کودکان آسیب‌پذیرترین گروه یک جامعه هستند و خطر تعرض افراد در خانواده یا اجتماع همواره آن‌ها را تهدید می‌کند کودک آزاری به هر گونه بدرفتاری فیزیکی، عاطفی، سوء استفاده‌ی جنسی یا برخوردهای همراه با بی‌توجهی گفته می‌شود. این آسیب اجتماعی به دو شکل جسمی و جنسی است که تبعات بسیار بدی را در بزرگسالی به همراه دارد. اختلالات جنسی هنگام ازدواج یکی از پیامدهای آزار جنسی کودکان است. برخی معتقدند که آزار جسمی کودکان فقط مختص قشر ضعیف جامعه است، در حالیکه کودک آزاری در خانواده‌های ثروتمند نیز گزارش شده است. به همین دلیل نمی‌توان وضعیت اقتصادی را دلیل اصلی این آسیب اجتماعی دانست؛ بلکه مشکلات مالی فقط می‌توانند درصد کودک آزاری را افزایش دهند. والدین نقش بسیار مهمی در پیشگیری و مقابله با کودک آزاری دارند. بنابراین اگر می‌خواهید فرزندانتان دچار این‌گونه مشکلات نشوند، باید نقش فعالی در زندگی آن‌ها داشته باشید. در این مقاله قصد داریم به مقوله‌ی کودک آزاری و راه‌هایی برای مقابله‌ی کودکان با این آسیب اجتماعی بپردازیم.
کودک آزاری و انواع آن
خشونت علیه کودکان، مشکلات روحی و روانی بسیار زیادی را برای آن‌ها به وجود می‌آورد. روانشناسان معتقدند افرادی که در دوران کودکی مورد آزارهای جنسی یا جسمی قرار گرفته‌اند، نه تنها ممکن است در آینده به افرادی خشن، بزهکار و آسیب‌زا تبدیل شوند، بلکه این امکان وجود دارد که همین رفتارهای خشن را روی فرزندان خود اعمال کنند. آسیب رساندن به کودکان، می‌تواند در خانه توسط والدین یا خارج از آن و توسط افراد بیمار انجام گیرد. برخی والدین با محروم کردن فرزندانشان از غذا، پوشاک، سرپناه و محبت، آن‌ها را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند. در حالت کلی خشونت علیه کودکان شامل آزار جسمی، جنسی و عاطفی است. به همین دلیل می‌توان گفت که ابعاد این مشکل اجتماعی بسیار وسیع است. در بین انواع خشونت، آزارهای روحی و روانی بیشترین تأثیر منفی را بر کودکان می‌گذارند زیرا آثار این خشونت‌ها تا پایان عمر همراه آن‌ها خواهند ماند و باعث بروز مشکلات زیادی در زندگی‌شان می‌شود.
رفتار خانواده‌ها در صورت مواجه شدن با آزار جنسی کودکان
برای پیشگیری و مقابله کودکان با آزارهای جنسی، اولین و مهم‌ترین کار آموزش به خانواده‌ها است. رفتار اولیا یکی از مؤثرترین عوامل در جلوگیری از بروز این‌گونه مشکلات است. والدین باید به فرزندانشان از سن 4 سالگی درباره‌ی اعضای خصوصی بدنشان آموزش‌های لازم را بدهند. همچنین باید به واکنش‌های آن‌ها نسبت به بی‌خوابی، ترس از دیگران و حتی تمایل نداشتن برای رفتن به خانه‌ی اقوام حساس باشند و دلیل آن را جویا شوند. زمانی که کودکی مورد آزار جنسی قرار می‌گیرد فشار روحی زیادی به والدین وارد می‌شود. با این حال باید این توانایی را داشته باشند که واکنش خوبی از خود بروز دهند. معمولاً این مشکلات در خانواده به راحتی قابل حل شدن نیستند، به همین دلیل حتماً باید به روانشناس مراجعه شود. متأسفانه برخی از والدین در مواجهه با این مشکل شروع به پرسیدن سؤالاتی نظیر "چکار کردی که این اتفاق افتاد؟" یا "چرا این اتفاق افتاد؟" می‌کنند، بعضی دیگر نیز ترجیح می‌دهند کلاً درباره‌ی این موضوع صحبت نکنند و آن را نادیده بگیرند. اما بهتر است بدانید که این دو رفتار نه تنها به فرزند شما کمکی نمی‌کند، بلکه آسیب‌های وارده به او را چندین برابر می‌کند. واکنش نامناسب خانواده نسبت به آزار جنسی علاوه بر افزایش ترس و وحشت در کودکان، باعث می‌شود کودک خود را مقصر این اتفاق بداند. والدین باید با فرزندان خود درباره‌ی تجربه‌ی ناگواری که داشته صحبت کنند و به آن‌ها بفهمانند که این مشکل حل خواهد شد و کسی که او را آزار داده حتماً مجازات می‌شود. کسانی که به علت ترس از آبرو به مقامات قضایی مراجعه نمی‌کنند نه تنها مشکلشان را حل نشده باقی می‌گذارند، بلکه باعث بروز چنین اتفاقاتی برای دیگران نیز می‌شوند.
راه‌کارهایی برای پیشگیری از بروز کودک آزاری
برای آنکه بتوان از بروز مشکلات جنسی علیه کودکان جلوگیری کرد باید آن‌ها را نسبت به بدنشان، حریم خصوصی و حد و حدود اطرافیان آگاه کنید. طبق آمار مشخص شده در اکثر خشونت‌ها، پای یک فرد آشنا از اعضای خانواده، فامیل و حتی دوستان که بسیار مورد اعتماد بوده، در میان است. به همین دلیل بهتر است از اعتماد بیش از حد به دیگران بپرهیزید و به کودکان خود تأکید کنید که به هیچ‌کس اجازه‌ی ورود به حریم خصوصی‌شان را ندهند. به فرزندتان بگویید که هر عضو از بدنش که با لباس زیر پوشانده می‌شود، خصوصی است و کسی اجازه دست زدن یا حرف زدن درباره‌ی آن را ندارد. به او بیاموزید که بدنش متعلق به خودش است و حتی والدین هنگام حمام و پزشکان موقع درمان در صورتی که از او اجازه بگیرند، می‌توانند به بدنش دست بزنند. توانایی نه گفتن یکی از مهارت‌هایی است که باید به کودکتان آموزش دهید حتی اگر مجبور به پذیرفتن نظر منفی او نسبت به کارهای خود شوید. بچه‌ها باید بیاموزند که بین رازهای خوب و بد تفاوت‌های زیادی وجود دارد و اگر رازهایی دارند که موجب ناراحتی آن‌ها شده حتماً به والدینشان بگویند. سعی کنید با رفتارهای درست اعتماد فرزندانتان را جلب کنید تا بدون ترس از محاکمه شدن حرف‌ها و احساسات خود را به شما بگویند. امروزه آمار خشونت علیه کودکان بسیار افزایش یافته ولی هنوز آمار دقیقی در دسترس نیست. شمار تعداد کودکانی که مورد آزار جسمی قرار می‌گیرند بسیار بیشتر از آن‌هایی است که دچار آسیب‌های جنسی شده‌اند. کودکان بسیار زیادی وجود دارند که در خانه و توسط والدین خود مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که اگر کودک محوری را در خانواده‌ها ایجاد کنند می‌توانند تا حد زیادی مانع از بروز این خشونت‌ها شوند. در حالیکه این موضوع ممکن است به دلیل فرهنگ و باورهای سنتی اغلب خانواده‌ها اجرایی نباشد. با این حال اگر والدینی به کودک خود در اثر بی‌توجهی یا مشکلات روحی روانی آسیب بزنند، مجازات خواهند شد، این امر می‌تواند در کاهش آزارهای جسمی کودکان کمک بسیار زیادی کند.
سخن آخر
کودک آزاری یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جوامع به شمار می‌رود که امروزه، رو به افزایش است. تجربه‌ی سوء استفاده‌های جنسی از کودکان در دوران کودکی یک اتفاق بسیار ناگوار است که آثار آن در بزرگسالی نیز تداوم دارد. برای پیشگیری از بروز این دسته از مشکلات والدین نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. اما گاهی اوقات خود خانواده‌ها عامل اصلی خشونت علیه کودکان هستند. بنابراین با مشاهده‌ی هرگونه خشونت علیه افراد کم سن می‌توانید از اورژانس اجتماعی 123، سازمان بهزیستی یا دادستانی استان‌ها کمک بگیرید.