چرتکه وسیلهای است که در گذشته برای انجام محاسبات از آن استفاده میشد. آموزش چرتکه به کودکان باعث افزایش اعتماد به نفس، تقویت یادگیری ریاضی، افزایش خلاقیت و ... میشود. با توجه به اهمیت این آموزش، در حال حاضر آموزشگاههایی به آموزش چرتکه روی آوردهاند. به همین سبب آموزش چرتکه در طرح دروس فراآموزشی دبستانهای علوی قرار گرفته است.
آموزش چرتکه در پیشدبستان و دبستان علوی
بهترین زمان برای یادگیری چرتکه، قبل از 7 سالگی است. به همین دلیل این آموزش از پیشدبستانی شروع میشود. با آموزش چرتکه در مدارس هوشمند علوی، بعد از گذشت مدت زمانی تصویری مجازی از چرتکه در ذهن دانشآموزان شکل میگیرد، در نتیجه به سرعت میتوانند سؤالات ریاضی را پاسخ دهند. آموزش چرتکه در سه مرحله انجام میشود. در مرحلهی اول آموزش محاسبات توسط چرتکه انجام میشود. در مرحلهی دوم آموزش محاسبات بدون چرتکه و از طریق تصویرسازی بر روی ذهن انجام میشود، در نهایت و با تمرین زیاد، دانشآموزان در مرحلهی سوم میتوانند محاسبات را به صورت ذهنی و بدون هیچ تصویرسازی و وجود چرتکه انجام دهند. در مدارس هوشمند علوی در کنار آموزش دروس، استفاده از چرتکه به صورت حرفهای آموزش داده میشود. چرتکه در مدارس علوی در ترم 6هفتهای و در 12 جلسه آموزش داده میشود. در پایان هر ترم، دانشآموزان در آزمون تعیین سطح شرکت میکنند و مدرک حضور در آن دوره در اختیار خانوادهها قرار میگیرد.
چرتکه چیست؟
چرتکه ابزاری قدیمی است که در گذشته برای یادگیری چهار عمل اصلی جمع، تفریق، ضرب و تقسیم در کشورهای آسیایی مورد استفاده قرار میگرفت. از اولین چرتکه که قدمتی 2000 ساله دارد با عنوان قدیمیترین کامپیوتر یاد میشود. یک چرتکه شامل قاب، سیمها و مهرههای موازی است. مهرههای چرتکه در دو قسمت فوقانی و تحتانی قرار گرفتهاند. در ردیفهای بالایی ارزش هر مهره 5 و در بخش پایینی برابر 1 است. عمل جمع با جابجایی از بالا به پایین و تفریق به صورت عکس انجام میگیرد. در سال 1993، دینوونگ در کشور مالزی برای فعال کردن نیمکرهی راست مغز، "چرتکه سوربان" را وارد فرآیند آموزشی کرد. این وسیله ترکیبی از چرتکه و مهارتهای مدرن آموزشی است که بر پویایی و تکامل مغز کودکان تأثیرگذار است. با ترویج این شیوه، یادگیری ریاضی به یک هیجان و سرگرمی برای بچهها تبدیل میشود.
مزایای آموزش چرتکه به کودکان
نتایج حاصل از پژوهشهای انجام شده در زمینهی هوش انسان، نشان میدهند که عوامل خارجی بیشتر از ژنتیک روی عملکرد مغز تأثیرگذار هستند. همهی انسانها با یک مغز نابالغ متولد میشوند که به مرور و با گذشت زمان به بلوغ فکری و ذهنی میرسند. تا اینکه در سن 10 سالگی مغز به 99 درصد رشد خود میرسد. بنابراین دوران کودکی نقش بسیار مهمی در تکامل مغزی افراد دارد. از آنجاییکه آموزش با استفاده از ابزار مناسب، برای کودکان جذابتر و آسانتر است، آموزش چرتکه به کودکان از سنین کم توصیه میشود. بهبود درک مفاهیم ریاضی، تقویت حافظه، تسریع واکنش مغزی، توجه بیشتر به دستورالعملها، افزایش تمایل به گوش دادن، تمرکز در دیدن ارقام و اعداد، سرعت بخشیدن به مهارتهای محاسباتی، تصویرسازی ذهنی و استفادهی همزمان از دو نیمکرهی مغز، از جمله مزایای آموزش چرتکه به کودکان است. این وسیله همچنین از طریق افزایش تمرکز باعث کاهش استرس میشود.
تأثیر آموزش چرتکه بر عملکرد دانشآموزان
از تأثیر آموزش چرتکه بر عملکرد دانشآموزان میتوان به افزایش اعتماد به نفس، خلاقیت، تسلط بر انجام محاسبات، توسعهی مهارتهای یادگیری و خودکارآمدی اشاره کرد که از اهداف آموزش در مدارس هزارهی سوم نیز به شمار میروند. خلاقیت یعنی خلق ایدهها و راهحلهای جدید که مفید واقع میشوند. از آنجاییکه تمدن بشر به این مهارت وابسته است، یکی از ارکان اصلی تعلیم و تربیت به حساب میآید. این وسیله در حقیقت به منظور تسهیل یادگیری وارد فرآیند آموزشی شده است. خودکارآمدی نیز به افراد این امکان را میدهد تا قضاوتی مثبت نسبت به پندارها، تواناییها و استعدادهای خود داشته باشند. سپس با اطمینان بیشتری در مسیرهای جدید قدم بگذارند. خودکارآمدی عامل اصلی در رسیدن به موفقیت است که ارتباط تنگاتنگی با خلاقیت دارد. ریاضیات یکی از دروس دورهی ابتدایی است که حل مسائل آن نیازمند تمرکز، تفکر و خلاقیت است، اما گاهی اوقات مشکلات و ضعف دانشآموزان در این درس به یک چالش اساسی تبدیل میشود که دستیابی به راهحلی برای مقابله با آن اهمیت زیادی دارد. همانطور که میدانید برای حل مسائل ریاضی باید تجسم فضایی و همهی ادراک از جمله بینایی و حافظه با هم هماهنگ باشند. از این رو لازم است دو نیمکرهی چپ و راست به صورت همزمان فعالیت کنند. در روشهای آموزش سنتی، محاسبات ذهنی، توانایی بازیابی و ذخیرهی اطلاعات تنها با به کارگیری نیمکرهی چپ انجام میشد. در حالیکه استفاده از چرتکه در مدرسه زمینه را برای توسعهی همزمان دو نیمکره فراهم میکند. این وسیله در حقیقت از طریق حافظهی تصویری، انجام محاسبات پیچیده، تبدیل عکس به کلمات و نمادها باعث فعال شدن نیمهی راست مغز میشود. همچنین نتایج حاصل از تحقیقات نشان میدهند که حدود 75% یادگیری به صورت دیداری یا تصویری انجام میشود. به همین دلیل با تدریس چرتکه به کودکان در سن 5 تا 13 سالگی میتوان ظرفیت ذهن آنها را افزایش داد.
بهترین سن برای آموزش چرتکه به کودکان
براساس تحقیقات زیادی که در این زمینه انجام گرفته، بهترین سن برای آموزش چرتکه 4 تا 7 سالگی است. در این دوره قدرت فهم ذهن بسیار بالاست و افراد قادرند اطلاعات را برای مدت بیشتری به خاطر بسپارند. یادگیری این مهارت علاوه بر فعال کردن نیمکرهی راست مغز، به هماهنگی دست و چشم نیز کمک میکند. کودکانی که کار با چرتکه را یاد میگیرند، در آینده مسائل را به راحتی حل میکنند. اولین دستاورد بعد از آموزش، افزایش سرعت و کسب مهارتهای محاسباتی است. کودکان تنها با 30 دقیقه تمرین در روز، قادرند پیچیدهترین مسائل را در کسری از ثانیه حل کنند. هدف از آموزش چرتکه به کودکان، آشنا کردن آنها با محاسبات از طریق شیوههای ذهنی است. این وسیله باعث بهبود عملکرد مغز شده و دو نیمکرهی مغز را همزمان فعال میکند. با چرتکه، افراد توانایی تکمیل ایده و افزودن جزئیات بیشتری را دارند. از این رو دقت و تمرکز کودک افزایش یافته و اطلاعات را بهتر پردازش میکند. بنابراین یادگیری این مهارت میتواند علاوه بر تقویت سلولهای مغزی فرد، باعث افزایش خلاقیت او در درس ریاضی شود. کودکان شما با یادگیری چرتکه در مقطع ابتدایی مدارس غیر انتفاعی علوی، با ذهنی باز به یادگیری ریاضیات مشغول میشوند.