علیرضا کاظمی در هفتهی بزرگداشت پیوند اولیا و مربیان و در آستانهی بازگشایی مدرسهها از آسیبهای اجتماعی فضای مجازی سخن گفت و مقولهی «تربیت» را حاصل سه نهاد «خانواده»، «مدرسه» و «جامعه» دانست. این روزها اخبار و وعدههای زیادی دربارهی بازگشایی مدرسهها در سال تحصیلی 1400 اعلام شد. برخی خانوادهها به دلیل شیوع بیش از حد کرونا در کشور با رفتن فرزندانشان به مدرسه مخالف و بعضی دیگر موافق بودند. از طرفی مسئولین به دلیل آسیبهای اجتماعی فضای مجازی که در این دو سال تعطیلی مدارس به اوج خود رسیده، بر بازگشایی هر چه سریعتر مدارس اصرار داشتند. اقدامات زیادی نیز در راستای بازگشایی مدارس از جمله واکسیناسیون معلمان و دانشآموزان صورت گرفت. اما با وجود تمامی این اقدامات آموزش و پرورش موفق با بازگشایی در مهر ماه نشد. با این حال در اخبار جدید احتمال بازگشایی مدارس در آبان ماه اعلام شد. در این مقاله به جزئیات بازگشایی و اهمیت رسانه در تعلیم و تربیت میپردازیم.
نقش خانواده، مدرسه و رسانه در تعلیم و تربیت
علیرضا کاظمی سرپرست وزارت آموزش و پرورش در مراسم آیین هفتهی بزرگداشت پیوند اولیا و مربیان ضمن ابراز شادمانی از برگزاری این جلسات در آستانهی شروع کلاسهای حضوری و تهنیت مولود پیامبر اکرم (ص) و امام جعفر صادق (ع) گفت: از مشقت و تلاشهای بیکران خانوادهها به خصوص در این ایام کرونا کمال تشکر و قدردانی را دارم. تشکیل این نشستها شروعی دوباره برای سیستم تعلیم و تربیت کشور خواهد بود. کاظمی با اشاره به نقش آموزش و پرورش به عنوان بالاترین سرمایه برای خانوادهها در رسیدن به هدف اظهار داشت: مقولهی «تربیت» حاصل سه نهاد خانواده، مدرسه و جامعه است. البته جابگاه و اهمیت خانواده در این عرصه بر کسی پوشیده نیست. حتی در سیستم تعلیم و تربیت اسلامی نیز نهاد خانواده از اساسیترین نهادها در شکلگیری تربیت بچهها معرفی شده است. والدین نه تنها اولین مربیان کودکان هستند بلکه نخستین گامها را نیز برای تربیت فرزندان برمیدارند. این اولین قدمها نیز به نوع روابط و رفتارهای والدین در دوران قبل از تولد و حتی قبل از ازدواج بازمیگردند. وی افزود: رشد و شکلگیری روند تربیت در درون خانواده و تکامل آن در مدرسه و جامعه است. بنابراین میتوان به روشنی گفت که روند تربیت دانشآموزان به سه نهاد اصلی «خانواده، مدرسه و جامعه» وابسته است. در مجموعهی نهاد جامعه، رسانه نقش مهم و مؤثرتری دارد. کاظمی با اشاره به این که در سالهای گذشته مدرسه بیشترین نقش را در تربیت برعهده داشته بیان کرد: متأسفانه با تحولاتی که در دنیای امروزی رخ داده و شیوع ویروس کرونا در جهان نقش این سه نهاد اصلی و میزان تأثیرگذاری آنها در امر تربیت نیز دچار تغییر شده است. به گونهای که در حال حاضر دو نهاد خانواده و مدرسه نقش بسیار کمتری در این فرآیند دارند و بخش اعظم تأثیرگذاری معطوف به جامعه به ویژه نهاد رسانه است.
سرپرست وزارت آموزش و پرورش گفت: نهاد رسانه در دنیای امروزی به عنوان مؤثرترین نهاد در روند تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان شناخته شده است. به همین دلیل امروزه ما شاهد آسیبهای اجتماعی مختلف و بسیار پیچیده در فضای مجازی هستیم. وی افزود: تربیت یکی از دشوارترین کارها در نظام هستی محسوب میشود. زیرا این مقوله یک فرآیند دستوری نیست. بلکه در شکلگیری آن پارامترهای بزرگ و کوچک بسیاری دخیل هستند. از طرفی تنظیم کردن این پارامترها نیز روندی پیچیده است. از این رو مهمترین و اصلیترین رسالت به والامقامترین انسان یعنی نبی مکرم اسلام، سپرده شده است. به همین دلیل سختترین و شریفترین شغل در جهان، معلمی شناخته شده و از همین منظر به آن شغل انبیاء گفته میشود. همچنین مهمترین فلسفه و کمال مطلوب آفرینش، تربیت است و نهایت تربیت عبادت در برابر خداوند متعال و قرب الهی است. این مقام مسئول خاطر نشان کرد: در این ایام کرونا و آموزشهای مجازی روند تعلیم و تربیت نسبت به هر دورهی دیگری پیچیدهتر و دشوارتر شده است. دبیران نیز به منظور انجام وظیفهی خود به خوبی و درستی نیازمند یادگیری مهارتها و توانمندیهای بسیاری هستند تا بتوانند هدایت هدایت محصلان را در فضای مجازی به دست گیرند. متأسفانه دانشآموزان در بسترهای مجازی تحت تأثیر پارامترهای زیادی قرار میگیرند که کنترل آن از دسترس ما خارج است. به همین دلیل در عصر جید بیش از هر زمان دیگری به خود توانمندسازی، خودسازی محصلان و دوستی بیشتر آنها با قرآن و احکام دینی نیاز داریم.
سرپرست وزارت آموزش و پرورش با تأکید بر ایجاد آسیبهای بزرگ در روند تعلیم و تربیت در صورت ایجاد تضادها و تعارضها در سه نهاد اصلی گفت: بالاترین سرمایهی خانوادهها، فرزندان و بالاترین سرمایهی جوامع، تربیت کودکان آن است. از این رو بالاترین سرمایهی مدارس در این زمینه انجمن اولیا و مربیان خواهد بود. بنابراین در راستای یک تربیت اثربخش، ماندگار و اساسی دو نهاد خانواده و جامعه باید همسوی با مدرسه باشند. در همین راستا نیز شاخصی تحت عنوان «شاخص موفقیت مدیران مدارس در میزان همکاری انجمن اولیا و مربیان با مدرسه» تعریف شده است. این شاخص نشاندهندهی همکاری و مشارکت ارزشمند در مدار تربیت است. پس محور اصلی این مشارکت و تعاون باید مقولهی تربیت دانشآموزان باشد. یک همکاری و مشارکت در صورتی به موفقیت میرسد که همهجانبه و عمیق باشد. در غیر این صورت مدرسه نمیتواند در امر تربیت موفق عمل کند. وی افزود: معیار سنجش میزان موفقیت مدارس در مقولهی تربیت، میزان مشارکت انجمن اولیا و مربیان با مدارس است. خانوادهها باید شرایط لازم برای حضور فعال خود را در مدرسهها مهیا کنند. کودکان و نوجوانان نسل آیندهی هر جامعهای هستند. از این رو تنها چیزی که میتواند این سرمایهی ارزشمند را برای کشورها به یک سرمایهی قابل توجه مبدل کند، سیستم تعلیم و تربیت آن ملت است. بنابراین بالاترین سرمایهی خانوادهها آموزش و پرورش است که میتواند کودکان و نوجوانان آنها را به هدف نهایی برساند. پس ما به منظور استفادهی درست از تمامی ظرفیتها در این حوزه نیازمند برنامهریزی دقیق و گستردهای هستیم.
اخبار جدید بازگشایی مدارس
علیرضا کاظمی در خصوص بازگشایی مدارس اظهار داشت: اختیار تصمیمگیری در خصوص بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جاری تماماً به انجمن اولیا و مربیان مدارس داده شده است. در حال حاضر حدود 117 کشور در جهان آموزشهای حضوری را به طور کامل شروع کردهاند و در 27 کشور آموزشها به صورت ترکیبی (مجازی و حضوری) و مابقی کشورها روند آموزش را به صورت مجازی دنبال میکنند. سازمان جهانی بهداشت و یونسکو نیز اعلام کرده در این بحرانها آخرین مکانی که باید تعطیل و اولین جایی که باید باز شود، مدارس است. زیرا آسیبهای ناشی از تعطیلی مدارس تقریباً تا حدود 50 سال کشور را درگیر میکند. آسیبهایی نظیر: فرهنگی، اجتماعی، فضای مجازی، افزایش آمار خودکشیها و ... منجر به متلاشی شدن یک خانواده خواهد شد که خسارات ناشی از آن در هیچ رقم پولی نخواهد گنجید و غیرقابل جبران است. وی افزود: در حال حاضر نیز حرکت به سمت باز شدن مدارس نه یک اختیار بلکه یک الزام است. اگر نگران جان فرزندانمان هستیم باید مهارتهای مراقبت از سلامتی را به آنها بیاموزیم نه این که آنها را از یک بحران جدا و در فضایی مجدود کنیم. به بحرانها نباید به عنوان یک تهدید بلکه به عنوان یک فرصت برای پیشرفت نگاه کرد. کاظمی اعلام کرد: بر اساس دستور ریاست جمهوری و در نظر گرفتن ملاحظات ستاد ملی مقابله با کرونا و وزارت بهداشت، آموزش و پرورش در تلاش برای بازگشایی هر چه سریعتر مدارس است. در این راستا ما بر حفظ سلامت دانشآموزان تأکید داریم و این موضوع همیشه اولویت اصلی ما بوده است. وی افزود: در حال حاضر نیز روند واکسیناسیون دانشآموزان در ردهی سنی 18-12 سال در دستور کار قرار گرفته و تا کنون حدود 70 درصد محصلان، 85 درصد فرهنگیان و کسانی با دانشآموزان در ارتباطاند واکسینه شدهاند. علیرغم این موضوع آموزش و پرورش تمامی پروتکلها و دستورات بهداشتی لازم را به مدارس کشور ارسال کرده و سرانهی بهداشتی مدرسهها را نیز به استانها واریز کرده است. به منظورت نظارت بر فعالیتهای مدارس نیز سامانهای طراحی شده که حدود 95 درصد مدرسهها ثبتنام و آمادگی خود را به لحاظ بهداشتی اعلام کردند. این مقام مسئول گفت: حدود 45 درصد مدارس روستایی و عشایری با جمعیت کم در اول مهر بازگشایی شدند و آموزش حضوری را اغار کردند. مدارس شهری و پرجمعیت نیز از نیمهی دوم تا آخر آبان ماه به صورت حضوری یا ترکیبی بازگشایی خواهند شد. سرپرست وزارت آموزش و پرورش با تشکر و قدردانی از صدا و سیما و رسانههای خبری بیان کرد: صدا و سیما و خبرگزاریها در قانع کردن افکار عمومی و اطمینان خاطر به خانوادهها جهت بازگشایی حضوری مدارس نقش مهمی ایفا کردند که برای ما بسیار حائز اهمیت است. لذا درصدد آنیم که با حفظ و تضمین سلامتی بچهها و آموزش «مهارتهای خود مراقبتی» به دانشآموزان، بازگشایی تدریجی و با اطمینان مدارس را داشته باشیم. در حال حاضر نیز در حدود 56 درصد مدارس، 37 درصد کلاسها و 31 درصد محصلان که جمعیتی نزدیک به 4 میلیون و 500 هزار نفر هستند، از اول مهر به صورت حضوری آموزش دیدهاند. علیرضا کاظمی خاطر نشان کرد: تدوام در برگزاری نشستهای انجمن اولیا و مربیان اهمیت بسیار زیادی دارد. پیشنهاد میکنیم که این جلسان به صورت ماهانه در شبکهی شاد برگزار شوند که بنده نیز حضور خواهم داشت.
موافقت بیش از 50 درصد خانوادهها و دانشآموزان با بازگشایی مدارس
نورعلی عباسپور مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش گفت: آموزش به صورت حضوری مشارکت موافقت خانوادهها و دانشآموزان را میطلبد که باید تدریجی صورت گیرد. ر حال حاضر نیز طبق آمار به دست آمده بیش از 50 درصد خانوادهها و دانشآموزان با این موضوع موافق بودند. عباسپور گفت: دلیل اصلی این موافقت نیز مشکلات روحی و روانی ناشی از تعطیلی مدارس، دشواری آموزش و یادگیری در بستر فضای مجازی به خصوص در دورهی ابتدایی که وقت بسیاری از والدین را به خود اختصاص داده، است. مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزشو پرورش با تأکید بر ابلاغ دستورالعملهای بهداشتی از سوی ستاد کرونا به مدارس بیان کرد: مشاوران آموزشی و تربیتی برجستهی کشور و روانشناسان نیز موافق بازگشایی و حضوری شدن آموزشها هستند. حتی اغلب مشاوران و روانشناسان فعال در عرصهی تعلیم و تربیت نظر بر جبران خلا ایجاد شده ناشی از این بحران به واسطهی حضوری شدن مدارس دارند. وی ادامه داد: ما برای شروع کلاسهای حضوری نیاز به مشارکت و موافقت خانوادهها و آمادهسازی مدارس طبق دستورالعملهای بهداشتی و نظارت بر آن داریم که همراهی و مشارکت اعضای انجمن اولیا و مربیان استانها را میطلبد. اکنون که در حال تدارکات بازگشایی هستیم انجمن اولیا و مربیان باید در راستای رفع نگرانی والدین برای حضور فرزندانشان در مدارس بکوشند. عباسپور افزود: آموزش و پرورش برای حضور بچهها در مدارس با وجود بحران کرونا نیازمند همکاری شهرداریها، دستگاههای اجرایی، خیرین و حتی والدین است تا بیش از این عرصهی تعلیم و تربیت دچار آسیب نشود. برنامههای امسال هفتهی پیوند نیز با شعار « همراهی با اولیا وهمکاری با مربیان» و همراه با رویکرد بازگشت به مدرسه برنامهریزی شدهاند.
فعال شدن مراکز خدمات راهنمایی و مشاوره در 10 استان کشور
مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد: نخستین مرکز جامع راهنمایی، مشاوره و آموزشهای تخصصی خانواده پیوند دراستان البرز راهاندازی شد. وزارت آموزش و پرورش از این مراکز به دلیل نیاز جامعه هدف آموزش و پرورش به آن حمایت خواهد کرد. در حال حاضر نیز این مرکز در 10 استان فعال شده که 400 مرکز مشاورهی پیوند را تحت پوشش قرار میدهند. وی افزود: طبق آمار سالانه بیش از 200 هزار نفر به این مراکز مراجعه کرده و از خدمات آن بهرهمند میشوند. متأسفانه مشکلات جامعه که در بین آنها طلاق بیشترین آسیب و پیامد منفی را برای دانشآموزان به همراه دارد با شیوههای سنتی دیگر قابل حل نیستند. برای حل این قبیل مسائل به مشاورههای تخصصی و برنامهریزیهای جامع نیاز است. عباسپور ادامه داد: آموزش و پرورش به تنهایی مسئولیت حل مشکلات خانوادگی را برعهده ندارد. تمامی ارگانهای دیگر باید در حل این قبیل مسائل ایفای نقش کنند. این مقام مسئول خاطر نشان کرد: خانوادهها باید نسبت به تعلیم و تربیت کودکان خود در شرایط کنونی کشور حساستر بوده و نگاه جدی و عمیقتری به ارتباط تنگاتنگ خانواده با مدرسه داشته باشند. خانه و مدرسه هر دو در تعلیم و تربیت کودکان نقش بسیار مهم و اساسی را ایفا میکنند. بنابراین با تشکیل انجمن اولیا و مربیان در مدرسه شرایط لازم برای همدلی و همراهی بین والدین و معلمان فراهم خواهد شد که این موضوع منجر به پیشرفت تحصیلی و تربیتی فرزندانمان میشود. وی در پایان تأکید کرد: هدف از تشکیل انجمن اولیا و مربیان توسعهی همکاری و مشارکت والدین با دبیران و ایجاد هماهنگی و همسویی بین روشهای تربیتی در خانه و مدرسه است.
سخن آخر
همانطور که در این خبر خواندید لازمهی بازگشایی مدارس مشارکت و موافقت خانوادهها و دانشآموزان است. در این دو سال تعطیلی مدارس آسیبها اجتماعی بسیاری در بستر فضای مجازی متوجه فرزندان جامعه شده است. از طرفی درمان جسم بسیار راحتتر از درمان روح است. بنابراین تمام خانوادهها باید قبل از آن که دیر شود و روح فرزندانمان بیش از این آسیب نبیند، باید شرایط را برای حضور دانشآموزان در مدارس مهیا کنند. رعایت شیوهنامههای بهداشتی را به کودکان خود گوشزد کنند و با معلمان در راستای تعلیم و تربیت صحیح همکاری کنند. کرونا نباید بهانهای برای پسرفت فرزندان جامعه باشد. بلکه باید آن را به فرصتی برای یادگیری مهارتهای بیشتر در کودکان تبدیل کرد.