آزمون تیمز یکی از فعالیت‌های ایجاد شده توسط انجمن بین‌المللی ارزیابی دستاورد آموزشی است. در این آزمون بین‌المللی کشورهای مختلف از نظر عمل‌کرد سیستم آموزشی و دستاوردهای تحصیلی دانش‌آموزان در درس‌های ریاضی و علوم مورد مقایسه و ارزیابی قرار می‌گیرند. آزمون تیمز در حقیقت نوعی سیاست آموزشی است که نتیجه‌ی آن برای کشورهایی که به آموزش اهمیت زیادی می‌دهند، بسیار مهم و حیاتی است. این امتحان هر 4 سال یک بار برگزار می‌شود و نتیجه‌ی آن عمل‌کرد وزارت آموزش و پرورش کشور را نشان می‌دهد. متأسفانه نتایج دانش‌اموزان کشور ما در این آزمون درخشان نبوده است. به همین دلیل تسنیم خواستار بازخواست از آموزش و پرورش شده است. برای اطلاع از جزئیات خبر با ما همراه باشید.
وضعیت ایران در آزمون تیمز
همان‌طور که گفتیم هدف از آزمون تیمز مقایسه‌ی عمل‌کرد و سیاست‌های کشورهای شرکت‌کننده در حوزه‌ی پیشرفت سیستم آموزشی در دروس ریاضی و علوم است. این امتحان بین پایه‌های چهارم و هشتم برگزار می‌شود. در سال 2019 دانش‌آموزان پایه‌ی چهارم 58 کشور به رقابت پرداختند. از 15 کشور همسایه‌ی ایران، پاکستان، کویت، عربستان، عمان، قطر، بحرین، امارت، ارمنستان، قزاقستان، آذربایجان، ترکیه و روسیه نیز در این رقابت شرکت کردند. در این آزمون کشورهای سنگاپور، هنگ‌کنگ، کره‌ی جنوبی، تایوان و ژاپن توانستند 5 رتبه‌ی اول را در پایه‌های چهارم درس ریاضی به خود اختصاص دهند. متأسفانه ایران در بین 58 کشور شرکت‌کننده با نمره‌ی کل 443 در جایگاه 50ام قرار دارد. از طرفی در بین 12 کشور همسایه‌ای که در آزمون حضور داشتند، رتبه‌ی نوزدهم را کسب کرده است. در پایه‌ی هشتم درس ریاضی نیز ایران بین 39 کشور شرکت‌کننده رتبه‌ی بیست و نهم و در علوم پایه‌ی هشتم بین 39 کشور جایگاه سی و دوم را کسب کرده است. مسعود کبیری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و مدیر داده‌پردازی مطالعات تیمز و پرلز در این زمینه گفت: «متأسفانه اکثریت دانش‌آموزان نتوانسته‌اند شایستگی‌های حداقلی را کسب کنند و این یک موضوع بسیار خطرناک است. انتظار می‌رود که حداقل دانش‌آموزان مثلاً در درس ریاضی 4 عمل اصلی را در پایه‌ی چهارم بلد باشند. اما متأسفانه اینطور نیست و شرایط بسیار وخیم است. » مسعود کبیری در ادامه افزود: «واقعاً چه اتفاقی در مدارس می‌افتد؟ دانش‌آموزان فرصت‌های طلایی عمر خود را می‌گذرانند. خانواده‌ها و دولت نیز برای آن‌ها هزینه می‌کنند. ولی در نهایت هیچ اتفاق خاصی نمی‌افتد. به همین دلیل سیاست‌های آموزشی باید تغییر کنند. به این صورت که صرفاً سرکلاس رفتن محصلین مهم نباشد. بلکه یادگیری آن‌ها در اولویت کار آموزشی باشد. آموزش و پرورش مقصر این جریان است. زیرا دولت هزینه‌های لازم را پرداخت می‌کند. »
راه‌کارهای ارتقای کیفیت نظام آموزشی
دلیل کسب این نتایج را می‌توان در حوزه‌های مختلف سیاست‌گذاری نظیر روند جذب معلم، کنترل کیفیت معلمان، محتواهای آموزشی ارائه شده در مدارس، بی‌توجهی به کیفیت مدارس دولتی و تحصیل رایگان در سایه‌ی توسعه‌ی مدارس غیردولتی، شهریه‌ای و ... بررسی کرد. راه‌کار 4-11 سند تحول بنیادین جهت ارزیابی صلاحیت معلمان، 7-11 جهت توسعه‌ی پژوهشگری، افزایش توانمندی‌های حرفه‌ای معلمان و تبادل تجربه‌ها و دستاوردها و 9-11 رصد کردن تحولات نظام آموزشی تربیت معلم و تحولات علمی در زمینه‌ی علوم تربیتی در سطح منطقه، جهان اسلام و بین‌المللی از جمله راه‌کارهای ارتقای کیفیت نظام آموزشی در صنعت تحول بنیادین به شمار می‌رود. اما متأسفانه تا امروز هیچ اقدامی جهت عملیاتی کردن آن‌ها صورت نگرفته است. در همین راستا مصطفی قادری، استاد دانشگاه خوارزمی در رشته‌ی مطالعات درسی گفت: «کسب نتایج ضعیف دانش‌آموزان در آزمون تیمز دلایل مختلفی دارد که مهمترین و اصلی‌ترین آن‌ها نبود نظام ارزشیابی در ایران است. متأسفانه در کشور ما هیچ سیستمی برای ارزشیابی آموزش و پرورش و کیفیت معلمان وجود ندارد. از این رو نسبت به کیفیت برنامه‌های درسی، تدریس معلمان و مهارت‌های آن‌ها هیچ نظام پاسخگویی وجود ندارد. » مصطفی قادری همچنین در پاسخ به سوال "آیا کشورهای دیگر که رتبه‌های بهتر نسبت به ایران کسب کرده‌اند، نظام ارزشیابی دارند؟" گفت: «بنده در حال مطالعه‌ی 38 کشور هستم که اکثر آن‌ها نظام ارزشیابی برنامه‌ی درسی دارند. کشورهای پیشرفته نیز دائماً برنامه‌های درسی و کیفیت معلمانشان را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. بنابراین نتایج این آزمون زمانی مثمر ثمر خواهد شد که یک سیستم پاسخگویی و ارزشیابی در آموزش و پرورش وجود داشته باشد. » قادری درباره‌ی کنترل کیفیت معلمان نیز این گونه اظهار داشت: «کنترل کیفیت معلمان مسئله‌ای ضروری است. اما قبل از آن نظام ارزشیابی و پاسخگویی برنامه‌ی درسی موضوع مهم‌تری است. در کشورهای دیگر اگر نتایج آزمون تیمز ضعیف باشد، آموزش و پرورش آن کشور بازخواست خواهد شد. نظام ارزشیابی نقد و حول نتایج کسب شده گفتگو می‌شود. متأسفانه ایران سالهاست که در این آزمون بین‌المللی شرکت می‌کند. ولی هیچ‌گاه نتایج آن مورد بحث و گفتگو قرار نگرفت. از طرفی معلمان حتی نمی‌دانند وضعیت دانش‌آموزان در درس ریاضی و علوم تیمز به چه صورت است. کشور ما به سمت کنکور در حال حرکت است. در حالی که آزمون بین‌المللی تیمز به کسب مهارت‌های خاص تأکید دارد. در حقیقت هدف از برگزاری این امتحان، یادگیری عمیق‌تر محصلین در دروس ریاضی و علوم است. در این راستا پیشنهاداتی نیز به معلمان و برنامه‌ریزان درسی داده می‌شود که متأسفانه تا امروز در مدارس ما وارد نشده و معلمان از آن اطلاعی ندارند. »
عدم برگزاری آزمون‌های استاندارد ملی جهت ارزیابی دانش‌آموزان کشور
استاد دانشگاه خوارزمی گفت: «مرکز سنجش در وزارت آموزش و پرورش علاوه بر تمرکز روی امتحانات نهایی و آزمون تیمز باید فعال‌تر عمل کند. چرا در کشور هنوز یک آزمون استاندارد ملی ریاضی و علوم برگزار نشده است؟! سیستم آموزشی باید بتواند در سیاست‌گذاری‌های کلی، استانداردهای ملی پیشرفت تحصیلی را تدوین کند. ما حتی نمی‌دانیم وضعیت دانش‌آموزان در استان‌ها به چه صورت است تا بتوانیم وضعیت تحصیلی آن‌ها را در چند سال بررسی کنیم. » مصطفی قادری در همین راستا متذکر شد: «متأسفانه سیاست‌گذاری‌های کلان نظام آموزشی در بخش ارزشیابی و کیفیت معلم اشتباه است. معلمان در دوره‌ی تربیت معلم آموزش‌هایی را می‌بینند. اما بعدها رها می‌شوند و هیچ کنترلی روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد. به همین دلیل کیفیت معلم نسبت به آن چه که در دانشگاه فرهنگیان مدنظر است، زمین تا آسمان فرق دارد. »