لزوم تناسب وسایل یک کلاس با شرایط جسمی دانش‌آموزان

صندلی و نیمکت استاندارد روند آموزش را تسریع می‌بخشند. از آن‌جایی‌که شرایط جسمی دانش‌آموزان در سال‌های تحصیلی تغییر می‌کند، باید کلاس درس مناسب آن‌ها در هر پایه طراحی شود. متأسفانه بررسی‌ها نشان می‌دهد تناسب محیط آموزشی با شرایط جسمی دانش‌آموزان رعایت نشده و در آماده‌سازی ابزارهای کلاس دقت نمی‌شود. این در حالی است که عدم وجود نیمکت استاندارد مشکلات بسیاری از جمله خستگی، درد در ناحیه‌ی کمر، مشکلات عضلانی و ... ایجاد می‌کند. بنابراین مدیران مدارس باید توجه بیشتری به تناسب محیط آموزشی با شرایط جسمی دانش‌آموزان و همچنین فراهم کردن کلاس درس مناسب داشته باشند.

لزوم تناسب محیط آموزش با شرایط جسمی دانش‌آموزان

از آنجا که کودکان در دوره‌ی حساس رشد قرار دارند، نامناسب بودن میز و صندلی می‌تواند منجر به مشکلات جسمی در آن‌ها شود. منظور از غیراستاندارد بودن نیمکت‌ها و ابزار آموزشی، عدم تناسب آن‌ها با ویژگی‌های شرایط جسمی دانش‌آموزان است که می‌تواند باعث بروز مشکلات زیادی شود. یک نیمکت استاندارد بر سلامت ستون فقرات، سطح تمرکز و یادگیری دانش‌آموزان تأثیر زیادی می‌گذارد. زمانی که ارتفاع میز با قد دانش‌آموزان متناسب نباشد، کودکان برای انجام تکالیف بالاجبار خم می‌شوند. حال اگر این وضعیت طولانی مدت ادامه داشته باشد، منجر به ایجاد قوز می‌شود. تفاوت‌های ابعادی در دانش‌آموزان یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین ویژگی‌های میز و صندلی مناسب برای آن‌ها به شمار می‌رود. یکی از عللی که باعث ایجاد این اختلاف‌ها در بین کودکان و نوجوانان می‌شود، تفاوت‌های جنسیتی است. نیمکت استاندارد برای دختران با پسران متفاوت است. پسرها به صندلی‌های بلندتری نسبت به دخترهای هم قد خود و از طرفی دختران به نیمکتی با سطح پهن‌تر و عمیق‌تر احتیاج دارند. علاوه بر تفاوت‌های جنسیتی، قومیت افراد نیز در تعیین ابعاد میز و صندلی مناسب تأثیرگذار است. نتایج حاصل از تحقیقاتی که در این زمینه انجام گرفته، نشان می‌دهد که اختلاف قد در بین ملیت‌های مختلف حتی به 7 سانتی‌متر برای یک سن خاص نیز می‌رسد. همین موضوع عاملی مؤثر در تعیین ارتفاع میزها به حساب می‌آید. یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که به علت عدم توجه به اصول طراحی میز و صندلی مناسب در دانش‌آموزان ایجاد می‌شود، درد عضلانی و استخوانی است.

ویژگی‌های نیمکت استاندارد

همان‌طور که می‌دانید با توجه به تفاوت‌های قدی و ابعادی کودکان نمی‌توان استاندارد عددی خاصی را برای میز و صندلی انتخاب کرد. با این حال نیمکت استاندارد ویژگی‌هایی دارد که باید هنگام طراحی به آن توجه شود. این خصوصیات شامل موارد زیر است: - میز تحریر باید ارتفاعی متناسب با قد دانش‌آموز داشته باشد. به گونه‌ای که ساعد بدون هیچ فشار یا بالا رفتن شانه‌ها روی میز قرار بگیرد. از طرفی آنقدر کم‌ارتفاع نباشد که فرد برای انجام تکالیفش مجبور به خم شدن شود. - در طراحی صندلی نیز باید به ابعاد دسته‌ی پشتی و کفی نیمکت توجه کرد. دسته‌ی صندلی باید با قسمت زیر دنده‌های فرد در یک موازات باشند. به صورتی که آرنج دانش‌آموز هنگام نوشتن در راستای میز و صندلی، زاویه‌ی 90 درجه بسازد. - ارتفاع پشتی نیمکت‌ها نیز به اندازه‌ای باشد که تا زیر گردن و کتف‌ها را پوشش دهد. همچنین در قسمت کمر برای پوشاندن گودی برآمدگی مناسبی داشته باشد. - بلندی صندلی باید به صورتی طراحی شود که دانش‌آموز هنگام نشستن کف پایش روی سطح زمین قرار گیرد و در هوا معلق نماند. - عرض نشیمن‌گاه نیمکت‌ها باید حدود 90 درصد ران‌ها را پوشش دهد؛ درغیر این صورت باعث ایجاد درد در این ناحیه خواهد شد. - میزان نرمی کف نیمکت‌ها باید به گونه‌ای باشد که بعد از فشار آوردن به آن حدود 2 سانتی‌متر فرورفته و مجدد به حالت اولیه بازگردد.

نور کلاس

بینایی 83% در روند یادگیری مؤثر است. بنابراین اگر محیط کلاس نور کافی برای آموزش نداشته باشد، منجر به افت تحصیلی خواهد شد. میزان نور مناسب در کلاس را می‌توان از طریق روشنایی طبیعی (مانند باز کردن پنجره‌ها) یا مصنوعی (مانند لامپ) تأمین کرد. نتایج حاصل از تحقیقات نشان می‌دهد که میزان نور کافی در کلاس باعث کاهش استرس در دانش‌آموزان می‌شود. ابعاد ظاهری کلاس نتایج حاصل از تحقیقات در زمینه‌ی مقایسه‌ی تأثیر محیط شرایط جسمی روی رفتار و عمل‌کرد تحصیلی دانش‌آموزان، نشان می‌دهد که ابعاد ظاهری کلاس بر روند یادگیری دانش‌آموزان تأثیرگذار است. دیوارهای محیط تدریس باید خشک، بدون درز، صاف و حداقل تا ارتفاع 5/1 متری قابل شست‌وشو باشند. کف کلاس نیز باید مسطح، بدون درز و لغزندگی باشد. در رنگ‌آمیزی دیوارها نیز باید از رنگ‌های آرامش‌بخش مانند آبی یا سبز روشن استفاده شود.

تهویه کلاس

تجهیزات مناسب گرمایشی و سرمایشی در محیط کلاس از جمله عوامل تأثیرگذار بر فرآیند یادگیری به شمار می‌روند. اگر هوای محیط کلاس بیش از حد گرم باشد، باعث اختلال در فعالیت‌های شرایط جسمی و ذهنی دانش‌آموزان خواهد شد. به همین دلیل مناسب‌ترین دما برای کلاس 16 تا 18 درجه‌ی سانتی‌گراد اعلام شده است. همچنین وجود جریان هوا در اتاق الزامی است. زیرا میزان دی‌اکسیدکربن نباید بیش از یک درصد باشد. تجهیزات آموزشی بدون شک با افزایش امکانات آموزشی، سرعت یادگیری در دانش‌آموزان نیز بیشتر خواهد شد. همچنین تحقیقات انجام گرفته در این زمینه نشان می‌دهد که کیفیت و تجهیزات آموزشی بر رفتار متقابل دانش‌آموزان و دبیران تأثیرگذار است. وجود کتاب‌خانه‌های مجهز، تخته‌ی مناسب، امکانات رایانه‌ای، آزمایشگاه‌های علوم و کارگاه‌های فناوری به افزایش میزان یادگیری کمک بسیاری می‌کنند.

سخن آخر

برای آن که سطح یادگیری در کودکان افزایش پیدا کند، باید فعالیت‌های آموزشی در یک فضای مناسب با امکانات و تجهیزات کافی انجام گیرند. البته علاوه بر تناسب محیط آموزش با شرایط جسمی دانش‌آموزان، والدین و دبیران باید نحوه‌ی صحیح نشستن روی نیمکت‌ها را به کودکان بیاموزند تا آن‌ها کمتر دچار مشکلات جسمی شوند.