تأثیر مدارس هوشمند بر پیشرفت تحصیلی

با توجه به پیشرفت تکنولوژی و همگانی شدن استفاده از اینترنت، رایانه‌ها، تلفن‌های هوشمند و ... اکثر افراد به سمت استفاده از این فناوری‌ها سوق داده شده‌اند. هم‌چنین در میان کودکان و نوجوانان، استفاده از اینترنت و تلفن‌های هوشمند روز به روز در حال افزایش است. به عبارتی، میانگین سن استفاده از این فناوری‌ها، در دنیا در حال کاهش است. همان‌طور که می‌دانیم، استفاده‌ی بیش از حد و بدون برنامه‌ریزی از رسانه‌های الکترونیکی، سبب افت تحصیلی دانش آموزان شده است. حال بحث این است که چرا نباید از این تکنولوژی و فناوری‌ها در جهت افزایش اشتیاق دانش آموزان به مدرسه و درس خواندن استفاده شود؟ چرا نباید مدارس، با استفاده از این تکنولوژی، هوشمند شوند؟ مدارس هوشمند، چه تاثیری بر یادگیری خواهند داشت؟ مدارس هوشمند، چگونه باعث پیشرفت تحصیلی دانش آموزان خواهد شد؟

نخستین طرح مدارس هوشمند

شورای عالی آموزش و پرورش کشورمان نیز در سال 1380 موضوع مدارس هوشمند را برای نخستین بار مطرح کرد که با تأیید و تصویب این شورا مقرر گردید از سال 81 این مدارس راه اندازی شوند. اما به دلایلی کار متوقف شد؛ تا اینکه با تأمین اعتبار و تصویب مجدد مقرر شده است که در سال تحصیلی جدید طرح مدارس هوشمند در 4 دبیرستان شهر تهران به اجرا گذاشته شود.

مدرسه هوشمند چیست؟

مدرسه هوشمند در واقع مدرسه‌ای است که کنترل و مدیریت آن مبتنی بر فناوری اطلاعات کامپیوتر و شبکه انجام می‌گیرد، که در جهت فرآیند یادگیری و بهبود مدیریت به صورت سیستمی نظام یافته، سازمان‌دهی می‌شود تا کودکان و دانش آموزان را برای عصر اطلاعات آماده سازد. در مدارس معمولی، طرح درس معلم شامل مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها، برنامه‌های درسی، سؤالات و تمرینات اضافه، امتحانات کلاس و ... می‌شود. اما در مدارس هوشمند و چندرسانه‌ای علاوه بر این موارد، معلم از موارد آموزشی چندرسانه‌ای شامل فیلم، عکس، صدا، اسلاید و ... استفاده می‌کند تا کیفیت و ماندگاری آموزش را ارتقا بخشد. این قدم اول در راه حرکت به سمت مدارس هوشمند است. در این گونه مدارس سیستم بر روی کامپیوتر مرکزی مدرسه نصب می‌شود و با اتصال به تعداد زیادی از خطوط تلفن در طول شبانه‌روز آماده‌ی ارایه‌ی خدمات است. این سیستم امکانی را فراهم می‌آورد تا دانش آموزان، اولیا و معلمین و کادر مدرسه در تعامل همیشگی و پویا برنامه‌ی خود را به پیش برند.

ارتباط هوشمندسازی مدارس با پیشرفت تحصیلی

درباره‌ی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر نظام آموزشی (و به طور خاص مدارس) دو روی‌کرد متفاوت وجود دارد. برخی معتقدند، اثر فناوری‌های جدید تدریجی است و صرفأ انتقال برنامه‌ی درسی سنتی را کارآمدتر می‌سازد و در واقع، دسترسی به اطلاعات سریع‌تر می‌شود. روی‌کردی دیگر معتقد است ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به مدرسه‌ها، هدف‌ها و ابزارهای تعلیم و تربیت را به طور اساسی تغییر می‌دهد. از این دیدگاه فناوری اطلاعات بر مرزهای ساختاری نظام آموزش سنتی فایق می‌آید. با این که موارد بالا از دستاوردهای استفاده از فناوری اطلاعات است، با این حال ساده‌لوحانه است اگر تصور کنیم ورود فناوری اطلاعات (در جلوه‌های متفاوت آن: اینترنت، رایانه، چندرسانه‌ای و ...) به تنهایی باعث انقلاب آموزشی شود. اگر فرهنگ یاددهی و یادگیری در نظام آموزشی تحول نپذیرد، ورود فناوری‌های اطلاعاتی نه تنها تحولی ایجاد نخواهد کرد؛ بلکه به تقویت سنت‌های محافظه‌کارانه‌ی آموزشی منجر خواهد شد.

تغییر در نظام آموزش

لذا تغییر در مدرسه‌ی سنتی به سوی مدرسه‌ی هوشمند نیازمند تغییر در نظام آموزش و پرورش کشور می‌باشد و هیچ‌گاه راه‌اندازی مدارس هوشمند میسر نخواهد شد مگر ساختار نظام آموزش و پرورش تغییر یابد. این تغییر می‌بایست قدم به قدم و با درایت و تفکر باشد. قرن 21 به سمتی می‌رود که اکثر مشاغل به دانش و مهارت‌های کامپیوتری نیاز خواهند داشت. ورود به این عرصه به نوع جدیدی از آموزش نیاز دارد که با آموزش سنتی کنونی هم‌خوانی ندارد. مدتی است که برخی کشورهای جهان به تأسیس مدارس الکترونیکی یا مدارس هوشمند دست زده‌اند. در مدارس هوشمند کامپیوتر در نحوه‌ی تدریس و ارزش‌یابی تأثیر می‌گذارد و برنامه‌های درسی را تا حدودی تغییر می‌دهد. ولی در عین حال کارکردهای اجتماعی مدارس بر جای خود باقی می‌ماند چون در روابط اجتماعی به دانش‌آموزان یاری می‌رساند. دانش‌آموزان در مدرسه‌ی هوشمند نقش یاددهنده و یادگیرنده را بر عهده دارند.

تأسیس و توسعه‌ی مدارس هوشمند

اما همان‌طور که می‌دانید مانند هرگونه نوآوری آموزشی دیگر در دستگاه آموزش و پرورش موانعی بر سر راه تأسیس و توسعه‌ی مدارس هوشمند وجود دارد که عمده‌ترین آن‌ها مشکلات فرهنگی و ساختاری می‌باشند. در 50 سال اخیر خیلی تغییرات در زندگی بشری اتفاق افتاده است، شما اگر به اطراف زندگی خود نگاه کنید شاهد این مدعا هستید. اما متأسفانه کلاس‌های درس نسبت به 50 سال قبل هیچ تغییری نکرده است و هم‌چنان با تخته سیاه و گچ آموزش انجام می‌پذیرد. اگر برای مسئولان، متولیان امر، معلمان و مردم این موضوع که زمان تکرار شیوه‌های سنتی به اتمام رسیده است قابل پذیرش نباشد، در آن صورت هرگز شیوه‌های جدید نخواهند پذیرفت، زیرا زیر بنای «تغییر دادن» و «تغییر یافتن» آمادگی و علاقه‌مندی برای پذیرش آن است. در غیر این صورت تغییر لزومأ اتفاق نمی‌افتد. نکته‌ی مهم دیگری که بایستی مورد توجه قرار گیرد آن است که بدانیم فناوری ابزار است و به کارگیری کارآمد هر نوع فناوری از اندیشه، فرهنگ و مناسبات عمیق اجتماعی نشأت می‌گیرد. بنابراین برای بهره‌گیری مؤثر و کارآمد از فناوری اطلاعات، به ویژه در توسعه ی آموزش، نیازمند بهبود روی‌کردها، بازبینی سیاست‌های آموزشی، سازمان‌دهی مجدد محتوا، به‌سازی نیروی انسانی، طراحی برنامه‌های درسی اثربخش و تحول معیارهای فرهنگی برای فراهم کردن هم‌زیستی با فناوری نوین هستیم.