دروغگویی رفتاری است که از همه‌ی انسان‌ها از کودکی تا بزرگسالی سر می‌زند. کودکان معمولاً برای اولین بار در 2 تا 3 سالگی با گریه‌های بی‌جا سعی در انکار کارهای اشتباه خود دارند. علاقه به جلب توجه دیگران، ترس از تنبیه شدن و ... از عوامل دروغگویی در کودکان به شمار می‌روند. گاهی اوقات نیز برخی والدین با دروغ گفتن در حضور فرزندانشان، این عادت رفتاری زشت را به آن‌ها منتقل می‌کنند. انجام این عمل نادرست در بچه‌ها به هیچ عنوان شبیه بزرگسالان نیست؛ چون کودکان درکی از دروغگویی ندارند و اکثر حرکات آن‌ها به صورت طبیعی و ناخودآگاه رخ می‌دهد. در حقیقت نوع برخورد خانواده است که نتیجه را مشخص می‌کند. پدرها و مادرها باید نسبت به این رفتار فرزندشان، برخورد مناسبی داشته باشند و آن را جدی بگیرند. زیرا در صورت نادیده گرفتن یا برخورد نادرست به یک عادت بد در آن‌ها تبدیل می‌شود. اگر متوجه دروغگویی یا پنهان‌کاری در فرزندانتان شدید، قبل از هرکاری علت آن را جویا شوید. سپس با استفاده از یک راه‌کار مناسب از ادامه‌ی آن حرکت توسط کودکتان جلوگیری کنید. ما در این مقاله قصد داریم مطالبی را درباره‌ی عوامل دروغگویی در کودکان، پیامدهای دروغ و راه‌کار مقابله با دروغگویی کودکان برای شما عزیزان ارائه دهیم.
عوامل دروغگویی در کودکان
معمولاً والدین بعد از شنیدن دروغ از طرف فرزند خود، آشفته و عصبی می‌شوند. اما این حرکات بخشی از مراحل رشدی کودکان است. آن‌ها در سنین 2 تا 4 سالگی فرق بین واقعیت و خیال را متوجه نمی‌شوند. بچه ها معمولاً رفتارهایی را که باعث شادی پدر و مادرشان شوند را انجام می‌دهند. در حقیقت از نظر آن‌ها هرچه خانواده را خوشحال کند، خوب و از طرف دیگر هر حرکتی که آن‌ها را ناراحت و عصبانی کند، بد است. با این طرز فکر ممکن است یک کودک در حالی‌که ظرف غذا را روی خود خالی کرده، آن را انکار کند. به گونه‌ای که گویی هیچ غذایی وجود نداشته است؛ زیرا او می‌داند که این رفتارش موجب ناراحتی و عصبانیت مادرش می‌شود. در حالت کلی دروغگویی در سنین مختلف تعبیرهای متفاوتی دارد. به همین دلیل به کار بردن لفظ دروغ‌گو برای کودکان زیر 6 سال اصلاً جایز نیست. از آن‌جایی‌که بچه‌ها درک درستی از واقعیت و رویا ندارند، والدین موظفند تفاوت بین این دو را به آن‌ها آموزش دهند. همان‌طور که قبل‌تر نیز گفتیم، برای آن‌که این رفتارها در کودکان به یک عادت زشت تبدیل نشود، پدر و مادر باید قبل از هرکاری ریشه‌ی دروغگویی یا پنهان‌کاری را پیدا کنند. موارد زیر بخشی از عوامل مهم دروغگویی کودکان به شمار می‌روند:
- ترس از تنبیه شدن
- تحت فشار قرار گرفتن از سوی والدین
- احساس نیاز برای به دست آوردن چیزی
- وفاداری و دفاع از خانواده
- الگوبرداری از دیگران
- دروغ شنیدن از والدین
- نیاز به جلب توجه دیگران
- نیاز به مورد قبول واقع شدن
چند راه‌کار مقابله با دروغگویی کودکان
برخوردهای شدید، تنبیه کردن، تحقیر و برچسب دروغگویی زدن به بچه‌ها از جمله بزرگترین اشتباهات والدین در برخورد با خیال‌پردازی‌های کودکان است. زمانی‌که با رویاپردازی یا پنهان‌کاری بچه‌ها مواجه می‌شوید، به جای انکار یا اثبات دروغ آن‌ها، با مهربانی درباره‌ی موضوع بحث کنید. مثلاً اگر فرزند شما می‌گوید: "یک اسب بالدار وارد اتاقم شده"، با آرامش از او بپرسید :" آیا دوست داری یک اسب پرنده داشته باشی؟ اگر همچین چیزی داشتی چکار می‌کردی؟". کودکان فکر می‌کنند تمام رویاها و تخیلاتشان، حقیقت دارند و تفاوتی بین آن‌ها با واقعیت قائل نیستند. در واقع این شما هستید که با رفتار خود به آن‌ها تفاوت بین این دو را نشان می‌دهید. در این بخش می‌خواهیم چند راه‌کار مقابله با دروغگویی کودکان را برای شما عزیزان ارائه دهیم. بنابراین با رعایت و در نظر گرفتن نکات زیر می‌توانید فرزندانی راست‌گو داشته باشید:
- هرگز کودکان را برای اشتباهات کوچک به سختی تنبیه نکنید. برای هر عمل نادرست تنبیهی متناسب با درجه‌ی آن در نظر بگیرید. مثلاً اگر فرزند شما موضوعی را انکار می‌کند، هرگز او را سؤال پیچ نکنید. به جای این کار، به بچه‌ی خود اطمینان دهید که در صورت بیان حقیقت او را تنبیه نخواهید کرد. - همیشه به حرف‌ها و تنبیه‌هایی که در نظر می‌گیرید، عمل کنید. این کار باعث می‌شود که کودک سخنان شما را جدی بگیرد و دیگر کار اشتباهش را تکرار نکند. - هیچ وقت از کتک زدن برای مجازات کودکان استفاده نکنید. زیرا این تنبیه به مرور برای آن‌ها عادی می‌شود و دیگر اهمیتی به حرف‌های شما نمی‌دهند. به جای تنبیه، فرزندتان را از انجام کارهای مورد علاقه‌اش محروم کنید. مثلاً او را یک روز از تماشای برنامه‌ی محبوبش منع کنید. - گاهی اوقات توقعات بی‌جای والدین می‌تواند از عوامل دروغگویی در کودکان باشد. بنابراین متناسب با قدرت و توانایی فرزندانتان از آن‌ها انتظار داشته باشید. - کودکانی که در خانه مورد تحقیر و اهانت قرار می‌گیرند، ضربه‌ی بزرگی به شخصیتشان وارد می‌شود. این افراد معمولاً با گفتن دروغ‌های بزرگ سعی در تلافی دارند. به همین دلیل با ایجاد وحشت و ترس ساختگی، فریاد می‌زنند و توجه دیگران را به خود جلب می‌کنند. حتی در این شرایط هم نباید به آن‌ها برچسب دروغگویی بزنید. جبران و تلافی رفتارهای دیگران از جمله پیامدهای دروغ گفتن است که می‌تواند باعث بروز اتفاقات ناگوار شود. بنابراین از تمسخر و مقایسه‌ی بچه‌ها در جمع یا خلوت خودداری کنید. آن‌ها را همان‌طور که هستند، بپذیرید. - عدم اعتماد به نفس در کودکان باعث ایجاد حس نارضایتی نسبت به خود می‌شود. در این شرایط تلاش می‌کنند تا با دروغ گفتن شخصیت خود را تغییر دهند. مثلاً در جمع دوستانشان از سفرهای خارجه‌ی پدرشان صحبت می‌کنند. در حالی‌که واقعیت ندارند. در حقیقت والدین، منشأ اصلی اعتماد به نفس در کودکان هستند. شما باید با گفتن توانایی‌ها و رفتارهای درست، از آن‌ها تعریف کنید. همچنین آن‌ها را به خاطر کارهای خوبش تشویق کنید. - اگر در جمع متوجه دروغگویی فرزندتان شدید، با عوض کردن بحث جلوی ادامه‌ی حرف‌هایش را بگیرید. سپس در گوشه‌ای، بدون آن‌که دیگران متوجه شوند، با آرامش او را از کار زشتش آگاه کنید. - همان‌طور که می‌دانید کودکان در سنین کم همانند ضبط عمل می‌کنند. پس اگر می‌خواهید بچه‌هایی راست‌گو داشته باشید، مراقب رفتار و اعمال خود باشید. در هر شرایطی صداقت داشته باشید. - به فرزندانتان مهارت عذرخواهی را آموزش دهید و اجازه دهید مسئولیت کارشان را قبول کنند. - اگر بعد از شکستن لیوان یا هرچیز دیگری، حقیقت را به شما گفت، هرگز او را تنبیه نکنید. در عوض به او بگویید از صداقتش خوشحال شدید.
سخن آخر
دروغگویی ابتدا از یک مسئله‌ی ساده شروع و سپس به یک عادت رفتاری تبدیل می‌شود. چنان‌چه این رفتار به موقع درمان نشود، به یک بیماری روحی، روانی و عاطفی تبدیل خواهد شد. از نظر روانشناسی پیامدهای دروغگویی مشکلات زیادی را برای برقراری روابط اجتماعی افراد به وجود می‌آورد. این عمل زشت عامل اصلی تمام فسادها است. بنابراین تأکید می‌کنیم مراقب نحوه‌ی برخورد خود با فرزندانتان باشید.