یک معلم خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

معلمان از مهم‌ترین مهره‌های کلیدی در آموزش و پرورش هستند. بعد از والدین، معلمان مسئول شکل‌گیری شخصیت و وضعیت روحی و روانی کودکان و دانش آموزان هستند. از آن‌جایی که کودکان در طول روز تقریبأ یک سوم زمان خود را در کلاس‌های درس می‌گذرانند در نتیجه معلمان می‌توانند تأثیر بسزایی در روحیه و شخصیت کودکان و نوجوانان بگذارند. بنابراین یک معلم خوب باید نقش خود را به خوبی ایفا کند زیرا در صورت غفلت، موجب آسیب به دانش آموزان می‌شود. در واقع وظایف یک معلم خوب به دو دسته تقسیم می‌شوند. اول وظایفی است که یک معلم خوب در قبال فرهنگ جامعه‌ی خود بر عهده دارد و دوم وظایفی است که در مقابل دانش آموزانش دارد. یک معلم خوب باید بتواند وظایفش را به صورت هم‌زمان و به خوبی انجام دهد.

نقش یک معلم خوب در قبال فرهنگ جامعه

فرهنگ عبارت است از زندگی معمول و یا میراثی که از زندگی اجتماعی در گذشته به جا مانده و حاصل تجربه‌های انسانی است که در پرتو آن، عده‌ای از مردم به راه و رسم زندگی خود ادامه می‌دهند. انتقال بخشی از این رسوم و فرهنگ جامعه به دانش آموزان، که مورد تایید اکثریت مردم قرار دارد، از وظایف یک معلم خوب است. البته آموزش و پرورش نباید فقط به حفظ دستاوردها و فرهنگ گذشته بپردازد، چرا که در این صورت نمی‌تواند پویا و متحول به شمار آید. معلمان معمولأ برای انتقال فرهنگ به دانش آموزان در چهار وضعیت قرار دارند. وضعیت اول معلمانی هستند که فرهنگ ملی خود را قبول ندارند و آن را دلیل عقب‌ماندگی می‌دانند و به همین دلیل دانش آموزان خود را از هدایت به سمت فرهنگ ملت خود، ناامید و دل‌سرد می‌کنند. وضعیت دوم معلمانی هستند که عقاید و آرمان‌های جدید و تجددطلبی دارند و سعی می‌کنند دانش آموزان خود را به سمت آرمان‌های خود هدایت کنند. وضعیت سوم مربوط به معلمانی است که به فرهنگ ملی خود معتقدند و از آن حمایت می‌کنند. هم‌چنین سعی می‌کنند همه‌ی نقاط مثبت فرهنگ جامعه‌ی خود را با تجلیل و ستایش به دانش آموزان منتقل کنند. در نهایت وضعیت چهارم معلمانی هستند که سعی می‌کنند همه‌ی نقاط مثبت و منفی فرهنگ جامعه خود را مشخص کنند و بدون داشتن دلیل منطقی سعی در نفی و تغییر دادن و یا حفظ فرهنگ نمی‌کنند. این معلمان در تلاشند که تضادهایی که در فرهنگ جامعه خود وجود دارد را روشن کنند و راه حل‌هایی برای جلوگیری از آسیب به معیارهای با ارزش فرهنگ بیابند. یک معلم خوب معمولأ از وضعیت چهارم برای انتقال فرهنگ جامعه‌ی خود برخوردار است و سعی می‌کند هم‌واره بهترین راه را به دانش آموزان خود نشان دهد.

داشتن ثبات رفتاری در اعمال

یکی دیگر از ویژگی های یک معلم خوب داشتن ثبات رفتاری در اعمال و افکارش است. یک معلم خوب به عنوان یک الگوی رفتاری برای دانش آموزان، باید ثبات رفتاری داشته باشد و هرگز برای تصمیم‌گیری تحت تأثیر عواطف و احساسات قرار نگیرد تا دانش آموزان بتوانند به او اعتماد کنند. هم‌چنین یک معلم خوب باید اطلاعاتش همیشه به روز باشد و این احساس نیاز به یادگیری را بعد از گرفتن مدرک تحصیلی‌اش متوقف نکند. همین‌طور باید به گونه‌ای رفتار کند که دانش آموزان بدون هیچ ترس و نگرانی بتوانند مشکلاتشان را با او در میان بگذارند.

صبوری و بردباری معلم

یکی از ویژگی‌هایی که یک معلم خوب باید از آن برخوردار باشد صبوری و بردباری است. زیرا معلمان با کودکان و نوجوانان سر و کار دارند و معمولأ این افراد به دلیل تجربه و سن کمی که دارند ممکن است گاهی اوقات رفتارهای نامناسبی از خود نشان دهند، که اگر معلمان صبور نباشند، باعث ایجاد ناراحتی می‌شود. یک معلم خوب باید در این شرایط صبور باشد و اوضاع را کنترل کند تا از ناراحتی بین خود و دانش آموزان جلوگیری کند. هم‌چنین یک معلم خوب باید نسبت به دانش آموزان خود منصف باشد و آن‌ها را منصفانه ارزش‌یابی کند. زیرا دانش آموزان به نظر معلمان درباره‌ی خود بسیار اهمیت می‌دهند و برایشان مهم است که معلمشان درباره‌ی آن‌ها چه نظری دارد. در نتیجه اگر ارزشیابی معلم نسبت به دانش آموزی منصفانه نباشد موجب کینه‌توزی و حتی دور شدن دانش آموز از معلم می‌شود، که این رفتارهای عاطفی ثمرات بدی را در پی خواهد داشت.

آشنایی معلم با اصول روان‌شناسی

یک معلم خوب باید با اصول روان‌شناسی آشنایی کامل داشته باشد تا بتواند بسیاری از مشکلات را درک کرده و برای حل آن‌ها راه حل‌هایی پیدا کند. هم‌چنین خوش‌صحبتی و قدرت بیان، یکی از عوامل مؤثر در ایجاد رابطه بین افراد است و یک معلم خوب حتمأ باید از این ویژگی برخوردار باشد. بسیاری از معلمان بسیار باسواد و مطلع هستند ولی متأسفانه در بیان مطالب و تفهیم آن به دانش آموزان مهارت کافی را ندارند. یک معلم خوب باید مرتبأ فعالیت‌هایی که در کلاس انجام می‌دهد را ارزش‌یابی کند تا متوجه شود که تا چه حد به هدفی که برای دانش آموزان داشته رسیده و تا چه حد توانسته دل دانش آموزان خود را به دست آورد.

سخن آخر

معلم و دانش آموز دو رکن مهم آموزش و پرورش هستند. آموزش دادن و تدریس کردن از جمله کارهای بسیار ظریف و حساسی هستند. هم‌چنین هر کسی که اطلاعاتی در یک زمینه‌ی خاص داشته باشد نمی‌تواند به عنوان یک معلم موفق عمل کند. یک معلم خوب کسی است که بتواند در هر شرایطی در حوزه‌ی تربیتی فعالیت کند و در کار تدریس و آموختن، موفقیت کسب کند. طبق گفته‌ی ارسطو: افتخار کسانی که به کودکان تعلیم می‌دهند، بیش از کسانی است که آن‌ها را به وجود می‌آورند.