آموزش احترام به حقوق دیگران یکی از مهم‌ترین اصول تربیتی است. انسان‌ها همگی در یک جامعه چه کوچک و چه بزرگ در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و این بسیار مهم است که بدانند هرکدامشان چه حق و حقوقی دارند و چگونه باید به حقوق یکدیگر احترام بگذارند. کار دشواری به نظر می‌رسد که بخواهیم دو مفهوم عمیق همچون احترام گذاشتن و حقوق دیگران را به کودکان آموزش دهیم. ما قصد داریم در این مقاله درباره ضرورت و چگونگی آموزش احترام به حقوق دیگران به کودکان صحبت کنیم. پس با ما همراه شوید.
احترام گذاشتن به حقوق دیگران یعنی چه؟
احترام گذاشتن به حقوق دیگران به معنی ارج نهادن و حرمت گذاشتن به حقوق، باورها و تفاوت‌های افراد دیگر است. همه ما در اجتماع زندگی می‌کنیم و باید به حقوق خود و حقوق و آزادی‌های دیگران احترام بگذاریم. انسان‌ها از نظر فرهنگ، زبان، رنگ پوست، دین و... با یکدیگر تفاوت دارند و تنها چیزی که سبب می‌شود اقوام مختلف در کنار هم با آرامش زندگی کنند دانستن حقوق یکدیگر و احترام به آن است. شناخت حقوق خود و دیگران از نکاتی است که باید از سال‌های آغازین زندگی به کودکان آموزش داده شود تا در آنان درونی شود و در آینده ملزم به رعایت آن باشند.
قطعاً پیش می‌آید که کودکان در مدرسه یا هنگام بازی با هم‌سالانشان درگیر شوند. آنها عصبانی می‌شوند گاهی زد و خورد پیش می‌آید، گاهی به هم توهین می‌کنند و گاهی قهر می‌کنند و از همسالان خود فاصله می‌گیرند. ریشه همه رفتارهای ناپسندی که افراد از خود نشان می‌دهند احترام نگذاشتن به حقوق یکدیگر است. اگر همه انسان‌ها حقوق خود و دیگران را بشناسند و ملزم به رعایت آن باشند کمتر درگیری، خشونت و حتی جنگ ایجاد می‌شود و انسان‌ها در صلح و آرامش زندگی خواهند کرد. پس این بسیار مهم است که شناخت حقوق شخصی و قانونی و احترام به حقوق دیگران را از کودکی به فرزندانمان بیاموزیم. ما در اینجا به صورت مختصر روش‌هایی برای آموزش رعایت حقوق دیگران به کودکان را برای شما ذکر می‌کنیم.
روش‌هایی برای آموزش احترام به حقوق دیگران به کودکان
تقویت حس همدلی
شاید اگر از ابتدا بخواهید مفهوم احترام را به فرزند خردسالتان آموزش دهید کمی دشوار باشد. یکی از اولین قدم‌ها برای آموزش این مفهوم به کودکان استفاده از حس همدلی آنهاست. شما می‌توانید با صحبت کردن و نام بردن از احساسات خود و آشنا کردن فرزندتان با این حس‌ها به او کمک کنید که زودتر به این شناخت برسد. خواندن داستان با هم، راهی عالی برای تقویت مهارت‌های همدلی است. در حین مطالعه، می‌توانید با کودک خود در مورد آنچه حق او یا حق دیگران است صحبت کنید. به او بگویید که وقتی او آزادی را دوست دارد دیگران هم دوست دارند پس همه موجودات حق آزاد بودن را دارند. می‌توانید آموزش حق را با پرسیدن سوال پیش ببرید. از او درباره احساساتش سوال کنید که وقتی کسی به او هدیه می‌دهد یا بی‌اجازه به وسایلش دست می‌زند یا سرش فریاد می‌کشد، توهین می‌کند، از او تعریف می‌کند یا او را می‌زند چه احساسی دارد پس دیگران هم همین احساس را در مقابل این رفتار او خواهند داشت.
آموزش مهارت‌های اجتماعی اولیه
کودکان خردسال وقتی کم‌کم وارد دنیای پیچیده روابط انسانی می‌شوند به کمک شما نیاز دارند. شما باید قدم به قدم و با حوصله شیوه‌های ارتباط برقرار کردن درست را به فرزندتان بیاموزید. باید به او مفهوم نوبت و استفاده از کلمات مودبانه مانند: "متشکرم" یا "لطفا" را آموزش دهید. نکاتی که دانستن آن در اولین سال‌های زندگی اهمیت زیادی دارد.
تقویت روابط دوستانه
خیلی مفید است که فرزندتان را از سنین کم به دوست شدن با دیگران تشویق کنید. آنها در ارتباط برقرار کردن با همسالان خود بسیاری از قوانین اجتماعی را یاد می‌گیرند و با حقوق یکدیگر آشنا می‌شوند. کودکان در بازی‌های جمعی مفاهیم رعایت کردن نوبت، بخشش، مهربانی، دفاع از حق خود و احترام به حقوق دیگران و... را یاد می‌گیرند. ارتباطات دوستانه بهترین فرصت برای آموزش احترام به حقوق دیگران به کودکان است.
آشنایی با اختلاف نظر‌ها
این مهم است که فرزند شما یاد بگیرد موافق نبودن با دیگران کاملاً طبیعی است. خیلی اوقات پیش می‌آید که افراد مخالفت می‌کنند یا با نظرات یکدیگر موافق نیستند. اما قرار نیست اختلاف‌ها باعث دشمنی و فاصله گرفتن باشد. شما باید به فرزندتان بیاموزید که این رفتار کاملاً طبیعی است و انسان‌ها به دلیل تفاوت‌هایی که دارند در مسائل زیادی هم نظر نیستند پس در این شرایط باید اظهار محترمانه مخالفت بدون درگیری یا مذاکره کردن یا کنار آمدن با شرایط را یاد بگیرد. شما می‌توانید این موضوعات را از طریق بازی و اجرای نقش تمرین کنید و با فرزندتان در مورد تفاوت بین ارتباط منفعلانه، تهاجمی و قاطعانه صحبت کنید.
هنگامی که فرزندتان با کسی درگیر می‌شود، به آرامی فرزند خود را برای حل مشکل و پیدا کردن راه حل‌های مناسب راهنمایی کنید. ممکن است لازم باشد به او کمک کنید تا:
- احساساتی را که منجر به رفتار او شده را شناسایی و مدیریت کند.
- دیدگاه طرف مقابل را در نظر بگیرد و در قبال اعمال او پاسخگو باشد.
- به راهی فکر کند تا اوضاع را با طرف مقابلش اصلاح کند.
- روش‌های برخورد مناسب با تعارض را تمرین کند. مثلاً، دور شدن از فضا برای آرام شدن یا تمرین تنفس عمیق.
انجام کارگروهی
از سنین پایین، انجام کارگروهی را با فرزندتان تمرین کنید. به عنوان مثال، کودکان را در فعالیت‌هایی مانند پختن شام، یا چیدن میز دخیل کنید. به کودکان کمک کنید تا یاد بگیرند که چگونه مصالحه کنند و با همکاری یکدیگر برای ارائه راه حلی تصمیم بگیرند که نیازهای همه را برآورده می‌کند. فعالیت‌هایی را ترویج دهید که مستلزم کارگروهی است. بازی‌هایی را انجام دهید که به جای برد و باخت، شامل همکاری باشد. کارگروهی یعنی با هم کار کردن و هوای هم را داشتن. پس تا می‌توانید از کارگروهی برای آموزش احترام به حقوق دیگران به کودکان استفاده کنید.
الگو بودن
فراموش نکنید که شما به عنوان الگوی فرزندتان هستید و او از رفتار شما تقلید می‌کند. اگر شما در روابطتان به حقوق دیگران احترام بگذارید و فرزند شما همواره شاهد آن باشد کاملاً عملی احترام گذاشتن به حقوق دیگران را فرا می‌گیرد. این بهترین راه آموزش احترام به کودکان است و شما با رعایت حقوق فرزندتان او را با حقوقش آشنا می‌کنید.
سخن پایانی
آموزش احترام به حقوق دیگران اصل مهمی است که باید از سال‌های آغازین کودکی به فرزندانمان آموزش دهیم. انسان‌ها زمانی می‌توانند در کنار هم در صلح و آرامش زندگی کنند که حقوق خود و دیگران را بشناسند و به آن احترام بگذارند. وقتی افراد حق و حد خود را بشناشند و بدانند که نباید از مرزهای آن پا فراتر نهند هم به خود کمک کرده‌اند و هم به جامعه و روابط انسانی‌شان. پس باید در خانواده و مدرسه آموزش‌هایی وجود داشته باشد که کودکان را با این مفاهیم آشنا کند و از همان سنین خردسالی به آنها نشان دهد که رعایت کردن و یا نکردن حقوق دیگران چه نتایجی خواهد داشت.