رشته مهندسی معدن در زیر گروه رشته‌ی ریاضی و فیزیک قرار دارد. نوع دانشگاه‌هایی که می‌توان در این رشته تحصیل کرد، سراسری، آزاد، غیرانتفاعی و پیام نور می‌باشد. همچنین می‌توان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته مهندسی معدن ادامه تحصیل داد.
معرفی رشته
رشته مهندسی معدن یکی از زیرمجموعه‌های گروه آزمایشی ریاضی فیزیک است که به علت شرایط سخت کار در معدن جزء 10 حرفه دشوار جهان شناخته می‌شود. همان‌طور که از نام این رشته برمی‌آید، رشته مهندسی معدن مجموعه‌ای از دانش‌ها و علوم و فنون است که ناظر به همه بخش‌های کار در معدن شامل جستجو، اکتشاف، تاسیس معدن، استخراج، تهیه و فرآوری مواد معدنی می‌شود. مهندسی معدن یک رشته مهندسی است که علم و تکنولوژی را برای استخراج مواد معدنی از زمین اعمال می‌کند. مهندسی معدن با بسیاری از رشته‌های دیگر مانند پردازش مواد معدنی، اکتشاف، حفاری، زمین‌شناسی و متالورژی، مهندسی ژئوتکنیک و نقشه‌برداری ارتباط دارد.
یک مهندس معدن می‌تواند هر مرحله از عملیات استخراج معادن را از طریق اکتشاف و کشف منابع معدنی، از طریق مطالعه امکان‌سنجی، طراحی معادن، توسعه برنامه‌ها، تولید و عملیات تا معادن، مدیریت کند. امروزه برخلاف گذشته، مهندسان معدن در کارهای خود از نرم‌افزارهای کامپیوتری استفاده می‌کنند هدف از ارائه این دوره و این رشته در دانشگاه‌ها تربیت نیروی متخصصی است که علاوه بر آشنایی کلی با معدن‌ها، در زمینه‌های استخراج معدن، اکتشاف مواد معدنی، مکانیک سنگ، و فرآوری مواد معدنی بتوانند به اکتشاف و ارزیابی ذخایر معدنی، روش‌های استخراج بهینه و ارزیابی سیستم‌های نگهداری زیرزمینی یا روزمینی در طول مدت بهره‌برداری از معدن بپردازند.
گرایش‌های رشته
- کارشناسی: گرایش استخراج، گرایش اکتشاف، گرایش مکانیک سنگ، گرایش فرآوری مواد معدنی؛
- کارشناسی ارشد: گرایش فرآوری مواد معدنی، گرایش اکتشاف معدن، گرایش استخراج معدن، گرایش مکانیک سنگ، تونل و فضاهای زیرزمینی و گرایش معدن و محیط زیست؛
- دکتری: گرایش اکتشاف مواد معدنی، گرایش استخراج مواد معدنی، گرایش فرآوری مواد معدنی و گرایش مکانیک سنگ؛
دانشگاه‌های برتر
- داخل کشور: دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه صنعتی همدان، دانشگاه صنعتی اراک، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشگاه زنجان، دانشگاه بیرجند و دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین؛
- خارج از ایران: دانشگاه کرتین استرالیا، ملبورن استرالیا، مک گیل کانادا، دانشگاه تورنتو در کانادا، دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، دانشگاه آریزونا، مؤسسه پلی‌تکنیک آمریکا، دانشگاه آخن آلمان و اکستر انگلستان؛
مهارت‌های مورد نیاز
- توان بدنی مناسب
- مهارت در کار تیمی
- کنترل و مدیریت بودجه
- اولویت‌بندی و برنامه‌ریزی مؤثر
- توانایی تحلیل قوی و خلاقانه مسائل
- دانش عالی در ریاضیات و زمین‌شناسی
- مهارت ارتباطی و ارائه مطالب در حد خوب
- دانش خوب در خصوص زمین‌شناسی، سنگ‌ها و مواد معدنی
- آگاهی از مسائل ایمنی، سلامت و آخرین پیشرفت‌های حوزه معدن
- تسلط بر روی برنامه‌های طراحی کامپیوتری و تخصصی مهندسی معدن
شرح وظایف مهم
- روش‌های استخراج بهینه
- طراحی و ترسیم طرح جغرافیایی معادن
- افزایش بهره‌وری منابع معدنی جبران‌ناپذیر
- تهیه نمونه از سنگ‌ها و انجام آزمایش روی آنها
- اقدامات برای افزایش ایمنی کارگران در معادن
- مدیریت و کنترل بر ساخت تونل‌ها در حین عملیات حفاری
- تعیین نحوه انتقال مواد معدنی به کارخانه‌ها جهت فرآوری
- نظارت بر کارگران در معادن و ارائه گزارش به مسئولان مافوق
- مشاهده و بررسی محیط‌های جغرافیایی برای اکتشاف معدن‌ها
- تهیه مدل‌های کامپیوتری از معادن به کمک نرم‌افزارهای رایانه‌ای
بازار کار
کشور ایران در زمره کشورهایی است که منابع معدنی بسیار دارد برخی از معادن ایران در کلاس جهانی قرار دارند که از جمله آنها معدن مس سرچشمه، معدن سنگ آهن گل گهر سیرجان، معادن سنگ آهن سنگان را می‌توان نام برد. در حال حاضر بخش معدن یکی از بخش‌های فعال و پویای کشور است؛ بنابراین امروزه نیاز جامعه به فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی معدن بیشتر از قبل احساس می‌شود تا بتوانیم بدون وابستگی به کارشناسان خارجی باعث افزایش صادرات در این بخش باشیم. همچنین مهندسان معادن می‌توانند در معادن خصوصی کاری مرتبط با حرفه خود کار کنند و یا در صورت داشتن سرمایه کافی و مجوز، اقدام به ایجاد و استخراج معدن و فرآوری مواد معدنی کنند. به همین دلیل رشته مهندسی معدن از بازار کاری بسیار خوبی برخوردار است و مهندسان معدن نیز درآمد خوبی دارند. درآمد مهندسین معدن نیز همانند سایر تخصص‌ها، در سطوح مختلف سازمانی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. تخصص، مهارت، تجربه، سابقه کاری و تعداد پروژه‌های موفق انجام شده از عوامل مؤثر در تعیین درآمد و حقوق مهندس معدن در ایران می‌باشد و با افزایش هر یک از موارد ذکر شده، درآمد این مهندسین نیز افزایش خواهد یافت. همچنین با توجه به استخدام مهندس معدن در سازمان دولتی یا خصوصی، حقوق وی نیز متفاوت خواهد بود که در بخش دولتی حقوق دریافتی مطابق قوانین مدیریت کشوری و وزارت کار و در بخش خصوصی بنا به توافق‌های صورت گرفته بین کارفرما و همچنین توانمندی‌های وی متفاوت خواهد بود.
موقعیت شغلی
سوءتفاهم
شرایط تحصیل در خارج از کشور
رشته مهندسی معدن شاید در کشور ما آن‌قدر مورد توجه قرار نگیرد، اما در برخی از کشورهای دنیا به‌ویژه کشورهایی که دارای معادن غنی هستند و در آنها اکتشاف و استخراج معدن و رشد و توسعه صنایع معدنی اهمیت دارد بسیار مورد توجه است. به طوری‌که این رشته جزو رشته‌های محبوب در این کشورها به حساب آمده و همه ساله برای ورود به دانشگاه‌ها در این رشته رقابت سنگینی برگزار می‌شود چرا که شرایط مناسب معادن و صنایع معدنی به معنای وجود بازار کار مناسب برای فارغ‌التحصیلان این رشته در چنین کشورهایی می‌باشد. در نتیجه بهترین مقاصدی که برای مهاجرت کاری مهندس معدن در نظر گرفته می‌شود، می‌بایست کشورهایی باشند که علاوه بر داشتن معادن زیاد، نیروی متخصص کار به اندازه کافی نداشته باشند؛ زیرا کمبود مهندس و نیروی متخصص در این رشته، شرایط سخت کار و همچنین گران بودن انرژی و مواد معدنی بازار کار بسیار خوبی را پیش روی مهندسان معدن قرار می‌دهد. از جمله این کشورها می‌توان به استرالیا، کانادا و آمریکا اشاره نمود چرا که هم شرایط تحصیل این رشته در این کشورها بسیار مناسب بوده و هم شرایط کار پس از تحصیل در اکوسیستم کسب و کار این کشورها نیز برای مهندسان معدن بسیار مناسب است. همچنین سوئد، انگلستان، جمهوری چک، آلمان، فرانسه، اتریش، روسیه، چین و هند را نیز می‌توان در این زمینه نام برد. در برخی از این کشورها مراکز تحقیقاتی و آموزشی مختص مهندسی معدن تأسیس شده‌اند که در بعضی از آنها تخصص‌های ویژه‌ای از این رشته تدریس می‌شود از جمله این مراکز می‌توان به مدرسه عالی معدن‌کاری پاریس و دانشگاه فنی معدن فرایبورگ آلمان اشاره کرد.