این روزها خبرهای زیادی در خبررسانی‌ها به گوش می‌رسد و حاکی از آن است که حقوق دانش آموزان به دست فراموشی سپرده شده است. توهین، تنبیه بدنی و نادیده گرفتن دانش آموزان از مواردی است که کم و بیش در نظام تعلیم و تربیت کشور دیده می‌شود. این موضوع سبب آزرده خاطر شدن دانش آموزان و جامعه شده است. این موضوعات که به حقوق دانش آموزان برمی‌گردد از طرف مسئولان آموزش و پرورش مذموم تلقی می‌شود اما هم‌چنان پابرجاست و تنها شدت و ضعف آن تغییر می‌کند. 13 آبان در تقویم رسمی کشور، به عنوان روز دانش آموز نام‌گذاری شده است؛ اما این سوال پیش می‌آید که آیا حقوق دانش آموزی در جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد یا خیر.
نگاه یک طرفه، درست نیست
نگاه یک طرفه به این موضوع، درست نیست و باید وضعیت معلم و دانش آموز باهم در نظر گرفته شود اما در این میان نباید حقوق دانش آموزی نادیده گرفته شود. در واقع، حقوق دانش آموزی اگر در کنار توجه به حقوق شهروندی قرار گیرد می‌تواند سبب تربیت افراد مسئولیت‌پذیر شود. توجه به این دو حقوق در کنار هم، می‌تواند دانش آموزان را به افرادی قدرت‌مند و توان‌مند تبدیل کند؛ که در آینده و در جامعه حرفی برای گفتن خواهند داشت.
منشور مغفول دانش آموزی
منشور ملی حقوق دانش آموزی با 7 فصل و 54 ماده، سال‌هاست که حقوق دانش آموزان ایرانی را تعریف کرده است، ولی عدم آگاهی معلمان و دانش آموزان از این حقوق؛ سبب شده تا برخی صدمات در طول دوران تحصیل متوجه آن‌ها شود. احمد عابدینی معاون دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: حقوق دانش آموز در نظام تعلیم و تربیت، حقوقی است که یک فرد در حال آموزش یا به سبب آموزش، از آن بهره‌مند می‌گردد. در همین راستا برای رسمی شدن حقوق دانش آموز، قرار شد بررسی‌های لازم روی پیش‌نویس حقوق دانش آموزی انجام شود تا در نهایت دقت و جامعیت، این سند به تصویب برسد.
سندی برای آگاه کردن دانش آموزان
عابدینی افزود: در حقیقت این سند، برای آگاه کردن دانش آموزان از حق و حقوقشان است. چه بسا بسیار دیده شده که افراد یا از حقوق خود اطلاعی ندارند و یا قوانین آن‌چنان در لابه‌لای مسائل مختلف قرار گرفته است که تبیین آن‌ها دشوار به نظر می‌رسد. ما امیدواریم منشور حقوق دانش آموزی هر چه سریع‌تر تدوین و ابلاغ شود؛ تا دانش آموزان از حقوق خود مطلع شوند. وی ادامه داد: اگر دانش آموزی از حقوق خود آگاه باشد و بداند که باید یک معلم خوب داشته باشد می‌تواند این حق را که جز حقوق دانش آموزی است، از آموزش و پرورش طلب کند. در حقیقت ما در تلاشیم تا ویژگی‌های یک شهروند خوب و موثر را در برنامه‌های مدرسه بگنجانیم تا دانش آموزان با علم به حقوق دانش آموزی خود، خواسته‌های خود را به طور مسالمت‌آمیز پیگیری کنند.
تقویت مطالبه‌گری دانش آموزان از طریق تشکل های دانش آموزی
منشور حقوق دانش آموزی، قرار بود دانش آموزان رده‌ی سنی 6 تا 20 ساله را در حوزه‌های آموزش، بهداشت، دادرسی و حمایت‌های خاص؛ تحت پوشش قرار دهد اما متاسفانه بعد از گذشت بیش از یک دهه از تدوین منشور حقوق دانش آموزی، هنوز این قانون به مرحله‌ی اجرا درنیامده و اکنون درگیر قوانین اداری و بروکراسی‌هاست تا به مرحله اجرا برسد. در شروع سال تحصیلی 92-93، حسن روحانی رئیس جمهور کشور، با تاکید بر حقوق دانش آموزی، اعلام کرد: دانش آموزان باید با حقوقشان آشنا باشند و این را بدانند که هرجا حق آن‌ها ضایع شد، حق اعتراض دارند. به دنبال صحبت‌های رئیس جمهور، علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش، پیش‌نویس منشور حقوق دانش آموزی را برای شورای عالی آموزش و پرورش ارسال کرد و فرآیندهای اداری این کار دنبال شد تا این که بالاخره، اکنون منشور حقوق دانش آموزی به تصویب شورای عالی رسیده است.
یک نماینده برای پیگیری حقوق دانش آموزی
عابدینی در این رابطه بیان کرد: برای منشور حقوق دانش آموزی، ساز و کارهای خوبی در نظر گرفته شده است که از مهم‌ترین آن‌ها،انتخاب یک نماینده، برای پی‌یگیری حقوق دانش آموزی است. هم‌چنین تشکل های دانش آموزی میتوانند مسیر مطالبه‌گری برای حقوق دانش آموزان را تقویت کنند. وی ادامه داد: لازم است دانش آموزان از دوران نوجوانی از حقوق خود و دیگران مطلع شوند و رعایت حقوق دیگران و تحمل شنیدن نظرات مخالف را تمرین کنند. دانش آموزان باید یاد بگیرند که هر نظر مخالفی، دشمن آنان نیست و ما اگر بتوانیم این موضوعات را در مدرسه به آن‌ها بیاموزیم، در تربیت شهروندان مطلوب، گام موثری برداشته ایم.
مجلس دانش آموزی، بهترین مکان برای تربیت افراد مسئولیت‌پذیر
شوراها و مجلس دانش آموزی میتوانند بهترین مکان برای تمرین و تربیت شهروندان مطلوب در آینده باشند، اما مسئله‌ای که وجود دارد، این است که برای تحقق این کار؛ لازم است تشکل های دانش آموزی مانند بسیج و مجلس دانش آموزی، به رسمیت شناخته شوند که به نظر می‌رسد این مرحله راه طولانی در پیش دارد. معاون دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش درباره نگاه صوری به تشکل های دانش آموزی گفت: نگاه صوری به تشکل های دانش آموزی درست نیست. هدف ما از مجلس دانش آموزی تصویب قانون نیست؛ بلکه هدف اصلی ما تمرین دموکراسی توسط دانش آموزان است. در واقع ما سعی داریم با این کار، افرادی مسئولیت پذیر، مشارکت‌جو و هم‌گرا با آرمان‌های انقلاب اسلامی تربیت کنیم. بنابراین برای تحقق این امر، لازم است که مدارس شناخت کافی نسبت به کارکرد شوراها و مجلس دانش آموزی داشته باشند تا بتوانند عمل‌کرد آن‌ها را رصد کنند. عابدینی افزود: بی شک مسیر سعادت یک جامعه از آموزش و پرورش می‌گذرد؛ آموزش و پرورش با تعلیم و تربیت صحیح دانش آموزان، می‌تواند جامعه‌ای مطلوب با افرادی پایبند به اصول و قوانین تربیت کند. هم‌چنین مهم‌ترین هدف آموزش و پرورش، آماده کردن دانش آموزان برای پذیرش نقش‌های اجتماعی و حضور فعال در جامعه است. وی با اشاره به حقوق دانش آموزی ادامه داد: اینک، منشور حقوق دانش آموزی در پیچ و خم ابلاغ است ولی باز هم هم‌چون گذشته، از توجه به این موضوع غافل شده‌اند و باید منتظر ماند تا ببینیم که تشکل های دانش آموزی تا چه اندازه قادرند آتش بی‌قانونی و ناآگاهی دانش آموزان از حق و حقوقشان را کم‌سو کنند.