رشد در کودکان معمولاً مراحل یکسانی دارد. اما گاهی براساس برخی ویژگیها و تفاوتهای فیزیکی، اقلیمی، شناختی و اجتماعی ممکن است زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد. بلوغ یکی از حساسترین مراحل رشد است که معمولاً با برخی خصوصیات جنسی ظاهر میشود که گاهی زودتر از سن معمول اتفاق میافتند. بلوغ زودرس به دلایل مختلفی رخ میدهد و گاهی باعث اختلال در موقعیت اجتماعی کودک و کاهش اعتمادبهنفس او میشود. با شناخت علائم بلوغ زودرس در کودکان میتوانید با فرزندانتان مواجهه بهتری داشته باشید.
بلوغ زودرس چیست؟
بلوغ زودرس مرحلهای است که در آن بدن کودک خیلی زودتر از زمان معمول شروع به تغییر بهسمت قالب بدن بزرگسالان میکند. بلوغ بهطور متوسط در دختران بین 8 تا 13 سال و در پسران بین 9 تا 14 سال شروع میشود. بلوغ زودرس در کودکان براساس جنسیت علائم متفاوتی دارد. علائم بلوغ زودرس در کودکان دختر بلوغ زودرس در دختران معمولاً قبل از 8سالگی مشاهده میشود. طبق آخرین تحقیقات از هر 5هزار کودک، یکنفر به بلوغ زودرس دچار میشود. علائم این بلوغ زودرس در کودکان دختر عبارت است از: 1. رشد زودتر از زمان سینهها: رشد سینه و اندام جنسی بهطورکلی از علائم بلوغ محسوب میشود، اما گاهی کودک دختر در سن پایین با این چالش مواجه میشود. 2. شروع قاعدگی: عادت ماهانه و قاعدگی نیز در میانگین سنی 11سالگی است. البته که شروع این دوره در بازه 9 تا 13 سالگی نیز طبیعی است. اما شروع این دوره در کمتر از 8سالگی میتواند نشانه بلوغ زودرس باشد. 3. ترشحات واژن: یکی دیگر از علائم بلوغ زودرس در کودکان دختر، ترشحات واژن در سنین پایین محسوب میشود. 4. رشد موهای زائد و قد: رشد موهای زائد و قد زودتر از زمان معمول نیز از علائم بلوغ جنسی کودکان دختر هستند. 5. بوی بدن و آکنه: بهوجودآمدن آکنه و بوی بدن از دیگر علائم بلوغ زودرس در دختران است.
علائم بلوغ زودرس در کودکان پسر
بلوغ زودرس در پسرها شامل علائم زیر است. این علائم قبل از 9سالگی در فیزیک آنها ظاهر میشود. 1. رشد اندام جنسی: رشد بیضهها و کیسه بیضه در کمتر از 9سالگی از علائم بلوغ زودرس در کودکان پسر محسوب میشود. دیگر علائم این بلوغ عبارت است از: 2. رشد چشمگیر قد در زمان کوتاه؛ 3. بمشدن صدا؛ 4. آکنه؛ 5. بوی بدن.
علل بلوغ زودرس در کودکان چیست؟
برای درک اینکه چه چیزی باعث بلوغ زودرس در برخی کودکان میشود، خوب است اول به این نکته بپردازیم که چه عواملی باعث ایجاد بلوغ در نوجوانان میشود. بلوغ فرایندی است که مغز، آن را با تولید هورمونها آغاز و کنترل میکند. یکی از این هورمونها، هورمون آزادکننده گنادوتروپین است. هنگامی که گنادوتروپین به غده هیپوفیز در مغز میرسد، (هیپوفیز یک غده لوبیاییشکل کوچک در پایه مغز است)، به افزایش تولید هورمونها در تخمدان ها برای خانمها (استروژن) و بیضههای مردان (تستوسترون) منجر میشود. استروژن در رشد و نمو خصوصیات جنسی زنان نقش دارد. تستوسترون مسئول رشد خصوصیات جنسی مردان است. حال اگر این تغییرات زودتر از زمان معمول در بدن ایجاد شود، به آن بلوغ زودرس محیطی گفته میشود. بلوغ زودرس محیطی شایعترین نوع بلوغ در دختران و پسران است. اما گاهی این بلوغ به دلیل مشکلات پزشکی است. این دستهبندی از بلوغ زودرس، مرکزی نامیده میشود. انباشتگی غیرطبیعی سلولهای گوشتی و تومورهای خوشخیم، آسیب مغزی ناشی از ضربه یا جراحت، و التهاب مغزی ناشی از عفونت میتواند از دلایل بلوغ زودرس مرکزی باشد.
بلوغ زودرس در دختران و پسران چه عوارضی را درپی دارد؟
در ادامه به بررسی مشکلاتی پرداختهایم که ممکن است درپی علائم بلوغ زودرس در کودکان ایجاد شود: کوتاهی قد: کودکانی که بلوغ زودرس دارند از نظر قد و چهارچوب بدنی بزرگتر از همسنهایشان هستند، ولی در بزرگسالی قدشان کوتاه میشود. چرا؟ پس از بلوغ، رشد متوقف میشود. ازآنجاکه بلوغ زودرس زودتر از بلوغ طبیعی به پایان میرسد، رشد این بچهها در سنین پایین متوقف میشود؛ درنتیجه ممکن است قدشان کوتاهتر از حد انتظار باشد. تاثیر بلوغ زودرس در قد کودکان قابل مشاهده است. مشکلات خلقوخویی: با توجه به تحقیقات انجامشده، کودکان دارای بلوغ زودرس ممکن است با مشکلات رفتاری بسیاری در آینده مواجه شوند. استرس مداوم: بلوغ با توجه به تغییرات فیزیکی، اخلاقی و جنسی کودکان، برای کودکان استرسزا است. بلوغ زودرس و تغییرات ناگهانی در بدن آنها زودتر از همسالان میتواند موجب استرس در کودکان شود. ازدستدادن علاقه به کارهای روزمره، ضعیفشدن در دروس، علائم افسردگی و بروز پرخاشگری از دیگر عوارض بلوغ زودرس در کودکان محسوب میشود. بلوغ زودرس و افسردگی ازجمله مشکلاتی است که فرزندان شما ممکن است با آنها مواجه شوند.
آیا میتوانم از بلوغ زودرس جلوگیری کنم؟
یکی از روانشناسان حوزه کودک بیان میکند: «بیشتر اوقات بلوغ به دلیل عوامل ژنتیکی شروع میشود و این اتفاق با تدابیری مناسب جسم و روح کودک، که افراد بهعنوان پدر و مادر انجام میدهند، قابل تغییر نخواهد بود. اما میتوانید این اقدامات را فقط برای بهحداقلرساندن عوامل محیطی بلوغ زودرس انجام دهید. 1. عدم استفاده از نوشابههای گازدار؛ 2. کاهش مصرف چربی؛ 3. عدم زیادهروی در مصرف پروتئین و گوشت قرمز؛ 4. استفاده از سبزیجات و گوشت ارگانیک؛ 5. ورزش مستمر؛ 6. مناسبنگهداشتن وزن.»
بلوغ زودرس چگونه درمان میشود؟
با مشاهده علائم بلوغ زودرس در کودکان باید به پزشک اطفال مراجعه کرده و علائم را با او در میان بگذارید. اما شما بهعنوان پدر و مادر باید حامی فرزندانتان در این فرایند باشید. چطور؟
چگونه از کودک خود حمایت کنم؟
همانطور که اشاره شد، بلوغ مرحله حساسی در زندگی کودکان است که بر آینده آنها تأثیر میگذارد. در بلوغ زودرسِ پسرها، آنها ممکن است پرخاشگر شوند و میل جنسیای در آنها ایجاد شود که با سنشان مطابقت نداشته باشد. سختترین قسمت بلوغ زودرس برای پسرها تحمل طعنههایی است که از طرف دیگران میشنوند. بلوغ زودرس در دخترها نیز موجب افزایش استرسشان به خاطر رشد سینهها و دوره قاعدگی قبل از دیگر همسنوسالهایشان میشود. آنها ممکن است بدخلق و تحریکپذیر شوند و یکی از سختترین قسمتها، تمسخرهایی است که این کودکان در مواجهه با دیگران به آن برمیخورند. پس، در این زمان که با توجه به تغییرات فیزیولوژی، روحیه کودکان حساستر است و ممکن است احساس تنهایی کنند. والدین باید با همراهی مناسب و بهموقع، با توضیحاتی ساده درباره آنچه در بدن او اتفاق میافتد، از کودک خود حمایت کنند. یک محیط حمایتی فراهم آورید تا کودک در صورت داشتن مشکل در هریک از بخشهای جسمی، عاطفی یا اجتماعی مربوط به بلوغ زودرس تشویق شود قبل از صحبت با هرکسی به شما مراجعه کند. بهعنوان پدر و مادر، در صورت مشاهده علائم بلوغ زودرس در کودکان، موارد زیر را رعایت کنید: 1. آنچه برای فرزندانتان اتفاق افتاده است، بهصورت ساده و درست توضیح دهید. 2. روی ظاهر فرزندتان متمرکز نشوید و بهمنظور افزایش اعتمادبهنفس و عزت نفس او قدم بردارید. 3. از یک مشاور یا راهنما کمک بگیرید. اگر فکر میکنید فرزند شما در مسیر این تغییر کار سختی پیش رو دارد، برای راهنمایی بیشتر از یک مشاور روانشناسی کمک بگیرید.
کلام آخر
همراهی یک مشاور و راهنما میتواند به شما و فرزندتان در این مسیر کمک شایان توجهی کند. به خاطر داشته باشید که شما تنها افرادی نیستید که با این چالش مواجه میشوند. پس، در صورت مشاهده علائم بلوغ زودرس در کودکانتان از یک متخصص کمک بگیرید و برای جلوگیری از عوارض آن پیشقدم شوید.