مد و مدگرایی پدیده‌ای است که در همه‌ی جوامع وجود دارد. در بین افراد یک جامعه جوانان و نوجوانان نسبت به دیگران بیشتر به مد اهمیت می‌دهند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و فناوری‌های نوین، ارتباط بین جوامع مختلف و فرهنگ‌های متفاوت بیشتر از قبل شده است. این ارتباط‌ها باعث شده تا جوانان و نوجوانان مدگرا رفتارها و هنجارهایی از خود نشان دهند که با ارزش‌های جامعه‌شان در تضاد باشند. مد شامل رنگ و طرح لباس، رنگ مو، مدل مو، سبک آرایش و ... می‌شود که مدام در حال تغییر است. یک روز لباس بلند و شلوار کوتاه و روز دیگر مانتو کوتاه با شلوار گشاد، یک روز موی بلند با رنگ‌های فانتزی روز دیگر موی کوتاه به سبک آلمانی و ... مد می‌شوند. اکثر نوجوانان مدگرا هیچ دلیل متقاعد کننده‌ای برای پوشیدن لباس‌هایی که مد شده‌اند ندارند و حتی به جملات روی لباسهایشان دقت نمی‌کنند. اگر از نوجوانان مدگرا بپرسید که چرا این سبک لباس پوشیدن را انتخاب کرده‌اند و یا جملات روی لباس‌ها چه کاربردی دارد در جواب می‌گویند زیرا قشنگ است یا مد شده و ... . شاید در ظاهر این پاسخ‌ها سطحی به نظر برسد ولی در تحلیل‌های روان‌شناختی این جواب‌ها نشان‌دهنده‌ی نوعی تعلق گروهی، تنوع طلبی، تمایل جوانان و نوجوانان به مدگرایی و امروزی شدن است که یک پدیده‌ی کاملأ طبیعی است. از آن جایی که مد به عاملی برای انتقال ارزش‌ها و هنجارهای یک جامعه به جامعه‌ی دیگر تبدیل شده، بررسی زمینه‌ها و پیامدهای مثبت و منفی در مدگرایی یکی از موضوعات مهم جامعه‌ی ما به حساب می‌آید که در این مقاله قصد داریم نگاهی به مد و مفهوم مدگرایی داشته باشیم.
مد و مدگرایی
مد یک الگوی فرهنگی است که دوره‌ی زمانی نسبتأ کوتاهی دارد و بعد از مدتی نیز فراموش می‌شود، هم‌چنین توسط بخشی از افراد جامعه پذیرفته می‌شود. از طرف دیگر کسانی که سبک لباس پوشیدنشان را مطابق با آخرین الگوی فرهنگی تنظیم می‌کنند، مدگرا هستند. از جمله کالاهای مد شونده که بیشتر مورد توجه نوجوانان مدگرا قرار می‌گیرند می‌توان به پوشاک و نوع آرایش اشاره کرد.
عوامل و زمینه‌های مدگرایی
اگر بخواهیم به صورت کلی و جامع‌نگر درباره‌ی مدگرایی بگوییم، مدگرایی را می‌توانیم ناشی از عوامل و زیرساخت‌های اقتصادی، تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و روان‌شناختی بدانیم که ریشه‌های تاریخی آن به سال‌های خیلی دور برمی‌گردد. از زمانی که پای ایرانی‌ها به فرنگ باز شد یعنی از دوران فتحعلی شاه تا زمان رضاشاه که دوره‌ی حساسی در تاریخ ایران رقم خورد، فصل متفاوتی در مدگرایی ایرانی‌ها گشوده شد. از زمانی که رضاشاه با زور و سلطه‌ی سیاسی سبک پوشش مردم ایران را تغییر داد تا امروز مدهای مختلفی در ایران به خصوص در بین نوجوانان و جوانان رایج شد. ایرانیان در آن زمان بر این عقیده بودند که برای پیشرفت و رهایی از عقب‌ماندگی باید خود و فرهنگشان شبیه اروپایی‌ها شود و به جای بازسازی و نوسازی چارچوب اقتصادی و اجتماعی جامعه، فقط به نمادها و ظاهر صنعتی شدن توجه کردند. پوشیدن لباس‌های اروپایی و پیروی از مد اروپا یکی از نماهای اروپایی شدن به شمار می‌رفت. به همین دلیل مدگرایی و غرب‌گرایی که دو مفهوم کاملأ جدا از هم هستند در سیر تحولات تاریخی و اجتماعی در ایران مفهومشان با هم گره خورده و دوشادوش هم رشد کرده‌اند. هم‌چنین امروزه اکثر مدهای موجود در جامعه برگرفته از الگوهای غربی و با همان انگیزه به خصوص در بین نوجوانان رایج می‌شود.
مدگرایی و همانندسازی
همانندسازی به فرآیندی گفته می‌شود که فرد طی آن بدون آگاهی ویژگی‌ها و الگوهای رفتاری فرد دیگری را سر لوحه‌ی کار خود قرار می‌دهد و با تقلید کورکورانه از رفتارها و ویژگی‌های اخلاقی او، احساس می‌کند مقداری از قدرت، شخصیت و کفایت او را به دست می‌آورد. در دوران کودکی منبع همانندسازی، والدین هستند. کودکان سعی می‌کنند تمامی رفتارها و ویژگی‌های والدینشان را تقلید کنند تا شبیه آن‌ها شوند. در دوره‌ی نوجوانی با فاصله گرفتن از والدین الگوهای رفتاری که کودکان خود را به آن‌ها شبیه کرده بودند از بین می‌روند و یک خلاء در وجود نوجوانان به وجود می‌آید که ممکن است با الگوهای جدید پر شود. شخصیت‌های جدید که نوجوانان سعی می‌کنند خود را شبیه به آن‌ها کنند می‌توانند شخصیت‌های معروف گذشته یا زمان حال، هنرپیشه‌ها، خواننده‌ها، نوازندگان و یا بعضی از گروه‌های مختلف مانند هیپی‌ها باشند. نوجوانان با همانندسازی سعی می‌کنند سبک لباس پوشیدن و رفتار خود را به عنوان مد در جامعه مطرح کنند. بنابراین یکی از دلایل مدگرایی در نوجوانان می‌تواند همین خلاء شخصیتی در این دوره باشد که اکثرأ به سمت مد و الگوهای غربی کشیده می‌شوند.
مدگرایی و جلب توجه دیگران
نوجوانی یک دوره‌ی بسیار حساس است و یکی از خصوصیات بارز آن نیاز به توجه از جانب دیگران می‌باشد بنابراین یکی دیگر از دلایل مدگرایی نوجوانان همین جلب توجه دیگران است. بعضی از نوجوانان برای جلب توجه دیگران هر روز لباس‌های جدید و با توجه به مد روز می‌پوشند یا از لباس‌های چسبان با رنگ‌های خاص، کفش‌های پاشنه بلند و آرایش‌های تند با رنگ‌های غیر طبیعی و ... استفاده می‌کنند. هم‌چنین حس برتری جویی در نوجوانان نیز موجب پیدایش مد در بین آن‌ها می‌شود. این دسته از نوجوانان برتری خود را نسبت دیگران با تغییر در گویش، لباس، سبک آرایش و زیورآلات نشان می‌دهند و سعی می‌کنند مدهای جدیدی را مطرح کنند.
اسلام، مدگرایی و امروزی شدن
در کل باید بدانید که اسلام با همه‌ی انواع مد مخالف نیست بلکه مدگرایی و امروزی شدن در سبک لباس پوشیدن را به طور کلی پذیرفته است. اسلام در حقیقت با زیر پا گذاشتن ارزش‌ها مانند پوشش شرعی، پرهیز از اسراف و ...، رعایت نکردن اخلاق اجتماعی، آزادی مطلق در روابط دختر و پسر و همانندسازی با بیگانگان مخالف است. گاهی اوقات مدگرایی و امروزی شدن، باعث قطع شدن رابطه‌ی افراد با گذشته‌شان می‌شود و گاهی نیز مدگرایی با حفظ ارزش‌ها و تعلقات انسانی همراه است که اسلام با این نوع مدگرایی که در راستای حفظ ارزش‌ها، اصول و مبانی اعتقادی است، هرگز مخالف نمی‌باشد.
پیامدهای منفی مدگرایی
از آن جایی که بیشتر مدهای رایج در بین جوانان و نوجوانان برگرفته از مدها و الگوهای غربی است، نوجوانان سر تا پایشان غربی شده و حتی اگر دقت کنید متوجه می‌شوید که از کلمات و جملاتی روی لباس ها، کمدهای شخصی و یا دیوارهای اتاقشان استفاده می‌کنند که اصلأ معنای درست آن را نیز نمی‌دانند. از جمله‌ی این کلمات می‌توان به «ما پسران شیطانیم»، «گروه لجن»، «سفید، اما آشغال»، «گروه سیاهان بوگندو» و ... اشاره کرد. این نوع مدگرایی در نوجوانان را تا حد زیادی می‌توان ناشی از تقلید کورکورانه و غفلت از خود دانست. مدگرایی غربی نه تنها نوجوانان را از شخصیت و ریشه‌ی خود دور می‌کند بلکه ارزش‌های اخلاقی آن‌ها را نیز از بین می‌برد. شاید بتوان گفت این دسته از مدها هیچ نقشی در نو شدن و امروزی شدن جوانان و جامعه ندارد. فرهنگ و ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی از عناصر اساسی در یک نظام اجتماعی به شمار می‌روند که موجب تشکیل پایه‌های ارزیابی از پدیده‌های اطرافمان می شوند. بنابراین قبل از پذیرفتن یک مد باید ابتدا رابطه آن را با ارزش‌های نظام حاکم بر جامعه و اصول و مبانی مورد قبول مردم مورد بررسی قرار داد و میزان هم‌گرایی و واگرایی آن‌ها از هم را سنجید.
سخن آخر
همه‌ی شما می‌دانید که تقلید کورکورانه از مدهای غربی، پوشیدن لباس با کلمات خارجی و یا تقلید از رنگ موی فلان بازیگر هالیوودی نمی‌تواند به شما شخصیت دهد. یکی از عوامل مهم و اصلی در موفقیت و پیشرفت در همه‌ی زمینه‌ها، اعتماد به نفس و پای‌بندی به اعتقادات و ارزش‌های اخلاقی است. همانندسازی و تقلید از الگوهای غربی، جز تخریب هویت و دور شدن از اصالت فرهنگی چیزی به دنبال نخواهد داشت.