت سازمان سنجش، متأسفانه با حجم گسترده‌ای از اعتراضات مبنی بر عدم رعایت چارچوب کتاب درسی در کنکور سراسری امسال مواجه هستیم. همان‌طور که می‌دانید سایت سنجش حذفیات کنکور 1400 برای کرونا را ارائه داد. در این اطلاعیه 20 درصد حذفیات کنکور 1400 رشته‌ی تجربی نیز آمده است. اما هنوز چند ساعتی از اتمام کنکور نگذشته بود که موجی از اعتراضات گسترده‌ی معلمان به سؤالات کنکور سراسری 1400 و دانش‌آموزان درباره‌ی نحوه‌ی طراحی سؤالات درس ریاضی به راه افتاد. به گفته‌ی بسیاری از مدرسان و خانواده‌ها، نوع طراحی اغلب سؤالات، نشانه‌ای بارز از دست‌درازی مافیای کنکور است. کنکور سراسری در ایران یک آزمون بسیار مهم، حیاتی و سرنوشت‌ساز برای جوانان است. از این رو هر گونه جفا و ناحقی در طراحی سؤالات، عدالت آموزشی را زیر سؤال برده و سرنوشت بسیاری از جوانان سرزمینمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ادامه به جزئیات خبر اعتراضات معلمان، خانواده‌ها و دانش‌آموزان، همچنین پاسخ سازمان سنجش و آموزش و پرورش در خصوص عدم رعایت چارچوب کتاب درسی خواهیم پرداخت.
موج اعتراضات گسترده‌ی معلمان به سؤالات کنکور سراسری 1400
محمدرضا سیدصالحی، سرپرست حوزه‌ی تربیت و یادگیری ریاضیات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در پاسخ به پرسش «آیا سؤالات درس ریاضیات در آزمون 1400 خارج از چارچوب محتوای درسی طراحی شده‌اند؟» گفت: به بعضی از سؤالات ریاضیات کنکور 1400 ایراداتی وارد است که حتماً در این رابطه گزارشی را تهیه خواهم کرد. وی افزود: متولی اصلی طراحی سؤالات کنکور، سازمان سنجش کشور است که منابع آزمون را کتب درسی معرفی می‌کند. با این حال متأسفانه نامه‌های زیادی از نقاط مختلف کشور توسط معلمان، کارشناسان و مؤلفان کتب درسی به دستم رسیده که نسبت به طراحی سؤالات معترض بودند. اکثریت آن‌ها این پرسش را که «چرا محوریت کتب درسی به عنوان منبع طراحی سؤالات، رعایت نشده است؟» مطرح کرده بودند. پاسخ این سؤال را باید سازمان سنجش بدهد. سیدصالحی ادامه داد: گاهی اوقات ممکن است هدف‌ها و رویکردهای کتب درسی در آزمون سراسری رعایت نشود. اما امسال موضوع فراتر از این مسئله است. متأسفانه از مفاهیمی که در کتب درسی وجود ندارد، سؤالاتی طراحی شده است.
عدم نظارت قانونی آموزش و پرورش بر سؤالات کنکور
محمدرضا سیدصالحی در پاسخ به سؤال «چه زمانی گزارش مکتوب بررسی سؤالات آزمون سراسری 1400 تهیه و منتشر می‌شود؟» اظهار داشت: ما همیشه گزارش‌ها را تهیه می‌کنیم. اما برای چه کسانی؟ متأسفانه به نامه‌ها و تذکرات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی هیچ توجهی نمی‌کنند. برای این مسئله باید یک راه‌کار قانونی طراحی شود تا سازمان سنجش را موظف به رعایت طراحی سؤالات در چارچوب کتب درسی کند. همان‌طور که مشاهده کردید، امسال سؤالاتی خارج از مباحث کتب درسی طراحی شده بود. برای نظارت بر این مسائل چه راه‌کار قانونی وجود دارد؟ سازمان سنجش باید پاسخگو باشد. وی افزود: سال گذشته نیز نامه‌هایی به سازمان سنجش ارسال کردیم. اما متأسفانه امسال شاهد طراحی سؤالات خارج از چارچوب محتوای درسی بودیم. سازمان سنجش در رابطه با رعایت اهداف کتب درسی و استاندارد بودن سؤالات آزمون با ما همکاری نمی‌کند.
زیرسؤال رفتن آموزش مدارس و کتب درسی در کنکور
محی‌الدین بهرام محمدیان، رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، با اشاره به این که محوریت طراحی سؤالات کنکور باید کتب درسی باشد گفت: با این روندی که سازمان سنجش در پیش گرفته دانش‌آموزان به جای مراجعه به کتب درسی، به سمت مؤسسات و کتاب‌های کمک آموزشی گرایش پیدا خواهند کرد. آیا طراحان کنکور قصد زورآزمایی با داوطلبان را دارند؟ نمی‌توان کنکور را به یک ابزار برای فشار بر روی دانش‌آموزان تبدیل کرد.
آموزش در ایران فدای کاسبی ده‌ها هزار میلیاردی شده است
بعد از گذشت چند ساعت از کنکور تجربی، سازمان سنجش با حجم وسیعی از اعتراضات مبنی بر عدم رعایت چارچوب کتاب درسی در طراحی سؤالات، زمان اندک و تست‌های فوق‌العاده سخت که فقط در برخی از آموزشگاه‌های علمی یا در کنکورهای آزمایشی خاص دیده می‌شد، مواجه شد. معلمان و مدرسان معتقدند که این نوع طراحی کاملاً هدفمند بوده و مافیای آموزشی در آن دست داشته‌اند. کنکور مهم‌ترین، حیاتی‌ترین وسرنوشت‌سازترین آزمون برای جوانان است. در حالی که به یک منبع درآمد برای افراد سودجو تبدیل شده است. به گونه‌ای که ده‌ها و صدها مؤسسه و مراکز دولتی و خصوصی، حتی صدا و سیما از این موضوع سود می‌برند. طبق آمار، 20-10 هزار میلیارد تومان اقتصاد سالانه کنکور در ایران است. در ادامه چند نمونه از اعتراضات معلمان را ارائه می‌دهیم: - « مدیر تألیف ریاضی آموزش و پرورش با سلام و احترام حضور همکاران ارجمند با بررسی اجمالی سؤالات ریاضی کنکور 1400 در گروه آزمایشی علوم ریاضی و با مرور برخی نظرات دبیران و همکاران ارجمند، مشخص شد که اشکالات و ایرادهای اساسی به این آزمون وارد است. برخی از این مشکلات شامل موارد زیرند: طرح سوال از مباحث خارج از کتاب درسی، طرح سوال خارج از محدوده مشخص شده در کتاب درسی، عدم رعایت قواعد سنجش و ارزشیابی، استفاده از شیوه‌های کهنه و منسوخ شده (که در تضاد آشکار با رویکردهای نوین آموزش ریاضی هستند) و تکیه بر سؤالاتی که فاقد ارزش آموزشی و محتوایی هستند. کتاب درسی باید مبنای همه‌ی تصمیم‌گیرهای آموزشی از جمله کنکور باشد. عدم توجه به محتوا و اهداف کتاب درسی، ضمن از بین بردن زحمات دبیران ارجمند در سراسر کشور، بی‌توجهی عدالت آموزشی و پایمال شدن حق دانش‌آموزان را به دنبال دارد و این‌ها به نوبه‌ی خود راه را برای سودجویان و مؤسسات مختلف برای سوء استفاده فراهم می‌کند. ....» - «سلام دوستان و همکاران عزیز، فکر نمی‌کنید که دیر متوجه انحراف آموزش به ویژه آموزش ریاضی در کشور شدید. آن جا که باید اعتراض می‌کردید و صدای حق طلبی‌تان بلند می‌شد چرا خاموش بودید؟ چون که نمی‌خواستید رسوا شوید، همرنگ جماعت شدید. آره دوست و همکارعزیزم، اگر چند سال قبل که مدارس کشور جولانگاه ق... گا... گ... 2 و... با اون تست‌های کذایی و اهداف تجاری شدند؛ تسلیم نبوده، اعتراض می‌کردید و اهداف آن‌ها را دنبال نمی‌کردید و اجازه نمی‌دادید که آموزش مفهمومی و کاربردی در قربانگاه آموزش تجاری ذبح شود، امروز شاهد این افتضاح کنکوری نمی‌بودیم. قدری انصاف داشته باشیم، این همدردی‌ها با بچه‌ها نوشدارو بعد ازمرگ سهرابه. این حقیر به جرم این که تست‌های فلان مؤسسه را بعد از اجرای آن مورد تجزیه و تحلیل قرار نمی‌دادم و اصلا مخالف حضور مافیای کنکور و دخالت افراد غیر متخصص در امر تدریس ریاضی بودم...» - «احساس میشه طراح محترم توجه‌ای به کتاب‌های نظام جدید و مدل سؤالات و سطح درس کتاب‌ها نداشته» - «طرح سؤال ریاضی امسال مشابه طرح سؤالات آزمون‌های آزمایش هست که خود سنجش طول سال برگزار می‌کنه. خودشون مافیای کنکورند بعد دنبال حذف کنکور هم هستند.» و...
پاسخ سخنگوی سازمان سنجش در خصوص اعتراضات به سؤالات کنکور سراسری 1400
فاطمه زرین آمیزی، سخنگوی سازمان سنجش کشور در واکنش به اعتراضات معلمان، دانش‌آموزان و خانواده‌ها نسبت به سطح دشواری کنکور 1400 به ویژه سؤالات ریاضی گفت: همه‌ی سؤالات توسط کمیته‌های تخصصی هر رشته، بازنگری و میزان سطح دشواری کنکور 1400 و سؤالات استخراج می‌شود. سپس در صورت وجود هر گونه مشکل، از کلید سؤالات اصلاح خواهد شد. بنابراین در صورت بالا بودن درجه‌ی سختی سؤالات کنکور 1400، این دشواری برای تمامی داوطلبین بوده است. از این رو با تراز کردن نمرات خام متقاضیان، مشکل سختی سؤالات حل خواهد شد. در نتیجه برای تحلیل گسترده‌تر، باید منتظر نتایج مرحله‌ی اولیه‌ی کنکور بمانیم. براساس آن ما گزارش‌های اولیه را ارائه خواهیم داد و جای نگرانی نیست. زرین آمیزی در در پاسخ به پرسش «بازنگری سؤالات بعد از کنکور انجام می‌گیرد. این اقدام چه کمکی به داوطلبین می‌کند؟» اظهار داشت: به عنوان مثال در صورت اشتباه بودن سؤالی در آزمون، از مجموعه سؤالات حذف خواهد شد. سخنگوی سازمان سنجش در خصوص اعتراض مردم نسبت به عدم اشراف طراحان سؤال به محتوای کتب درسی و حذفیات کنکور 1400، گفت: هیچ‌کدام از سؤالات خارج از محدوده کتب درسی نبوده و همه‌ی آن‌ها مطابق با سرفصل‌های کتاب درسی که توسط وزارت آموزش و پرورش تصویب شده بود، طراحی شده‌اند. زرین آمیزی در ادامه افزود: تعداد زیادی از طراحان سؤالات آزمون سراسری، معلمان آموزش و پرورش هستند. بنابراین احتمال آن که سؤالی خارج از چارچوب کتب درسی طراحی شود وجود ندارد. تمامی سؤالات مطابق با سرفصل‌های ارائه شده توسط آموزش و پرورش طراحی شده‌اند و هیچ مبحثی خارج از چارچوب محتوای درسی نبوده است. وی ادامه داد: در صورت وجود هر گونه مشکل در سؤالات، بعد از بازنگری سؤالات با شیوه‌های سنجش و اندازه‌گیری که در مرحله‌ی اول نتایج انجام می‌شود حذف خواهند شد. در کنکور 1399 نیز برای درس شیمی با چنین مشکلی مواجه شدیم.
سرفصل‌های مواد درسی در کنکور سراسری توسط وزارت آموزش و پرورش تعیین می‌شوند
فاطمه زرین‌آمیزی در پاسخ به پرسش «چرا با توجه به پاندمی کرونا و شرایط آموزش مجازی، سؤالات به منظور مساعدت با داوطلبین ساده‌تر طراحی نشدند؟» گفت: سرفصل تمامی دروسی که در کنکور مورد استفاده قرار گرفته‌اند، از سوی آموزش و پرورش به ما ارائه داده شده است. وزارت آموزش و پرورش خود مجری این امر است. آن‌ها به ما اعلام می‌کنند که دانش‌آموزان چه مطالب و مباحثی را آموزش دیده‌اند و ما براساس آن‌ها طراحی خواهیم کرد. بنابراین در صورت هر گونه تغییر در مواد درسی، وزارت آموزش و پرورش باید اطلاع دهد.
سخن آخر
همان‌طور که در این مقاله خواندید، سازمان سنجش بدون توجه به حذفیات کنکور 1400 برای کرونا و محتوای کتب درسی، سؤالاتی خارج از چارچوب طراحی کرده است. امسال دیگر همانند سال‌های گذشته نیست. سازمان سنجش باید پاسخی منطقی برای سؤالات طراحی شده بدهد. همچنین وزارت آموزش و پرورش باید بر طراحی سؤالات سازمان سنجش نظارت داشته باشد تا با این قبیل مشکلات مواجه نشویم. دولت به منظور برقراری عدالت آموزشی و کوتاه کردن دست مافیای آموزشی باید یک راه‌کار قانونی برای این موضوع تصویب کند.