اکثر افراد فکر می‌کنند که افت تحصیلی فقط برای دانش‌آموزان ضعیف است؛ در حالی که کلمه‌ی افت تحصیلی ممکن است برای دانش‌آموزانی که نمرات و معدل بالایی دارند نیز به کار برده شود. در واقع افت تحصیلی یعنی یک دانش‌آموز که همیشه میانگین نمراتش در چندین ماه یا چندین هفته، مثلأ 17 بوده است، در هفته‌های اخیر 15 شده است. به عبارتی دیگر، اگر دانش‌آموزی عمل‌کرد تحصیلی‌اش به طرز چشم‌گیری کاهش پیدا کند، گفته می‌شود که آن فرد دچار افت تحصیلی شده است.
چه عواملی باعث افت تحصیلی دانش‌آموزان می‌شود؟
افت تحصیلی موضوعی است که خانواده‌ها، مربیان و حتی خود دانش‌آموزان را دچار نگرانی می‌کند. خانواده‌ها و مربیان نباید افت تحصیلی دانش‌آموزان را نادیده بگیرند و برعکس باید بیش از پیش مراقب دانش‌آموزان باشند تا بتوانند دلیل این افت تحصیلی را کشف کنند. چرا که اگر از دانش‌آموزان و افت تحصیلی آن‌ها غافل شوند، ممکن است فرد در دراز مدت دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیری شود. متأسفانه امروزه، یکی از عوامل افت تحصیلی دانش‌آموزان، استفاده‌ی نادرست از تکنولوژی به خصوص تلفن‌های همراه، تبلت و گیم نت‌هاست که روز به روز در میان دانش‌آموزان در حال گسترش است. این مسئله نیازمند یک برنامه‌ریزی درست از سوی والدین و آموزش صحیح استفاده از آن است. گاهی دانش‌آموز به دلایل دیگری مانند بیماری، تدریس بد، ضعف در بینایی و شنوایی، نداشتن انگیزه و اعتماد به نفس کافی، عدم برنامه‌ریزی صحیح، بازی‌گوشی و ... دچار افت تحصیلی می‌شود. اما این همه‌ی داستان نیست! بدون شک خانواده‌ها، معلمان، مدرسه، دوستان و اطرافیان نیز ممکن است دلیل اصلی افت تحصیلی دانش‌آموزان باشند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
تأثیر خانواده در افت تحصیلی دانش‌آموزان
برخی از والدین با این تفکر که می‌خواهند به فرزندانشان کمک کنند، از همان کودکی آن‌ها را افرادی متکی و وابسته بار می‌آورند و زمانی که به سن بالاتری می‌رسند و یا گرفتار هستند، آن‌ها را رها می‌کنند. در این حالت به دلیل وابستگی کودک به دیگران، او قادر به انجام تکالیفش نخواهد بود و دچار افت تحصیلی می‌شود. گاهی نیز دانش‌آموزان به دلایل مختلف، با خانواده‌ی خود لج‌بازی می‌کنند و درس خواندن را کنار می‌گذارند که باز هم دچار افت تحصیلی می‌شوند. هم‌چنین اختلافات خانوادگی، طلاق فیزیکی یا روانی والدین، تغییرات منفی در خانواده مانند ورشکستی، شرایط اقتصادی و ... نیز از دلایلی است که باعث می‌شود فرد انگیزه‌ی درس خواندن را از دست بدهد و در نهایت دچار افت تحصیلی شود. در این زمان هنگامی‌که والدین از دلیل افت تحصیلی فرزندانشان مطلع می‌شوند، به آن‌ها می‌گویند "دعوای ما به تو ربطی نداره" یا "ما که تورو بدون پول نذاشتیم". والدین باید این موضوع را درک کنند که خواه و ناخواه، تغییرات زندگی و اختلافات آن‌ها باعث مخدوش شدن افکار فرزندانشان می‌شود و انرژی و روحیه‌ی آن‌ها را تضعیف می‌کند و نه تنها آن‌ها را دچار افت تحصیلی می‌کند، بلکه باعث ایجاد مشکلات شخصیتی و افسردگی در آن‌ها خواهد شد.
چگونه خانواده‌ها از افت تحصیلی دانش‌آموزان جلوگیری کنند؟
اختلافات خانوادگی نه تنها بر روحیه‌ی فرزندان، بلکه بر اعتماد به نفس آن‌ها نیز تاثیر مستقیمی دارد و آن‌ها را دچار اضطراب و آشفتگی می‌کند و در نهایت روی تحصیلشان اثر منفی می‌گذارد. اولین و بهترین کاری که خانواده‌ها می‌توانند برای جلوگیری از افت تحصیلی دانش‌آموزان انجام دهند، دوستی و نزدیک شدن به آن‌ها و ایجاد فضایی صمیمی‌در خانه است. والدین زمانی که متوجه بی‌علاقگی و بی‌انگیزگی فرزندانشان به درس خواندن و مدرسه رفتن شدند، لازم است که به شکلی دوستانه با آن‌ها صحبت کرده، تجارب شیرین خود از دوران مدرسه را برای آن‌ها بازگو کنند و آن‌ها را مشتاق به مدرسه رفتن و درس خواندن کنند.
تأثیر معلم و مدرسه در افت تحصیلی دانش‌آموزان
شاید معلمان و مربیان متوجه نباشند که رفتار و صحبت‌های آن‌ها در فضای مدرسه و کلاس درس، چقدر می‌تواند روی ذهنیت دانش‌آموزان مؤثر باشد. بسیار دیده شده که نه تنها والدین بلکه معلمان و مربیان مدرسه نیز به دلایل مشکلات اقتصادی یا دلایل دیگر، بارها سرکلاس درس و در حضور دانش‌آموزانی که آن‌ها را الگوی خود می‌دانند، از زندگی و حتی شغل خود شکایت می‌کنند. آن‌ها پشیمانی خود را از این که به مدرسه رفته‌اند و زمان زیادی را برای تحصیل گذاشته‌اند، نشان می‌دهند و می‌گویند "اگر از همان ابتدا به جای درس خواندن در بازار مشغول کار می‌شدیم، الان اوضاع خیلی بهتر بود." همین جمله برای دانش‌آموز کافی‌است که نسبت به درس خواندن سرد و بی‌میل شود. هم‌چنین گاهی سخت‌گیری‌های معلمان و مسئولان مدرسه، سنگینی درس و حجم زیاد تکالیف می‌تواند باعث دل‌سرد شدن دانش‌آموزان به درس شود.
تأثیر دوستان و اطرافیان در افت تحصیلی دانش‌آموزان
یکی از اصلی‌ترین علل افت تحصیلی دانش‌آموزان، دوستان ناباب است. درست است که خانواده و سیستم آموزشی در تربیت دانش‌آموزان بسیار مؤثر و کارآمد است اما روابط اجتماعی و انتخاب دوستان نادرست، می‌تواند بخش اعظمی از تربیت را از بین ببرد. اما چرا؟ کودکان و نوجوانان اغلب فکر می‌کنند که والدین و بزرگ‌سالان آن‌ها را درک نمی‌کنند وشرایط سنی آن‌ها را در نظر نمی‌گیرند. در حالی که دوستانشان آن‌ها را بهتر درک می‌کنند؛ چرا که هم سن هستند و به قولی حرف هم‌دیگر را می‌فهمند. غافل از آن که آن فرد ممکن است یک دوست اشتباه و یا یک دشمن در قالب دوست باشد. البته خانواده‌ها باید به گونه‌ای با فرزندانشان صحبت کنند که جنبه‌ی نصیحت نداشته باشد چون که طبیعی است هیچ‌کسی از نصیحت کردن خوشش نمی‌آید. از طرفی خانواده‌ها نمی‌توانند در تمام لحظات در کنار فرزندانشان باشند و آن‌ها را از دوستان اشتباه دور نگه دارند، اما می‌توانند به فرزندانشان بیاموزند که هرکسی را نباید به عنوان دوست و همراه بپذیرند.
مهارت‌های مطالعه
از عوامل دیگری که سبب افت تحصیلی دانش‌آموزان می‌شود، نداشتن برنامه‌ریزی برای مطالعه و روش‌های صحیح مطالعه است. بدون شک مطالعه‌ی سنگین و بدون استراحت، ذهن دانش‌آموز را خسته و او را نسبت به درس خواندن دل‌سرد می‌کند. پیشنهادی که اکثر مشاوران به دانش‌آموزان می‌دهند این است که دروس عمومی و اختصاصی را یک در میان بخوانید و هر 45 دقیقه، 15 دقیقه استراحت کنید. هم‌چنین تا جایی که امکان دارد جای خواب و مکان مطالعه‌تان را جدا کنید، این گونه ذهنتان متمرکزتر خواهد شد. یکی از مؤثرترین روش‌های مطالعه، خلاصه‌نویسی و یادداشت‌برداری است. خلاصه‌نویسی نه تنها برای مرور دروس بلکه برای تقویت ذهن نیز بسیار مفید است. چرا که هنگام نوشتن مطالب، ذهن شما متمرکزتر می‌شود و آن مطلب بهتر در ذهن شما هک می‌شود.