آموزش فرآیند دو طرفه‌ی یاددهی یادگیری است که نقش مهمی در تعلیم و تربیت دارد. هدف نظام آموزشی ایجاد تغییرات مثبت در اندیشه‌ها، شناخت‌ها و رفتار انسان است. به طور کلی روش‌های تدریس در دو دسته‌ی قدیم و جدید تقسیم‌بندی شده‌اند، که هر کدام زیرشاخه‌های خود را دارند. امروزه هدف از آموزش فقط انتقال فرهنگ و تجربه به نسل‌های آینده نیست، بلکه نظام آموزشی وظیفه‌ی ایجاد تغییرات مطلوب در اندیشه‌ها، شناخت‌ها و رفتار انسان را بر عهده دارد. به همین دلیل شیوه‌های نوین تدریس در عصر جدید توجه دیگران را به خود جلب کرده است. روش‌های تدریس بارش مغزی، بدیعه‌پردازی، حل مسئله و ... نمونه‌هایی از فرآیند یاددهی یادگیری جدید هستند. چگونگی استفاده از شیوه‌های نوین تدریس آن‌ها را از هم متمایز می‌کند. در این مقاله قصد داریم به ضرورت روش تدریس نوین، اهمیت رسانه‌های آموزشی در فرآیند تدریس و شیوه‌های نوین بپردازیم.
ضرورت روش تدریس نوین
با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی روش‌های تدریس قدیمی دیگر کارامد نیستند. همان‌طور که گفتیم در حال حاضر نظام آموزشی وظیفه‌ی ایجاد تغییرات مطلوب در اندیشه‌ها، شناخت‌ها و رفتار انسان را بر عهده دارد. در روش‌های تدریس قدیم معلم بیشتر نقش ناظم را به عهده داشت و دانش‌آموزان نقشی در فرایند تدریس نداشتند. اما در روش تدریس نوین آموزگاران به عنوان راهنما، ناظر و سازمان‌دهنده باید شناخت کافی از نظریه‌های یادگیری و الگوهای تدریس داشته باشند. زیرا مکان‌های آموزشی محلی برای هدایت، نظارت و یادگیری به شمار می‌روند. یک معلم باید علاوه بر زمینه‌های درسی، در رابطه با روش‌های طراحی یاددهی و ارزیابی نیز آگاهی، مهارت و دانش کافی داشته باشد. مهم‌ترین ضرورت روش تدریس نوین ایجادحس اعتماد به نفس و خودباوری در دانش‌آموزان است. مطالعات نیز نشان داده‌اند که روش‌های تدریس در پیشرفت، ایجاد انگیزه، رضایت خاطر، پرورش شخصیت و رشد دانش‌آموزان نقش مؤثری دارند. دبیران فقط وظیفه‌ی انتقال واقعیت‌های علمی را ندارند، بلکه باید چگونه فکر کردن و چگونه یاد گرفتن را نیز به دانش‌آموزان آموزش دهند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا با نقش دادن به دانش‌آموزان در فرایند آموزش علاوه بر تقویت مهارت‌های گوش دادن، گفتن، خواندن، نوشتن، استدلال، مقایسه، تطبیق، تجزیه و تحلیل، سازندگی و خلاقیت ، محتوای درسی را نیز با توجه به این موضوعات در کلاس ارائه دهند. در حال حاضر روش‌های جدید تدریس توجه مسئولان را نیز به خود جلب کرده است.
انواع شیوه‌های نوین تدریس
تدریس در حقیقت به تعامل متقابل معلم و شاگرد گفته می‌شود که مدرس با اجرای طرحی منظم و هدف‌دار سعی در تغییر رفتار دانش‌آموزان دارد. در روش‌های جدید معلمان می‌توانند از وسایل و امکانات آموزشی زیادی برای تدریس استفاده کنند. این ابزارها یادگیری مؤثر را از طریق تمرین و فعالیت‌های دیگر، برعهده‌ی دانش‌آموزان می‌گذارد. یک تدریس خوب باید دارای چهار ویژگی
- بالا بودن تعامل بین معلم و دانش‌آموزان
- فعالیت براساس اهداف معین و از قبل تعیین شده
- طراحی منظم متناسب با شرایط و امکانات
- ایجاد فرصت برای تسهیل یادگیری
اهمیت رسانه‌های آموزشی در فرآیند تدریس
ابزارها و وسایل آموزشی از جمله کاربردی‌ترین و مؤثرترین لوازم در فرآیند یاددهی یادگیری هستند که باعث ارتقای توانایی و وسعت یادگیری دانش‌آموزان می‌شوند. البته این رسانه‌ها در حقیقت تنها جزئی از فرایند آموزش و تکنولوژی هستند و در مدرسه، معلم نقش اصلی در یاددهی را ایفا می‌کند. تلویزیون، رایانه، تلفن همراه و ابزارهای ارتباطی جدید رسانه‌های آموزشی در روش‌های نوین تدریس به حساب می‌آیند. در حالت کلی افراد با استفاده از این ابزارها می‌توانند اطلاعات، رفتارها و مهارت‌های جدید را با درک کامل بیاموزند. زیرا بخش اعظم یادگیری در انسان از طریق حس بینایی صورت می‌گیرد. در حالیکه حس شنوایی تنها 13% در این فرایند تأثیرگذار است. استفاده از رسانه‌های آموزشی در فرآیند تدریس علاوه بر آثار تربیتی و اجتماعی، باعث افزایش توانایی یادگیری و خلاقیت در دانش‌آموزان می‌شود. همچنین محدودیت‌ها و محرومیت‌ها را برطرف کرده و شرایط آموزشی یکسانی را برای همه فراهم می‌کند. صرفه‌جویی در زمان، هزینه‌ها، ایجاد انگیزه و افزایش کارایی از جمله علل مهم در رشد و موفقیت این روش به شمار می‌روند. در نتیجه استفاده از امکانات و رسانه‌های آموزشی در نتیجه‌ی تدریس تأثیرگذار است. اگر دانش‌آموزان و دبیران با این رسانه‌ها آشنایی داشته باشند در صورت وجود امکانات، آموزش آسان‌تر می‌شود. متأسفانه در حال حاضر زیرساخت‌های استفاده از شیوه‌های نوین تدریس در همه‌ی مناطق فراهم نیست و در برخی مدارس مشکلات دبیران با آموزش آنلاین بسیار است.
سخن آخر
امروزه یکی از اهداف آموزش و پرورش، استفاده‌ی مؤثر دانش‌آموزان از علم و دانش است. آموزش نیز یکی از ارکان مهم در امر یادگیری است که بهره‌گیری از شیوه‌های نوین تدریس به تسهیل آن کمک زیادی می‌کند. البته دبیران باید بدانند که هرکدام از این روش‌ها را باید در شرایط مناسب خود به کار ببرند. از طرف دیگر دانش‌آموزان نیز باید به دانش و مهارت‌های نوین مجهز باشند تا هرگز در تنگنا قرار نگیرند. هوشمندسازی مدارس یکی از دلایل ضرورت روش تدریس نوین محسوب می‌شود که در سال‌های آینده شاهد همه‌گیری آن در مدارس خواهیم بود.