همان‌طور که می‌دانید یکی از مشکلات و نگرانی‌های والدین با فرزندان محصلشان، تشویق آن‌ها برای انجام تکالیفشان است. امروزه نیز با پیشرفت تکنولوژی، بازی‌های کامپیوتری و موبایلی که به صورت گسترده در دسترس همگان قرار دارند، موجب حواس‌پرتی بیش از حد و تلنبار شدن تکالیف بچه‌ها شده‌اند. از این رو درگیری های بین بین والدین و فرزندان برای انجام فعالیت‌های مدارس روز‌به‌روز طاقت‌فرساتر خواهد شد. این مسئله اساساً منجر به کاهش انرژی و ایجاد ناراحتی بین خانواده و کودکان می‌شود. متأسفانه اغلب پدر و مادرها نسبت به میزان مشارکت در این موضوع و چگونگی ایفای نقش حمایتی از فرزندانشان اطلاعات کافی ندارند. اینکه نقش والدین در موفقیت دانش‌آموزان چیست، میزان مشارکت والدین در انجام تکالیف برای افزایش یادگیری باید چقدر باشد، چگونه فرزندان را به انجام فعالیت‌های کلاسی ترغیب کنند، و... سؤالاتی هستند که ذهن بسیاری از والدین را به خود درگیر کرده‌اند.
اهمیت و ضرورت مشارکت والدین در موفقیت دانش‌آموزان
کمک کردن و تشویق بچه‌ها برای انجام تکالیف مدرسه‌شان یکی از راه‌های مشارکت والدین در تحصیل آن‌ها محسوب می‌شود. زمانی که از تحصیل و موفقیت کودکان صحبت می‌شود، در حقیقت انگیزه‌ی خانواده‌ها برای دخالت در این موضوع بیشتر خواهد شد. در واقع مداخله‌ی والدین در این زمینه یکی از اصول و بخش‌های مهم در پیشرفت دانش‌آموزان به شمار می‌رود. اما با وجود اهمیت این مسئله متأسفانه اکثر والدین نمی‌دانند از کجا و چگونه شروع کنند. مثلاً برخی پدر و مادرها مسئولیت انجام تکالیف مدرسه را بر عهده‌ی خود فرزندان گذاشته و هیچ دخالتی در این زمینه نمی‌کنند. اما بعضی دیگر سعی در کنترل این موضوع دارند و برای آن قواعد و رویه‌هایی را اجرا می‌کنند. تعدادی دیگر نیز در بین این دو گروه دارند. مثلاً برخی والدین در تلاشند با در نظر گرفتن پاداش، انجام تکالیف را برای فرزندانشان لذت‌بخش‌تر کنند. به صورت کلی نوع حمایت‌ها و مشارکت والدین با هم متفاوت است و بر انگیزه و پشتکار کودکان و نوجوانان تأثیر بسزایی می‌گذارد. به عنوان مثال فرض کنیم کودکی که در حل یک مسئله با مشکل مواجه می‌شود. برخی والدین مسئله را حل می‌کنند. در مقابل بعضی دیگر با پرسیدن سؤالاتی هدایت‌گرانه به فرزندان در حل آن کمک می‌کنند؛ یعنی حل کننده‌ی نهایی در این روش فرزند است و مادر یا پدر فقط نقش حمایت کننده دارند. بدون شک این دو شیوه تأثیرات متفاوتی را بر علایق و دستاوردهای تحصیلی فرزندان می‌گذارند. حمایت و توجه والدین به کودکان موجب حس ارزشمند بودن در آن‌ها می‌شود. از این‌رو خودباوری در وجودشان تقویت شده که مهم‌ترین عامل در رسیدن به موفقیت است. بنابراین مداخله‌ی والدین و روش مشارکت آن‌ها در تحصیل فرزندان نقش بسیار مهمی در میزان موفقیتشان دارد.
نقش والدین در موفقیت دانش‌آموزان
دخالت و مشارکت والدین در زندگی فرزندان از هزاران سال پیش تاکنون وجود داشته است. آن‌ها عموماً در فعالیت‌هایی که مستقیماً با فضای مدرسه (شرکت در همایش معلمان، همراهی در اردوها، تماشای مسابقات مدرسه و ...) و یادگیری تحصیلی کودکان (مکالمات و آزمایشاتی که منجر به تقویت مفاهیم زبانی و ریاضی می‌شوند) در ارتباطند. همچنین در کارهایی که در ایده‌ها، ارزش‌ها و عقاید فرزندان که بر اهمیت یادگیری و آموزش تأثیر می‌گذارند، دخالت می‌کنند. البته نحوه‌ی این مشارکت‌ها ممکن است در طول سال‌ها و با گذر زمان دچار تغییر و تحولات شدیدی شده باشند. والدین بدون آن که متوجه باشند، قبل از ورود کودکانشان به مدرسه آن‌ها را به افعالیت‌هایی تشویق می‌کنند که در نهایت منجر به تقویت مهارت‌های یادگیری‌شان در ریاضیات، دانش زبان و ادبیات می‌شود. تحقیقات انجام گرفته در زمینه‌ی نقش والدین در موفقیت دانش‌آموزان نیز نشان می‌دهد، مقدار ورودی‌های زبانی و شناختی که خانواده‌ها با صحبت کردن، توضیح دادن، مفاهیم عددی و فضایی، بازی کردن با اسباب‌بازی و ... برای فرزندانشان فراهم می‌کنند، میزان خروجی آکادمیک آینده‌ی بچه‌ها را پیش‌بینی خواهد کرد. به این منظور که غنی بودن واژگان و پیچیدگی ساختار جملاتی که خانواده‌ها هنگام صحبت با کودکان استفاده می‌کنند، تأثیر بسیار زیادی بر رشد زبانی و توسعه مهارت‌های پردازشی آن‌ها خواهد گذاشت. از طرفی خانواده‌ها باید بدانند که در هر مرحله از رشد بچه‌ها پیامدهای مهمی در رابطه با دیدگاه و عقاید خودشان به آن‌ها منتقل می‌کنند. در حقیقت کودکان با تماشای نحوه‌ی عمل افراد در جهان به خصوص والدین، مهارت‌های اساسی را می‌آموزند. مثلاً برای تقویت علاقه‌ی فرزندان به مطالعه و درس خواندن باید به صورت مداوم در برابر آن‌ها به مطالعه پرداخت. بنابراین رفتار والدین بر نوع نگرش کودکان نسبت به آینده و حتی آدم‌های اطراف‌شان تأثیرگذار است. این مسئله در رابطه با آموزش در مدرسه نیز صدق می‌کند. متأسفانه برخی خانواده‌ها معتقدند که یادگیری و آموزش فقط بر عهده‌ی مدارس و معلمان است. از این رو خود را کنار کشیده و دخالتی نمی‌کنند. در حالی که والدین نقش بسیار مهمی بر یادگیری و دستاوردهای فرزندانشان دارند. در حالت کلی مشارکت والدین به دو علت اثربخش و مفید واقع می‌شود: 1. با حمایت از کودک مفاهیم و مهارت‌هایی را که در مدرسه آموخته، تقویت می‌کنند. 2. به بچه‌ها ارزش و اهمیت آموخته‌ها را منتقل می‌کنند. از این رو خانواده‌ها با هر دو مسیر نقش مهمی در موفقیت و پیشرفت دانش‌آموزان ایفا خواهند کرد.
نحوه‌ی صحیح مشارکت والدین در تحصیل دانش‌آموزان
با توجه به آنچه که درباره‌ی اهمیت و نقش والدین در موفقیت دانش‌آموزان بیان کردیم، نحوه‌ی مشارکت نیز بسیار مهم است. دخالت و حمایت خانواده‌ها در حقیقت همانند یک شمشیر دولبه است. اگر به درستی مدیریت و اجرا نشود، می‌تواند آثار مخرب و جبران‌ناپذیری را برای بچه‌ها به همراه داشته باشد. به همین دلیل ما در این بخش نکاتی را در راستای مشارکت صحیح والدین در تحصیل فرزندان برای شما عزیزان ارائه می‌دهیم. 1- استفاده از تمجیدهای فرآیندی به جای شخصی یکی از راه‌هایی که دخالت والدین را مؤثرتر می‌کند، استفاده از تمجیدهای فرآیندی به جای شخصی است. خانواده‌ها به جای گفتن «آفرین کارت خیلی خوب بود، تو در درس ریاضی واقعاً باهوشی»، بگویند «آفرین کارت عالی بود. تو برای حل این مسئله خیلی تلاش کردی». این گونه تحسین‌ها در واقع انگیزه‌ی ذاتی بچه‌ها را برای تلاش بیشتر کرده و آن‌ها را برای رسیدن به موفقیت و پیشرفت تشویق می‌کند. 2- نشان دادن اهمیت دروس در کارهای روزانه برای ترغیب کودکان به یادگیری و درس خواندن، به جای توضیح مباحث درسی ، نشان دادن مفاهیم در لابه‌لای کارهای خانه اثربخش خواهد بود. مثلاً در آشپزی، جنبه‌هایی از شیرینی پزی را که مربوط به درس شیمی است، می‌تواند ایجاد انگیزه کند. 3- اجتناب از بیان صریح عقاید و نگرش‌های منفی نسبت به دروس خاص والدین باید از انتقال پیام‌های منفی در مورد مطالب درسی خودداری کنند. مثلاً اگر پدر یا مادری نسبت به درسی مثل ریاضی بی‌علاقه است، نباید این حس خود را به صراحت بیان کند، زیرا بر میزان انگیزه و پیشرفت بچه‌ها اثر منفی می‌گذارد. بنابراین هرگز نباید از جملاتی نظیر: «من اهل ریاضی نیستم، این مطلب هرگز به کارتان نمی‌آید و ...» استفاده کرد. نگرش‌ها و عقاید منفی توسط بچه‌ها به سرعت جذب شده و بر علاقه‌ی آن‌ها به یک درس خاص و عملکردشان در مدرسه تأثیر می‌گذارد. البته این بدان معنا نیست که خانواده‌هایی که نسبت به درسی ترس و اضطراب دارند، از تعامل با کودکشان در آن زمینه خودداری کنند. اتفاقاً بالعکس، باید در راستای بهبود کیفیت این تعامل بکوشند. 4- کمک مدارس و معلمان در مشارکت والدین مدارس می‌توانند روش‌های مختلفی را برای مشارکت والدین در امر آموزش و یادگیری ارائه دهند. این موضوع علاوه بر افزایش روحیه و انگیزه‌ی معلمین به برقراری ارتباط بین خانه و مدرسه کمک زیادی می‌کند. یکی از روش‌های کاربردی در این راستا، مطالعه‌ی فرزندان همراه با والدینشان است. با این شیوه نه تنها دانش‌آموزان به درس خواندن علاقه‌ی بیشتری پیدا می‌کنند، بلکه با بلندخوانی یادگیری‌شان بیشتر خواهد شد. 5- ایجاد انگیزه و حس مثبت در دانش‌آموزان نوع رفتار و برخورد خانواده‌ها هنگام انجام تکالیف بچه‌ها و مشارکت با آن‌ها بر روحیه‌ی انگیزشی مؤثر است. حالت چهره، لبخندهای کنایه آمیز، حرف‌های منفی و ... انگیزه‌ی بچه‌ها را از بین می‌برد. بنابراین والدین باید همیشه با روی خوش و پر انرژی در فعالیت‌های کودکان مداخله کنند. ایجاد فضایی شاد در خانه و کلاس بر عمل‌کرد تحصیلی دانش‌آموزان اثر مثبتی می‌گذارد. انگیزه‌ی مداخله تأثیر بسیار زیادی بر نقش والدین در موفقیت دانش‌آموزان دارد. اگر خانواده‌ها برای مشارکت در فعالیت‌های تحصیلی فرزندان تحت فشار باشند، شاید در ابتدا به صورت موقتی منجر به افزایش یادگیری شوند اما بعد از گذر زمان اثرات آن به حداقل خواهد رسید و در برخی موارد نیز مخرب خواهد بود.