همه‌ی ما در طول زندگی با تصمیم‌گیری‌های مهمی روبرو بوده‌ایم. انتخاب رشته‌ی تحصیلی، شغل و همسر از جمله مواردی هستند که هر فرد در زندگی با انتخاب درست آن‌ها می‌تواند آینده‌ی درخشانی برای خود رقم بزند. در بین همه‌ی تصمیمات مهم، انتخاب رشته براساس هدایت تحصیلی نوجوانان را می‌توان از اولین انتخاب‌های اثربخش در زندگی دانست. این تصمیم‌گیری علاوه بر تغییر مسیر زندگی، در انتخاب رشته‌ی دانشگاهی و شغل آینده‌ی آن‌ها مؤثر است؛ اما متأسفانه افراد در دوران نوجوانی و جوانی شناخت کافی از توانایی‌ها و استعدادهای خود ندارند. اینجاست که نقش والدین در انتخاب رشته‌ی فرزندانشان پررنگ می‌شود. آن‌ها موظف‌اند علاوه بر ایجاد شرایط مناسب، در تمامی مراحل و تصمیمات زندگی کودکانشان کنارشان باشند. البته بعضی والدین برای تحقق رویاهای از دست رفته‌ی خود، تصمیمات خود را بر فرزندانشان تحمیل می‌کنند. منظور ما از نقش پدر و مادر، حضور آگاهانه‌ی آن‌ها در کنار دانش‌آموزان است. در این مقاله قصد داریم به عوامل مؤثر بر موفقیت در انتخاب رشته، نقش والدین در انتخاب رشته و هدایت تحصیلی نوجوانان بپردازیم.
نقش والدین در انتخاب رشته
پدرها و مادرها موظف‌اند تا براساس استعدادها، توانایی‌ها و علایق فرزندانشان، با حضور مستمر و جدی در کنارشان و مشورت با مشاوران تحصیلی محیطی مناسب برای انتخاب رشته‌ی آن‌ها فراهم کنند. هیچ فردی به اندازه‌ی والدین نمی‌تواند از روحیات و اخلاق فرزند خود آگاهی داشته باشد. از این رو نقش آن‌ها در خودآگاهی نوجوانان از اهمیت خاصی برخوردار است. خانواده باید با ارائه‌ی اطلاعات درست از توانایی‌های فرزندان به آن‌ها در تصمیم‌گیری کمک کنند. امروزه تمرکز اکثر خانواده‌ها بر رشته‌های پردرآمد با موقعیت شغلی خوب است. به همین دلیل بدون توجه به استعداد فرزندشان تصمیمات خود را به آن‌ها تحمیل می‌کنند. در گذشته رشته‌های مهندسی و امروزه شاخه‌های پزشکی درآمد بالایی دارند. اما هجوم دانش‌آموزان به سمت این رشته‌ها به مرور موجب اشباع شدن آن‌ها در جامعه شده است. در حال حاضر فارغ التحصیلان بسیاری از نبود فضا و موقعیت کاری گله‌مندند. به همین دلیل پدر و مادر باید اطلاعات خود و فرزندانشان را در زمینه‌ی آینده‌ی شغلی و بازار کار رشته‌های مختلف با مطالعه و تحقیق افزایش دهند و برای جلوگیری از ارائه‌ی آمار غلط از مشاوران حرفه‌ای راهنمایی بگیرند. از جمله اشتباهات رایج والدین می‌توان به مقایسه و اجبار در تقلید از دیگران اشاره کرد که جز سرخوردگی افراد چیزی در پی نخواهد داشت. حتی دو عضو از یک خانواده نیز توانایی‌های متفاوتی دارند و نباید آن‌ها را به انجام یک کار مجبور کرد. همچنین پدر و مادر باید این نکته را در نظر داشته باشند که تصمیم نهایی برعهده‌ی فرزندشان است و آن‌ها فقط با دادن اطلاعات کافی در انتخاب گزینه‌ی بهتر به او کمک می‌کنند.
نقش مشاوران در هدایت تحصیلی نوجوانان
متأسفانه انتخاب رشته در بیشتر مدارس بعد از اتمام سال اول متوسطه‌ی دوم با توجه به نمرات انجام می‌شود. دانش‌آموزانی که نمرات بالاتری دارند برای رشته‌های ریاضی فیزیک و تجربی تشویق می‌شوند. همچنین دانش‌آموزانی که نمرات کمتری کسب کرده‌اند به سمت رشته‌های هنر و علوم انسانی سوق داده می‌شوند. در صورتی‌که انتخاب رشته باید به صورت اصولی و با توجه به تمام مهارت‌های نوجوانان و علایق و بازار کار انجام شود. متأسفانه در سیستم آموزشی و حتی در خانواده‌ها هیچ شرایطی برای کشف علایق و توانایی‌های دانش‌آموزان فراهم نشده است. بنابراین نوجوانان تا سن 15 سالگی هیچ شناختی از خود برای انتخاب رشته و شغل آینده ندارند. از این رو ممکن است با یک تصمیم اشتباه سال‌های زیادی از بهترین موقعیت‌های تحصیلی و یادگیری را از دست بدهند. گاهی اوقات مشاوران برای باز شدن ذهن بچه‌ها، ثبت نام در رشته‌ی ریاضی را پیشنهاد می‌کنند و می‌گویند زمان کنکور شاخه‌ی مورد علاقه‌ی خود را ادامه دهند؛ اما سه سال زمان کمی برای نوجوانان نیست که با بی‌میلی درسی را بخوانند که دوست ندارند. بهترین کار برای جلوگیری از یک تصمیم اشتباه، موکول نکردن انتخاب رشته به لحظه‌ی دیدن کارنامه است. خانواده‌ها باید تا حد امکان برای علاقه‌مندی‌های فرزندانشان وقت بگذارند و از مشاوران حرفه‌ای نیز کمک بگیرند. همچنین با ثبت نام آن‌ها در دوره‌های آموزشی مختلف اجازه دهند در مسیری که دوست دارند پیشرفت کنند. در حال حاضر در برخی از مدارس متوسطه دوم غیرانتفاعی کلاس‌های کشف استعداد برگزار می‌شود. در این مدارس مشاوران تحصیلی، دانش‌آموزان را از همان ابتدای سال با رشته‌های مختلف آشنا و آن‌ها را به انتخاب بهترین رشته متناسب با روحیه، توانایی و بازار کار تشویق می‌کنند.
4 راه موفقیت در انتخاب رشته
برای اتخاذ یک تصمیم درست باید خصوصیات دانش‌آموزان را از لحاظ بهره‌ی هوشی، نمرات تحصیلی، نقاط ضعف و قوت در دروس مختلف و میزان علاقه‌ی آن‌ها مورد بررسی قرار داد. در صورتی‌که رشته‌ی انتخابی با توانایی‌ها و علایق فرد تطابق داشته باشد، تا حد زیادی توانسته در مسیر درست قدم بردارد. هرچه میزان تمایل نوجوانان به شاخه‌ی تحصیلی منتخب بیشتر باشد، تلاشش برای رسیدن به هدف نیز افزایش می‌یابد. در حالت کلی برای موفقیت در انتخاب رشته باید به نکات زیر دقت کنید: 1- شناخت شخصیت شناخت توانایی، استعداد و علایق از مهم‌ترین مسائل در انتخاب رشته هستند. افرادی که توانایی بالایی در تحلیل و درک مفاهیم دارند، در رشته‌ی ریاضی موفق‌تر عمل می‌کنند. از طرفی دانش‌آموزانی که بر دروس تخصصی تجربی اشراف بیشتری دارند، در این رشته عمل‌کرد بهتری خواهند داشت. همچنین افرادی که به علوم تربیتی، روانشناسی و دروس نظری علااقه‌مندند در علوم انسانی موفق‌تر خواهند بود. البته علاقه صرفاً دلیل کافی برای انتخاب رشته نیست. 2- شناخت بازار کار شناخت بازار کار یکی دیگر از مواردی است که به شما در انتخاب بهترین گزینه کمک می‌کند و زمینه‌ی مناسب را برای پیشرفت و موفقیت‌های شغلی آینده فراهم می‌کند. برای این کار بهتر است با فارغ‌التحصیلان رشته‌های مربوطه مشورت کنید. 3- توجه به ظرفیت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در رشته‌ی مورد نظر یکی از نکات مهم و غیرقابل چشم‌پوشی در انتخاب رشته‌ی تحصیلی توجه به ظرفیت پذیرش دانشجو و میزان استقبال داوطلبان از آن است. مثلاً شاخه‌های پزشکی با وجود ظرفیت کم، افراد زیادی از آن‌ها استقبال می‌کنند، این موضوع شرایط و امکان قبولی را نسبت به دیگر رشته‌ها سخت‌تر می‌کند. 4- مشورت با افراد متخصص مشاوران تحصیلی و متخصصان در زمینه‌ی انتخاب رشته از جمله افرادی هستند که به شما کمک بسیار زیادی می‌کنند. این اشخاص اطلاعات زیادی در زمینه‌ی شاخه‌های مختلف و بازار کار آن‌ها دارند که در اخذ یک تصمیم درست نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند.
سخن آخر
امروزه هدایت تحصیلی نوجوانان در مدارس از اهمیت زیادی برخوردار است. برای موفقیت در انتخاب رشته، والدین باید از همان دوران کودکی به علایق و توانایی‌های فرزندانشان توجه کنند و آن‌ها را به سمت مسیر درست هدایت کنند. لزومی ندارد کودکان شما دکتر یا مهندس شوند؛ بنابراین هرگز سعی در تحمیل خواسته‌های خود به فرزندانتان نکنید. اجازه دهید بهترین سال‌های زندگی خود را در مسیر علایقشان پیش روند.