از نیمه‌ی دوم قرن بیستم، با رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات و ورود رایانه و اینترنت به اجتماع، تحولات چشم‌گیری در ابعاد مختلف زندگی بشر به وجود آمده است. بازی رایانه‌ای یکی از همین تغییرات است که انجام آن نیازمند پردازش سریع اطلاعات و دادن پاسخ‌های منطقی و فوری است. اغلب مخاطبان این فناوری نیز کودکان و نوجوانانند که بیشتر اوقات فراغت خود را به آن اختصاص می‌دهند. متأسفانه این بازی‌ها علاوه بر آسیب‌های جسمی، باعث دور شدن بچه‌ها از جمع خانوادگی، افت تحصیلی، بی‌تحرکی و ... می‌شوند. کودکان از طریق بازی می‌توانند مهارت‌های زیادی را به روش‌های هیجان انگیزی یاد بگیرند. اسباب‌بازی‌های فکری در حقیقت به صورت ناخودآگاه به توسعه‌ی توانایی‌های بنیادی، فیزیکی و ذهنی آن‌ها کمک می‌کنند. این ابزار همچنین نوعی کنجکاوی نسبت به رنگ‌ها، الگوها، اشکال و اعداد در آن‌ها ایجاد می‌کنند. در حال حاضر شرایط کشور به گونه‌ای است که کودکان مجبورند برای حفظ سلامتی در خانه بمانند، از طرفی مشخص نیست این وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت. بنابراین والدین موظفند برای پر کردن اوقات فراغت کودکان در کرونا با انجام بازی‌های فکری و حرکتی مانند: پازل، کشف کلمه، نمایش، قایم‌موشک، پانتومیم، مافیا و ... علاوه بر سرگرم کردن آن‌ها، به تقویت ذهنشان کمک کرده و زمان استفاده از بازی‌های رایانه‌ای را به حداقل برسانند. در این مقاله قصد داریم مطالبی را درباره‌ی لزوم بازی‌های فکری و سرگرم‌کننده و انواع بازی‌های کودکان در کرونا برای شما عزیزان ارائه دهیم.
لزوم بازی‌های فکری و سرگرم‌کننده
بازی یکی از دیرینه‌ترین رفتارهای بشر است که از دیرباز به عنوان بخشی از فرهنگ شناخته شده است. از زمان‌های قدیم (یونان باستان) دانشمندان و فیلسوفان زیادی به این نتیجه رسیده‌اند که یکی از بهترین و مهم‌ترین روش‌های تعلیم و تربیت، بازی‌ها و سرگرمی‌های کودکان است. زیرا به کمک آن‌ها می‌توان به صورت نامحسوس ویژگی‌های شخصیتی، اخلاقی، توانایی‌ها و استعدادهای کودکان را شناسایی کرد، سپس برای آینده‌ی آن‌ها تصمیم گرفت. همچنین نوع بازی در تحول نگرش اخلاقی و رفتاری تأثیرگذار است، پس می‌توان در صورت نیاز رفتارهای کودکان را نیز تغییر داد. بچه‌ها در بازی‌ها و دعواهایشان می‌آموزند که چگونه با دیگران برخورد و در جامعه سربلند باشند. مسئولیت‌پذیری، حس دوستی و رفاقت، کمک به یکدیگر برای رسیدن به هدفی مشترک و حل مناقشات به روش دوستانه از جمله خصوصیات اخلاقی است که بچه‌ها در بازی‌هایشان یاد می‌گیرند. اما متأسفانه سرگرمی‌های دنیای امروز با گذشته متفاوت و همانند جنبه‌های دیگر زندگی دچار تغییرات زیادی شده‌اند. خاک‌بازی و تیله‌بازی قدیمی جای خود را به رایانه، کنسول‌ها و ... داده‌اند. از طرفی آپارتمان‌نشینی کودکان را تا حد زیادی از انجام بازی‌های پرتحرک محروم کرده است. به همین دلیل اوقات فراغت کودکان در کرونا به بازی‌های رایانه‌ای اختصاص داده می‌شود.
آسیب‌های بازی‌های رایانه‌ای در کودکان
در مقاله اثرات بازی‌های رایانه ای بر کودکان و نوجوانان به طور مفصل به بازی‌های رایانه‌ای و آسیب‌ها و آوردهای آن‌ها پرداختیم. اما به طور کلی آسیب بینایی، ستون فقرات و استخوان‌بندی، آرتروز، دستگاه گردش خون، گوارش، ایجاد هیجان‌های دروغین و مشکلات پوستی به علت اشعه‌های رایانه از جمله عوارض و پیامدهای منفی این بازی‌ها به سلامت جسمی افراد به شمار می‌روند. همچنین موجب آسیب‌های روانی و تربیتی از قبیل: پرخاشگری، انزواطلبی، تنبلی ذهن، افت اخلاقی و تحصیلی، پیامدهای منفی در روابط خانوداگی و زمینه‌ساز از خودبیگانگی می‌شوند. به همین دلیل در کنار بازی‌های رایانه‌ای، باید بازی‌های فکری و حرکتی نیز وجود داشته باشند تا عوارض ناشی از سرگرمی‌های دیجیتالی را کاهش دهند.
بازی‌های کودکان در کرونا
تقویت ذهن کودکان تا قبل از 5 سالگی از اهمیت زیادی برخوردار است. کارشناسان معتقدند که 90 درصد مهارت‌های ذهنی در همین دوره شکل می‌گیرد که با انجام فعالیت‌های ساده و لذت‌بخش می‌توان آن‌ها را تقویت کرد. بازی‌های فکری زیادی وجود دارند که به صورت تک به تک و گروهی انجام می‌شوند. در این بخش به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. بازی‌های سازه‌ای این بازی‌ها سابقه‌ی طولانی در بین مردم دارند که در طول سال‌ها دچار تغییرات شده‌اند. اما همچنان طرفداران خاص خود را دارند. برای انجام این بازی‌ها فقط تعدادی قطعه در رنگ‌های مختلف کافی است و می‌توان ادامه‌ی کار را به کودکان سپرد. تشخیص رنگ‌ها و شکل‌ها به پرورش خلاقیت و تقویت ذهن آن‌ها کمک بسیار زیادی می‌کند.
پازل‌ها
پازل از جمله سرگرمی‌هایی به شمار می‌رود که محدود به سن نمی‌شود و در بین همه‌ی رده‌های سنی طرفدار دارد. این بازی هماهنگی بین دست و چشم و قدرت استدلال منطقی را تقویت می‌کند و کودک بعد از هر بار کامل کردن آن اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کند. کشف کلمه این بازی شامل تعدادی کارت متشکل از حروف الفبا و تصاویر مختلف است. والدین با استفاده از این سرگرمی می‌توانند به یادگیری حروف الفبا، تقویت حافظه و توانایی کلمه‌سازی کودکانشان کمک کنند. به این صورت که با حروف کلمه‌ای را بسازند و از فرزندشان بخواهند تا تصویر مربوط به آن را پیدا کند.
نمایش و بازی نقش‌ها
برای پرورش خلاقیت و تخیل در کودکان بهترین روش، بازی نقش‌های مختلف مانند پزشک، معلم و ... است. این شیوه تأثیر بسیار زیادی در شکل‌گیری اصول اخلاقی بچه‌ها دارد. چرا که این بازی آن‌ها را در موقعیت‌های اجتماعی مختلف قرار می‌دهد، که بر نحوه‌ی برخوردشان در واقعیت مؤثر است. مارپیچ مارپیچ از جمله بازی‌های جذاب کودکان است که به تقویت فعالیت‌های مغزی، حرکتی، خلاقیت و توانایی حل مسئله کمک بسیار زیادی می‌کند. این بازی در حقیقت یک تمرین برای حل مسئله به شمار می‌رود در که در آن فرد با چشمانش به دنبال مسیر درست می‌گردد و سپس با دستانش مداد را در دست گرفته و خط مورد نظر را می‌کشد. در این بازی ذهن و اندام‌های حرکتی درگیر می‌شوند.
بازی‌های تخته‌ای
ماروپله، منچ و شطرنج بهترین نوع بازی‌های تخته‌ای هستند که صبر و شکیبایی را به کودکان آموزش می‌دهند. انتظار برای رسیدن نوبت، در زندگی اجتماعی به کودکان کمک می‌کند و آن‌ها را به افرادی صبور تبدیل می‌کند.
قایم‌موشک
قایم‌موشک یک بازی قدیمی و سرشار از مزایا است که در آن افراد شرکت کننده در بازی پنهان می‌شوند و یک نفر باید بقیه را پیدا کند. هرچه تعداد نفرات در این بازی بیشتر باشد، هیجان‌انگیزتر می‌شود. در این سرگرمی علاوه بر فعالیت فیزیکی، کودک یاد می‌گیرد کجا پنهان شود. همچنین به مکان‌هایی که دیگران قایم می‌شوند، فکر می‌کند. این بازی به کودکان به خصوص در سنین پایین مهارت‌های حل مسئله، ارزیابی و شناسایی اشیا را می‌آموزد. اسم‌فامیل یکی دیگر از بازی‌های کودکان در کرونا، اسم‌فامیل است. تعداد نفرات در این بازی نامحدود است. همه‌ی ما در طول زندگی حداقل یک‌بار این بازی را انجام داده‌ایم. روش بازی همان‌طور که می‌دانید تهیه‌ی لیستی از نام‌هاست که با یک حرف شروع می‌شوند. با استفاده از اسم‌فامیل می‌توان قدرت حافظه، املا و سرعت را در فرزندان تقویت کرد.
سخن آخر
والدین باید برای پرکردن اوقات فراغت کودکان در کرونا، با انجام فعالیت‌های فکری و حرکتی به جای بازی‌های رایانه‌ای، به تقویت مهارت‌های مختلف در آن‌ها کمک کنند. این تعطیلات و خانه‌نشینی‌ها در حقیقت فرصت مناسبی برای شناسایی قابلیت‌ها و استعدادهای بچه‌ها است که لزوم بازی‌های فکری و سرگرم‌کننده را پررنگ می‌کند.