بدون تردید مسئولیت انتقال ارزش‌ها و باورهای دینی به فرزندان در دنیای امروز نسبت به گذشته بسیار سنگین‌تر شده است. ما در عصر ارتباطات زندگی می‌کنیم. دنیایی که سرعت انتقال اطلاعات در آن بیش از حد تصور است. امروز دیگر مهم نیست که فردی در تهران زندگی کند یا در یک روستای دور افتاده مرزی. به معجزه اینترنت هردوی آن‌ها دسترسی مشابهی به داده‌های دنیای مجازی دارند. علی‌رغم تمام تغییر و تحولات دنیای امروز، تحقیقات کارشناسی نشان می‌دهند که نقش خانواده در دینداری فرزندان چیزی در حدود 57 درصد است. این یعنی اگر والدین نقش خود در تربیت دینی فرزندان خود را به‌درستی ایفا کنند، گام بلندی در مسیر شکل‌گیری و تحکیم پایه‌های اعتقادی آن‌ها برداشته‌اند. به‌همین دلیل تصمیم گرفتیم تا در این مقاله نیم‌نگاهی به موضوعاتی درباره تربیت دینی بپردازیم که کمتر به آن‌ها پرداخته می‌شود. حتما تا پایان با ما همراه باشید.
به بهانه تربیت دینی، روحیه پرسشگری فرزندان را سرکوب نکنید؛
"هنگامی که به آن‌ها گفته شود: از آنچه خدا نازل کرده است، پیروی کنید. می‌گویند: نه، ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم، پیروی نماییم. آیا نه این است که پدران آن‌ها چیزی نمی‌فهمیدند و هدایت نیافتند؟"
آنچه خواندید آیه 170سوره مبارکه بقره است. خطاب این آیه کافران هستند. کسانی که با تقلید کورکورانه، دین پدران خود را انتخاب و پیروی می‌کنند. گویی این افراد از خود هیچ‌گونه تعقل و تفکری ندارند. قرآن کریم ضمن اینکه پدران آن‌ها را صریحا تقبیح می‌کند، این موضوع به صرف اعتقادات والدین، فرزندان هم باید دنباله‌رو آن‌ها باشند را امری پسندیده و قابل توجیه نمی‌داند. بیایید از زاویه دیگر به این آیه نگاه کنیم. اگر کفر فرزندان به‌دلیل کافر بودن والدین مطلوب نیست، آیا می‌توان ادعا کردن مسلمان بودن فرزندان صرفا به‌دلیل اعتقادات پدر و مادر مقبول است؟ اینجاست که اهمیت تقویت روحیه پرسشگری در فرزندان روشن می‌شود.
متاسفانه برخی تصور می‌کنند که طرح پرسش پیرامون مباحث دینی از سوی فرزندان، زمینه‌ساز انحراف اعتقادی آن‌هاست. البته در این بین کم نیستند کسانی که به‌دلیل نداشتن پاسخ مناسب برای پرسش‌های فرزندان خود، سعی می‌کنند جلوی پرسشگری آن‌ها را بگیرند. اجازه دهید گوهر دین در وجود فرزندان شما با طرح پرسش‌های کشنده، آب‌دیده شود. نگران آن نباشید که احیانا پاسخ سوال‌هایشان را نمی‌دانید یا پاسخ‌های شما برایشان قانع کننده نیست. در عوض سعی کنید با کمک خود آن‌ها به‌دنبال پاسخ‌هایشان درباره موضوعات دینی بروید. این یکی از مهم‌ترین موضوعات پیرامون نقش خانواده در دینداری فرزندان است.
خوراک فکری مناسب در اختیار فرزندان خود قرار دهید؛
قدم گذاشتن در هر مسیری، نیاز به لوازم و مقدماتی دارد. برای ایفای صحیح نقش والدین در تربیت دینی فرزندان هم لازم است که خوراک فکری مناسب فراهم شود. هر چند تلاش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است؛ اما واقعیت این است که ما در کشور با ضعف جدی تولیدات فکری و فرهنگی مناسب کودکان و نوجوانان مواجه هستیم. این موضوع باعث می‌شود که مسئولیت والدین سنگین‌تر شود. متاسفانه بعضا والدین به‌صرف خرید کتاب کودک و نوجوان با مضامین دینی، تصور می‌کنند که ماموریت خود را انجام داده‌اند. این در حالی است که باید حتما نسبت به محتوای آثار مکتوب و نمایشی که در اختیار کودکان قرار می‌گیرد نیز حساسیت به‌خرج دهند. حتما برنامه‌ریزی کنید تا بخشی از اوقات فراغت فرزندان خود را با خوراک فکری مبتنی بر مبانی اعتقادی پر کنید.
دینداری را به ظواهر تقلیل ندهید؛
قطعا پایبندی به مناسب و احکام شرعی بخشی از جوانب دینداری هستند؛ اما باید توجه داشته باشید که همه دینداری را در احکام عملی خلاصه نکنید. اولا برای آموزش احکام به فرزندان خود عجول نباشید. سعی کنید از ساده‌ترین احکام شروع کنید و قدم به قدم پیش بروید. حتما تا جای ممکن درباره فلسفه احکام دینی با آن‌ها گفتگو کنید. یکی از مشکلات امروز جامعه ما تقلیل دادن موضوعات به ظواهر است. امروز وقتی یک زن یا مرد در جامعه چند فاکتور خاص را در پوشش و رفتار خود داشته باشد، به‌عنوان یک انسان مذهبی شناخته می‌شود. برعکس کسی که این فاکتورها را نداشته باشد نیز خارج از دایره دینداری قرار می‌گیرد. بخش مهمی از این نگرش نه‌چندان درست مربوط به نقش خانواده در دینداری فرزندان است. وقتی از کودکی معیار و ملاک دینداری تنها به چند نمود ظاهری خلاصه شود، طبیعی است که در بزرگ‌سالی نیز این باور در افراد نهادینه شده و استمرار پیدا می‌کند.
برای جذاب جلوه دادن دین نزد فرزندان از هیچ تلاشی فروگذار نکنید؛
نقش والدین در تربیت دینی از طریق جذاب جلوه دادن آموزه‌های دینی انکارناپذیر است. اگر دین برای کودکان جذابیت نداشته باشد نباید انتظار داشت که با اشتیاق به‌سمت آن گرایش پیدا کنند. یکی از شئون مهم جذابیت بخشی به دینداری آن است که فرزندان شما متوجه شوند با انتخاب سبک زندگی دینی از دستیابی با آرزوهای خود باز نمی‌مانند. دست‌های زیادی در تلاش هستند تا تصویر دین را شبیه به حصاری جلوه دهند که وقتی به دور فردی کشیده شوند، آن را از ارتباط با دنیای بیرون محروم می‌کنند. والدین باید مسئولیت خود را در ناکام جلوه دادن این تصویرسازی ایفا کنند. معرفی الگوهای موفق جهان اسلام به کودکان در زمینه‌های مختلف علمی، فرهنگی، ورزشی و ... یکی از راه‌هایی است که می‌تواند در این مسیر به خانواده‌ها کمک کند.
رفتارهای والدین، مهم‌ترین نقش خانواده در دینداری فرزندان است؛
نقش خانواده در دینداری فرزندان بیش از آنکه کلامی باشد، عملیاتی است. اگر والدین خود نسبت به فرایض دینی مقید باشند، رفتار آن‌ها مانند الگوی در جان و تن فرزندان شکل می‌گیرد. صرف صحبت کردن درباره مسائل اعتقادی در عین حال که فرزندان بارها شاهد رفتارهای خلاف آن‌ها از سوی والدین باشند، کارساز نخواهد بود. سعی کنید حتما در وهله اول، الگوی خوبی برای فرزندان خود باشید.
کلام پایانی
سعی کردیم در این مقاله روی وجوه خاصی از نقش خانواده در دینداری فرزندان تمرکز کنیم. قطعا همه چیز در دایره خانواده خلاصه نمی‌شود. اما واقعیت این است که خشت‌های ابتدایی باورهای دینی فرزندان در کانون خانواده روی هم قرار می‌گیرند. اگر این خشت‌های ابتدایی کج قرار بگیرند، دیوار را ثریا کج خواهد رفت. شما در جایگاه پدر و مادر باید تا جایی که می‌توانید درباره ابعاد مختلف نقش والدین در تربیت دینی فرزندان، مطالعه کنید و آموزش ببینید. در آن صورت می‌توانید مسئولیت خود را به بهترین شکل ممکن انجام دهید.