فراموشی یکی از بزرگترین نعمتهایی است که خداوند در اختیار انسان قرار داده، اما همین نعمت الهی برای افراد کنکوری بسیار دردسرساز شده است. حتمأ تاکنون برای شما پیش آمده که یک بخش از درسی را که قبلأ خواندهاید بعد از گذشت یک ماه یا چند هفته چیزی از آن را به خاطر نمیآورید، یا مطلبی را بارها خواندهاید ولی سر جلسهی امتحان هر چه به ذهنتان فشار میآورید آن را به خاطر نمیآوردید!!! برای مقابله با فراموش کردن مطالب درسی، مرور کردن درس ها بهترین روش است. متأسفانه بسیاری از افراد مرور کردن درس ها را با دوبارهخوانی مطالب اشتباه میگیرند. دوبارهخوانی یک درس بسیار وقتگیر است در حالی که مرور، فرآیندی سریع میباشد. مغز انسان از بخشهای مختلفی تشکیل شده که هر کدام از آنها وظایف خاص خود را دارند. یادگیری نیز یکی از فرآیندهای پیچیده است که بسته به میزان پیچیدگی آن، بخشهای مختلف مغز را درگیر میکند. به عنوان مثال میتوان به یادگیری حرکات فیزیکی اشاره کرد که در بخش مخچهی مغز ذخیره میشوند به گونهای که آسیب به این قسمت از مغز موجب از بین رفتن تعادل و ناهماهنگی بین حرکات بدن میشود. در این مقاله قصد داریم نحوهی صحیح مرور کردن درس همراه با معرفی بخشهای مختلف مغز و نحوهی عملکرد آنها را برای شما ارائه دهیم.
نحوهی عملکرد مغز
طبق تحقیقات انجام گرفته در این زمینه مشخص شده، بخشهایی از مغز که در مرور و یادگیری دخالت دارند شامل آمیگدال، هیپوکامپ و جسم پینهای هستند که تأثیر بسیار زیادی بر حافظه و یادگیری دارند. هیپوکامپ در یادگیریهای پیچیده و آمیگدال در انسجام حافظه نقش اساسی و مهمی را ایفا میکنند. جسم پینهای نیز همانند یک پل ارتباطی بین دو نیمکرهی مغز عمل میکند. در صورت آسیب دیدن هر کدام از این بخشها، حافظه و یادگیری افراد دچار آسیب جدی و شدید میشود.
عامل فراموش کردن مطالب
از عوامل مؤثر بر فراموشی میتوان به عدم سازماندهی اطلاعات، تداخل و انباشت اطلاعات، خستگی، خوابآلودگی و کاهش هوشیاری، مصرف دارو به ویژه داروهای مؤثر بر اعصاب و روان، اعتیاد به مصرف مواد مخدر حتی به صورت تفریحی، اضطراب، ترس و خشم، منفینگری و ناامیدی، نداشتن خواب کافی، کمبود آب، اکسیژن و قند، افزایش سن، بیماری، انجام ندادن تمرینهای مفید برای تقویت حافظه و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد. همگی این موارد گفته شده، بر فراموش کردن مطالب درسی تأثیرگذار هستند، ولی میتوان با مرور کردن و تکرار درست مطالب با فراموشی مقابله کرد. هرچه تعداد تکرار و مرور شما بیشتر باشد احتمال فراموش کردن به صفر نزدیکتر میشود. بنابراین کافی است بدانید چگونه مرور کنید و مطالب را در ذهنتان ثبت کنید.
روش یادگیری و مرور درس ها
به طور کلی روشهای یادگیری در افراد مختلف، متفاوت است و هر شخصی سبک خاص خود را دارد. برخی صبحها و برخی دیگر شبها بهتر از ساعات دیگر، مطالب را یاد میگیرند. از طرف دیگر برخی افراد با خواندن کتاب، یادگیری بهتری دارند و برخی دیگر با دیدن فیلم آموزشی یا گوش دادن به معلم در کلاس، بهتر مطالب را فرا میگیرند. به همین دلیل ما نمیتوانیم بگوییم چه سبک و روشی برای یادگیری، مناسبتر است و هر فردی خودش باید سبک یادگیریش را بشناسد و مطابق با آن پیش رود. اما یکی از راههای مناسب برای مرور کردن درسها و یادگیری بیشتر مباحث این است که بتوانید آن را برای شخص دیگری تدریس کنید. زمانی که شما بتوانید مباحث خوانده شده را برای دیگران توضیح دهید به این معنی است که روی آن موضوع تسلط پیدا کردهاید. بنابراین میتوانید بعد از خواندن یک درس، آن را برای خود تدریس کنید و از این طریق بار دیگر به مرور درس ها بپردازید.
زمان و قوانین مرور کردن درس ها
یکی از مهمترین عوامل مؤثر در به خاطر سپردن مطالب درسی، مرور درس ها است. به خاطر سپردن مباحث و فراموش نکردن آنها اولین و مهمترین دلیل برای مرور کردن درس ها به شمار میآید. اما مرور درس ها، دارای قواعد و قوانین خاصی است که دانستن روش صحیح انجام آن، فواید بسیار زیادی برای شما عزیزان دارد که در اینجا میخواهیم به برخی از آنها اشاره کنیم.
انتقال مطالب به حافظهی بلند مدت
مرور مطالب باید طبق زمان بندی خاصی انجام گیرد تا اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت منتقل شود. همچنین ذخیره اطلاعات در حافظه بلند مدت بعد از چندین مرتبه مرور کردن، انجام می گیرد. اطلاعاتی که در حافظه بلند مدت ذخیره می شوند تا سال های زیادی در ذهن باقی می مانند و فراموش نمی شوند. رعایت قوانین زمان بندی مرور کردن درس ها، به خصوص برای افراد کنکوری که می خواهند حجم زیادی را در حافظه خود تا روز کنکور ذخیره کنند، ضروری است. بر اساس زمانبندی مرور درس ها، چنانچه درسی یک روز بعد از مطالعه مرور شود تا 10 روز در ذهن ماندگاری دارد اما اگر 10 روز بعد از مطالعه مرور شود تا یک ماه، یک ماه بعد از مرور اول تا چهار ماه و چهار ماه بعد از مرور دوم تا یک سال در ذهن باقی میماند.
درک عمیق مطلب
مطمئنأ برای خیلی از شما پیش آمده که بعد از خواندن یک درس، چیزی از مطالب و مباحث آن را نفهمیده باشید. این موضوع نشاندهندهی عدم درک عمیق شما از مطالب است. میخواهم درک عمیق مطلب را با یک مثال برای شما توضیح دهم، تصور کنید قرار است به دیدار دوستی در شهر دیگر بروید و یک آدرس نیز در دست دارید. برای پیدا کردن آدرس از چندین نفر نشانهی خیابانها و کوچهها را میپرسید تا این که بعد از کلی پرس و جو، آدرس را پیدا میکنید. زمانی که برای بار دوم میخواهید به همان آدرس بروید، با کمی دقت و نهایتأ با پرسیدن از یک یا دو نفر، محل مورد نظر را پیدا میکنید. ولی زمانی که برای بار سوم قصد رفتن به همان مکان را دارید، میتوانید چشم بسته مسیر را بروید. این موضوع همان درک عمیق مطلب است که با مرور، به دست میآید. تا زمانی که چندین بار یک مطلب را نخوانید و مرور نکنید، نمیتوانید بر آن مسلط شوید و به خاطر بسپارید.
افزایش سرعت پردازش ذهنی و طبقهبندی مطالب
همانطور که قبلتر نیز گفتیم بعد از چند بار مرور کردن درسها، مطالب از حافظهی کوتاهمدت به بلندمدت منتقل میشوند و این یعنی مفاهیم به حدی در ذهن جا گرفتهاند که به محض فراخوانی، مغز آنها را سریعأ در دسترس ما قرار میدهد و همین امر باعث افزایش سرعت تستزنی نیز میشود. یکی دیگر از فواید مرور درسها، طبقهبندی مطالب در ذهن است. زمانی که شما برای اولین بار یک درس را میخوانید مانند آن است که کلی وسیله را بدون نظم درون یک اتاق خالی بیاندازید. شما با مرور کردن درسها در واقع این مطالب را در ذهنتان طبقهبندی میکنید و با هر مرور، مانند آن است که هر وسیله را در جای خود میگذارید و اتاق نامنظم ذهنتان را مرتب میکنید.
بهترین زمان برای مرور کردن درسها
در طول روز بهترین زمان برای مرور کردن درسها، صبحها بعد از بیدار شدن و شبها قبل از خواب است، چرا که در این زمانها مغز انسان بیشتر به طبقهبندی مطالب میپردازد و فرآیند یادگیری را متوقف میکند. هرگز زمانی که احساس خوابآلودگی یا خستگی دارید مطالب درسیتان را مرور نکنید، زیرا مرور کردن، یک فرآیند بسیار مهم و با ارزش است که باید در زمانهای مناسبی به آن پرداخته شود.
سخن آخر
مرور یک فرآیند بسیار ارزشمند است که باید برای هر درس به روش مناسب خود به کار گرفته شود تا بازدهی بیشتری داشته باشد. مثلأ برای مرور کردن درسهایی مانند ریاضی و فیزیک که محاسباتی هستند، بهتر است از روش تستزنی استفاده کنید. اصولأ در مرور کردن درسها، از نکتهبرداریها و خلاصهنویسیهایی که در حین درس خواندن تهیه کردهاید، میتوانید استفاده کنید.