یکی از سخت‌ترین مسئولیت‌هایی که والدین، معلم‌ها و جامعه در قبال کودکان برعهده دارند، یاد دادن مفاهیم پیچیده اخلاقی به آنها است. گاهی توضیح برخی از این مفاهیم حتی برای بزرگ‌ترها نیز کار چندان ساده‌ای نیست. کمک کردن به دیگران یکی از آن مفاهیم است که باید به بچه‌ها آموزش داده شود. اما آموزش نیکوکاری به کودکان واقعاً چه اهمیتی دارد؟ اگر آموزش کمک به دیگران به کودکان مهم است، چطور باید انجام شود تا تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد؟
اهمیت آموزش نیکوکاری به کودکان
قبل از هر چیز باید بدانیم تلاش‌های ما برای یاد دادن نیکوکاری به بچه‌ها چه اهمیتی دارد. شاید شما هم این باور عمومی را داشته باشید که برای ساختن جهانی بهتر باید از خودمان شروع کنیم. شاید بخواهید نسل آینده اخلاق‌مدارتر و بخشنده‌تر از نسل قبل باشد. اما بد نیست بدانید بخشیدن حتی برای سلامت جسمی و روانی خود کودکان نیز مفید است.
کمک کردن به دیگران می‌تواند باعث ایجاد احساس رضایت و مفید بودن در ما بشود. این کار روابط اجتماعی ما را بهبود می‌بخشد و باعث می‌شود افراد خوشحال‌تری باشیم. احتمال درگیری با بیماری‌هایی مانند افسردگی در افراد بخشنده کمتر است و حتی بخشش می‌تواند باعث کاهش استرس و فشارخون در افراد شود. پس آموزش نیکوکاری به کودکان نه تنها برای جامعه و افراد نیازمند مفید است بلکه به سلامت بیشتر خود آنها هم کمک می‌کند.
گام‌هایی برای آموزش کمک به دیگران به کودکان
حالا که از اهمیت آموزش نیکوکاری به کودکان گفتیم، باید ببینیم چطور می‌توانیم آموزشی صحیح و تأثیرگذار داشته باشیم. خیلی از اوقات کودکان به صورت خودبه‌خودی کارهای خوب زیادی انجام می‌دهند؛ مثلاً به کسی لبخند می‌زنند، در را برای کسی که دستش بند است، باز می‌گذارند یا به دوست بیمار خود سر می‌زنند. فقط کافی است به آنها نشان دهید اسم این کار کمک کردن به دیگران است و آنها را برای این کار تشویق کنید. هم‌چنین می‌توانید از راه‌کارهای زیر برای آموزش کمک به دیگران به کودکان کمک بگیرید.
از توضیحات ساده شروع کنید.
توضیح چیزهای پیچیده برای کودکان خیلی سخت است. حقیقت این است که یکی از دلایل اهمیت خیریه این است که افراد بسیاری در سراسر دنیا به کمک احتیاج دارند. اما احتمالاً دوست ندارید فرزند خود را ناراحت کنید یا او را بترسانید. پس سخت است که با او درباره فجایع طبیعی، مشکلات اقتصادی یا نابرابری‌ها حرف بزنید. اما شاید بتوانید چیزهای کوچک را متناسب با سن کودک خود به او توضیح دهید. مثلاً به او نشان دهید که چطور می‌تواند دوست خودش را خوشحال کند یا با بخشیدن کمی از پول توجیبی خود به یک نیازمند کمک کند. اگر فرزند شما به خواهر یا برادر کوچک‌ترش از انجام کاری کمک کرد، او را تشویق کنید. به او بگویید که با انجام این کمک چقدر مهربان و مفید بوده است.
الگوی خوبی باشید.
همان‌طور که می‌دانید بچه‌ها رفتارهای والدین و بزرگ‌ترهای خود را تکرار می‌کنند. اگر می‌خواهید در آموزش نیکوکاری به کودکان موفق باشید، مؤثرترین کار این است که خودتان بخشنده باشید. اگر می‌خواهید در یک مراسم خیریه شرکت کنید، کودک خود را نیز به همراه خود ببرید. حتی می‌توانید یک روز جمعه دستکش و لباس مناسب بپوشید و کمی از زباله‌های پارک محله خود را با رعایت بهداشت جمع کنید. بگذارید کودک شما بخشندگی و کمک کردن را در شما ببیند و اگر خواست خودش هم وارد گود شود.
شکرگزاری را به فرزند خود بیاموزید.
روی دیگر بخشندگی دانستن قدر چیزهایی است که داریم. به فرزند خود توضیح دهید که برخی از افراد چیزهای بیشتری از او دارند، اما بسیاری از افراد هم هستند که چیزهای بیشتری دارند. داشتن یک غذای گرم، لباس مناسب و خانه‌ای برای زندگی چیزهایی هستند که ما می‌توانیم بابت آنها خوشحال باشیم. این که فرزند شما بداند چه چیزهایی دارد، به او کمک می‌کند تا میل بیشتری برای بخشندگی داشته باشد.
سنت‌های خانوادگی برای بخشش داشته باشید.
یکی از راه‌های آموزش نیکوکاری به کودکان این است که کمک به دیگران را به یک رفتار خانوادگی تبدیل کنید. مثلاً می‌توانید هر سال نزدیک عید به همراه تمام اعضای خانواده لباس‌هایی که دیگر اندازه شما نمی‌شوند یا کمتر می‌پوشید و حتی گاهی لباس‌هایی که واقعاً دوستشان دارید را به یک خیریه که انتخاب کردید هدیه کنید. حتی می‌توانید همراه کودک خود یک کاردستی در مورد کمک به دیگران بسازید. برای مثال یک قلک کوچک مقوایی بسازید و در آخر هر هفته هرکدام از اعضای خانواده اندکی پول برای کمک به دیگران در داخل آن بیندازد و در آخر ماه پول‌های جمع شده را اهدا کنید.
کار خیر را با توجه به علایق فرزندتان انتخاب کنید.
هر کودکی علایق و استعدادهای منحصربه‌فردی دارد. برای آموزش نیکوکاری به کودکان می‌توانید از استعدادها و علاقه‌های شخصی آنها کمک بگیرید. برای مثال اگر فرزند شما در ورزش خاصی استعداد دارد، می‌تواند با کمک معلم ورزش در مدرسه، ورزش مورد علاقه خود را به بچه‌های دیگر آموزش دهد. یا اگر فرزندی دارید که به آشپزی علاقه دارد، می‌توانید با هم غذا درست کنید و به نیازمندان بدهید.
نقش معلم‌ها در آموزش‌های اخلاقی به کودک
والدین تنها کسانی نیستند که وظیفه آموزش کمک به دیگران به کودکان را برعهده دارند؛ معلم‌ها هم می‌توانند در این آموزش شریک باشند. شاید بد نباشد مدارس پای خود را از کلاس‌های درسی معمول فراتر بگذارند و از راه‌های خلاقانه، ایده کمک به دیگران را در ذهن بچه‌ها زنده کنند. بچه‌ها قدرت بالایی برای درک کردن و همدلی با دیگران دارند. بچه‌ها با بزرگ‌تر شدن و ورود به سنین نوجوانی باید بتوانند دیدگاه عمیق‌تری نسبت به دنیا پیدا کنند. اگر فاجعه‌ای مانند سیل یا زلزله پیش آمد بچه‌ها باید این فرصت را داشته باشند تا کمکی بیشتری انجام دهند و از دل حوادث ناگوار خوبی و مهربانی را پیدا کنند. کودکان باید بدانند همه بچه‌ها شانس داشتن اسباب‌بازی‌های زیبا را ندارند و آنها می‌توانند با بخشیدن یک اسباب‌بازی دل بچه دیگری را شاد کنند.
کارهای خیر چیزی فراتر از بخشیدن پول هستند. پاک کردن پارک محله، بخشیدن لباس‌های گرم و حتی کمک کردن به یک سالمند، نمونه‌هایی از کارهای خیر هستند. مدارس می‌توانند کلاس‌هایی برای آموزش نیکوکاری به کودکان داشته باشند یا حتی امکاناتی را برای فعالیت‌های داوطلبانه کودکان فراهم کنند. مثلاً می‌توانند آنها را برای بازدید از یک خیریه ببرند یا به دل طبیعت بزنند و ضمن لذت بردن از آن مسئولیت‌های بچه‌ها را در قبال محیط زیست به آنها یادآوری کنند.
جمع‌بندی
فعالیت‌های خیرخواهانه و بشردوستانه، رفتارهایی هستند که می‌توانند از نسلی به نسل دیگر آموزش داده شوند. آموزش انجام کار خیر به کودکان نه تنها برای کل جامعه و افرادی که به کمک احتیاج دارند مفید است، بلکه باعث ایجاد احساسی از شادی و مفید بودن در کودکان می‌شود. هیچ‌وقت برای آموزش کمک به دیگران به کودکان خیلی زود نیست. این آموزش می‌تواند متناسب با سن و درک کودکان انجام شده و از کارهای کوچک شروع شود. آموزش نیکوکاری به کودکان، کار ساده‌ای نیست اما اگر خود شما الگوی خوبی برای فرزندان خود باشید، کار ساده‌تری در پیش خواهید داشت. زیرا بچه‌ها رفتارهای خود را از روی شما الگو می‌گیرند. اگر کودک شما کار خوبی انجام داد، او را تشویق کنید و به او نشان دهید که محبتی که به خرج داده بسیار ارزشمند است. البته آموزش کودکان به خانه محدود نمی‌شود. قطعاً بچه‌ها بسیاری از مسائل را در مدرسه یاد می‌گیرند. توجه مسئولین مدرسه نباید به سرفصل‌های کتاب‌های درسی محدود شود. آموزش نیکوکاری به کودکان می‌تواند با برنامه‌های بازدید از خیریه‌ها و انجام کارهای خیر داوطلبانه ترکیب شود تا بچه‌ها دید وسیع‌تری نسبت به جامعه داشته باشند.