تأسیس هنرستان زبان های خارجی

یکی از دغدغه های مقام معظم رهبری که در سال 1395 در دیدار با فرهنگیان آن را مطرح کردند توجه به تنوع زبان های خارجه بود. هم‌چنین یکی از دغدغه‌های مهمی که تا به امروز در آموزش و پرورش به آن پاسخ درستی داده نشده، رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی و توجه به سایر زبان های خارجی از نظر اقتصادی، فرهنگی و سیاسی متنوعی که در کشور وجود دارد. از طرف دیگر زبان های خارجی غیر انگلیسی می‌توانند به عنوان زبان های خارجی از طرف دانش آموزان متقاضی انتخاب شوند و هیچ منعی برای آن‌ها وجود ندارد، اما به دلیل گرایش افراد جامعه به زبان انگلیسی، دیگر زبان های خارجی مغفول واقع می‌شوند. سرپرست حوزه‌ی تربیت و یادگیری زبان های خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، رضا خیر آبادی، درباره‌ی ضرورت‌های آموزش زبان های خارجی و غیر انگلیسی موضوعاتی را مطرح کردند. هم‌چنین برای تقویت انگیزه‌ی فراگیران زبان های خارجی پیشنهادات جدیدی داشتند که اکنون در مرحله‌ی بررسی‌های کارشناسانه قرار دارند.

تألیف کتب درسی برای همه‌ی زبان های خارجی

رضا خیرآبادی با توجه به مأموریت‌ها و وظایف سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی گفت: سازمان پژوهش دارای وظایف چند بعدی است. یکی از بعدهای آن که بیشتر شناخته شده، تألیف و تولید کتب درسی است. هر چند باید توجه داشت که روی‌کرد جدید وزارت آموزش و پرورش در راستای تحول بنیادین، از ابتدای سال 1390 به جای «کتاب» از «بسته‌ی آموزشی» صحبت می‌کنیم و دلیل آن اضافه شدن رسانه‌های آموزشی و تألیف‌های مکمل به بسته‌ی آموزشی است. مثلأ در حوزه‌ی زبان های خارجی، بسته‌ی آموزشی شامل: کتاب دانش آموز، کتاب کار، راهنمای معلم، فایل صوتی یا کتاب گویا و فلش کارت آموزشی برای پایه‌های هفتم تا نهم می‌باشد. وی ادامه داد: یکی دیگر از وظایف سازمان پژوهش، تولید راهنمای حوزه‌های یادگیری است و بسته‌های آموزشی باید بر اساس یک‌سری برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان تولید شوند. هم‌چنین ما سیاست‌گذاری‌هایی را علاوه بر تولید محتوا انجام می‌دهیم تا مؤلفان بر اساس آن تولید محتوا کنند. بعد سوم وظیفه‌ی سازمان پژوهش، نظارت است؛ به این صورت که اگر قرار بر وارد شدن کتاب‌های کمک آموزشی و مکمل، به مدارس باشد، سازمان پژوهش ابتدا باید از نظر محتوایی آن‌ها را بررسی کند که در همین راستا طرح سامان‌بخشی منابع کمک آموزشی اجرا می‌شود. از جمله وظایف دیگری که سازمان پژوهش بر عهده دارد می‌توان به چاپ و توزیع کتب درسی، برگزاری برخی جشنواره‌ها مانند جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم رشد و ... نیز اشاره کرد.

تدریس زبان های خارجی، به رسمیت شناخته شد

رضا خیر آبادی با اشاره به این که برنامه‌ی درسی ملی جمهوری اسلامی ایران در یازده حوزه‌ی تربیت و یادگیری است که زبان‌های خارجی یکی از آن حوزه‌هاست، اظهار کرد: ما صرفأ متولی زبان انگلیسی نیستیم بلکه از دو دهه‌ی قبل نهاد اصلی سیاست‌گذار در عرصه‌ی آموزش و پرورش که شورای عالی آموزش و پرورش است، آموزش زبان‌های خارجی دیگر به غیر از زبان انگلیسی را به تصویب رسانده و تدریس زبان‌های خارجی مانند: فرانسه، آلمانی، ایتالیایی، اسپانیایی و روسی به رسمیت شناخته شده است. وی در ادامه گفت: در بین زبان های خارجی، زبان عربی به عنوان یک زبان خارجی دیده نشده و در یک حوزه‌ی جداگانه به نام حوزه‌ی تربیت و یادگیری قرآن و عربی در برنامه‌ی درسی ملی دیده شده است. هدف از آموزش زبان عربی در حقیقت گفت و گو و محاوره نیست بلکه هدف آن است که دانش آموزان بتوانند به راحتی کتب و منابع دینی و مذهبی را بخوانند و به قرآن مسلط شوند. در واقع زبان عربی در خدمت فهم منابع دینی است. هرچند برخی از کارشناسان معتقدند که به دلیل جغرافیای خاص ایران و کشورهای عرب زبانی که در همسایگی ایران قرار دارند می‌توانیم زبان عربی را به عنوان یک زبان خارجی در مدارس تدریس کنیم.

تولید و تدوین کتب آموزشی برای زبان های خارجی، آخرین حلقه فرایند آموزش

عضو هیئت علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در پاسخ به این سؤال که آیا برای همه‌ی زبان های خارجی نام برده کتب و محتوای آموزشی تولید شده است؟ بیان کرد: تولید و تدوین کتب آموزشی، آخرین حلقه‌ی فرآیند آموزش است. تولید کتب آموزشی زبان های خارجی زمانی انجام می‌شوند که این موضوع در اسناد بالادستی دیده و نیازسنجی شده باشد. نوشتن کتاب کار سختی نیست ولی از آن‌جایی که این کتاب قرار است تدریس شود نیاز به یک‌سری الزامات دارد. دغدغه‌ی اصلی ما تولید کتاب نیست بلکه میزان بازخورد دانش آموزان از آن است. در حقیقت نحوه‌ی تدریس و استمرار آن است که اهمیت بسیار زیادی دارد. ما از دهه 70 این تجربه را داریم که دو درس فرانسه و آلمانی به عنوان زبان های خارجی انتخابی در مدارس قابل ارائه هستند و دانش آموزان هنگام امتحان نهایی یا کنکور می‌توانند یکی از آن‌ها را به عنوان زبان خارجی خود انتخاب کنند.

چرا باید زبان های خارجی را آموزش دهیم؟

خیر آبادی در پاسخ به این سؤال که چرا باید زبان های خارجی را آموزش دهیم، اظهار کرد: ما فقط با بازارهای انگلیسی زبان، سر و کار نداریم بلکه با کشورهای حوزه‌ی شرق، روسیه، چین و ... نیز در ارتباط هستیم. بنابراین برای نیازهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی متنوعی که در جامعه وجود دارد نیازمند مترجمان و افراد زبان‌دان مسلط و توانمند هستیم در نتیجه‌ی آموزش زبان های خارجی ضروری است. سرپرست حوزه‌ی تربیت و یادگیری زبان های خارجی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با اشاره به شروع تدریس زبان های خارجی غیر انگلیسی از دبیرستان تا دانشگاه، گفت: اکنون زبان های خارجی مختلف در سطوح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در گرایش‌های متفاوت مترجمی، ادبیات و آموزش در دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شوند. ولی زمانی که یک دانش آموز در دبیرستان زبان انگلیسی بخواند و در دانشگاه رشته‌ی مترجمی زبان ایتالیایی را انتخاب کند، در حقیقت ما دچار هدر رفت منابع شده‌ایم. پس چه بهتر است که اگر دانش آموزی به زبان های خارجی دیگر غیر از زبان انگلیسی علاقه دارد آن را از همان دوران دبیرستان انتخاب کرده و بیاموزد و در دانشگاه استمرار دهد.

رضا خیرآبادی همچنین اظهار کرد: اولین قدم ما برای آموزش زبان های خارجی این است که یک راهنمای حوزه‌ی تربیت و یادگیری منسجم و جامع تدوین کنیم و پس از تصویب آن در مراجع ذی‌صلاح فرآیند تألیف بسته‌های آموزشی زبان های خارجی به غیر از زبان انگلیسی نیز آغاز می‌شود. برای این کار پیشنهادهای خوبی ارائه دادیم و در پی ایجاد و معرفی ارزش افزوده برای زبان های خارجی به غیر از زبان انگلیسی هستیم. متأسفانه جامعه چه به درست یا غلط بر این عقیده‌اند که زبان خارجی یعنی زبان انگلیسی، و در صورتی که والدین و حتی دانش آموزان بدانند که مترجمی زبان های خارجی دیگر مثلأ زبان آلمانی بازار کار مناسبی دارد بدون شک از آن استقبال می‌کنند.

معرفی زبان ها در قالب هدایت تحصیلی

خیرآبادی هم‌چنین تاکید کرد: این رشته‌ها و زمینه‌های رشد آن‌ها باید معرفی و سازو کارهایی در قالب هدایت تحصیلی برای آن‌ها فراهم کنیم تا اگر دانش آموزی قصد تحصیل در یک زبان خارجی را در دانشگاه داشت، در دوره‌ی دبیرستان نیز همان زبان خارجی را بخواند. وی در پایان افزود: برای تقویت انگیزه‌ی فراگیران زبان های خارجی غیر از زبان انگلیسی پیشنهادهای مختلفی بررسی شده که از جمله‌ی آن‌ها بررسی تأسیس هنرستان‌ها یا زبان‌کده‌هایی برای آموزش زبان های خارجی در استان‌های مختلف است که این پیشنهادها فعلأ در مرحله‌ی بررسی کارشناسانه قرار دارند. هم‌چنین می‌توان برای آموزش زبان های خارجی از بسترهای فناورانه مانند آموزش مجازی و برخط نیز استفاده کرد که ضمن صرفه جویی مالی می‌توان باعث گسترش دسترسی دانش آموزان مناطق مختلف به زبان های خارجی غیر از زبان انگیسی شده و عدالت را در آموزش سراسر کشور اجرا کرد.