راه‌های درمان سرفه و انواع داروهای ضد سرفه

سرفه به واکنش ریه در برابر تحریک گفته می‌شود، که از سیستم تنفسی در برابر آلودگی‌ها محافظت می‌کند. هنگامی که مواد معلق موجود در هوا از طریق تنفس وارد ریه‌ها می‌شود، سیستم ایمنی بدن با عمل سرفه، این مواد را از ریه خارج می‌کند و موجب تمیز شدن راه‌های هوایی می شود. بنابراین در صورت نبود واکنش سرفه در برابر آلودگی‌های وارده به سیستم تنفسی، ذرات و مواد معلق وارد شده به ریه‌ها، ایجاد عفونت کرده و مشکلات زیادی را برای افراد به وجود می‌آورد. سرفه‌ها معمولأ به دو صورت خفیف و حاد هستند، که عامل اصلی مراجعه افراد به درمان‌گاه‌ها نیز به حساب می‌آیند. معمولأ اکثر داروهای ضد سرفه نیازی به نسخه‌ی پزشک نداشته و به راحتی می‌توان آن‌ها را از داروخانه‌ها تهیه کرد، ولی باید نسبت به میزان مصرف و نوع داروهای ضد سرفه اطلاعات کافی داشته باشید. در این مقاله قصد داریم مطالبی را درباره‌ی دلایل سرفه و داروهای ضد سرفه برای شما عزیزان ارائه دهیم.

داروی ضد سرفه‌ی خلط‌آور (اکسپکتورانت)

یکی از معروف‌ترین و رایج ترین داروهای ضد سرفه، شربت اکسپکتورانت است که از آن با عنوان شربت سینه نیز یاد می‌شود. زمانی که سرفه‌ی شما از نوع خلط‌دار است باید از داروهای ضد سرفه‌ی خلط‌آور استفاده کنید. این داروها در واقع با رقیق کردن خلط، باعث خروج و یا دفع راحت‌تر خلط می‌شوند. شربت اکسپکتورانت نیازی به تجویز پزشک ندارد و به راحتی می‌توان آن را از داروخانه‌ها تهیه کرد، ولی بعضی دیگر از انواع داروهای ضد سرفه‌ی خلط‌آور مانند گایافنزین، حاوی کدیین هستند که فقط با دستور پزشک می‌توانید آن‌ها را خریداری کنید. علاوه بر داروهای شیمیایی ضد سرفه، داروهای گیاهی که عمل‌کردی مشابه با این داروها دارند و موجب رقیق شدن خلط می‌شوند نیز وجود دارند، که از آن‌ها می‌توان به شربت ترسیان، تیمیان، تیمکس و برونکوتیدی اشاره کرد. اکثر این داروهای گیاهی از عصاره‌ی آویشن تهیه شده‌اند که باعث درمان سرفه می‌شوند. شربت پروسپان نیز از عصاره‌ی گیاه پیچک تهیه شده که اثری مشابه با داروهای ضد سرفه دارد و به درمان سرفه کمک می‌کند.

داروهای سرکوب‌کننده‌ی مرکزی سرفه

این دسته از داروهای ضد سرفه، با تأثیر گذاشتن روی مرکز سرفه در بصل‌النخاع، موجب کاهش شدت سرفه و بهبود آن می‌شوند. از این نوع داروهای ضد سرفه می‌توان به "دکسترومتورفان" اشاره کرد که از معروف‌ترین آن‌ها به حساب می‌آید. "دکسترومتورفان" در اشکال مختلف شربت، قرص و قطره در داروخانه‌ها وجود دارد. نوع دیگر این دارو "دکسترومتورفان پی" نام دارد. این دارو علاوه بر خواص دکسترومتورفان حاوی پسودوافدرین که ماده‌ای ضد احتقان است، می‌باشد. این نوع دارو برای درمان سرفه‌های خشک و بدون خلط مناسب است و هیچ تأثیری روی سرفه‌های خلط‌دار ندارد، بلکه موجب باقی ماندن ترشحات در ریه‌ها شده و درمان سرفه را طولانی‌تر می‌کند.

داروهای آنتی‌هیستامین

این دسته از داروهای ضد سرفه، آزاد شدن هیستامین در بدن را کاهش می‌دهند و از این طریق موجب کم شدن ترشحات ریه و خلط می‌شوند. اکثر داروهای سرماخوردگی که برای درمان سرفه مورد استفاده قرار می‌گیرند حاوی آنتی‌هیستامین نیز هستند. از جمله داروهای آنتی‌هیستامین می‌توان به دیفن‌هیدرامین، پرومتازین و کلرفنیر آمین اشاره کرد.

داروهای ضد احتقان یا دکونژستان

این دسته از داروهای ضد سرفه، از طریق تنگ کردن عروق خونی در ریه‌ها و بینی، موجب کاهش احتقان و در نهایت درمان سرفه می‌شوند. اکثر داروهای سرماخوردگی نیز حاوی مواد ضد احتقان می‌باشند. از انواع داروهای دکونژستان می‌توان به فنیل افرین و پسودوافدرین اشاره کرد.

داروهای تسکین دهنده

گاهی اوقات به جای استفاده از داروهای ضد سرفه‌ی شیمیایی، می‌توان از مواد طبیعی مانند شیر ولرم، عسل، آبلیمو، بخور آب یا اکالیپتوس و دم کرده‌ی آویشن برای بهبود سرفه استفاده کرد. این روش‌ها بیشتر برای بهبود سرفه‌های خشک اثربخشی دارند. برای بهبود سرفه‌های خلط‌دار و رقیق کردن خلط، می‌توان از آب ولرم استفاده کرد که حتی گاهی اوقات مصرف زیاد آب ولرم بیشتر از داروهای ضد سرفه توصیه می‌شود. پزشکان اطفال معمولأ از این روش‌های تسکینی برای درمان سرفه در اطفال استفاده می‌کنند، زیرا معتقدند داروهای ضد سرفه برای کودکان زیر 6 سال، ضررشان بیشتر از منافعشان است.

بی‌حس‌کننده و داروهای موضعی

برخی از قرص‌های مکیدنی که گاهی به آن‌ها آب‌نبات سرد نیز گفته می‌شود، برای کاهش سرفه بسیار مناسب هستند. این قرص‌ها موجب ضد عفونی شدن و تسکین گلو، حلق و حنجره شده و سرفه را بهبود می‌بخشد. غرغره کردن بعضی از شربت‌ها مانند دیفن هیدارمین به خاطر خاصیت بی‌حس‌کنندگی که دارد، موجب بهبود سرفه می‌شود، البته غرغره کردن آب نمک ولرم نیز در کاهش سرفه بسیار مؤثر است. برخی دیگر از داروها اگر به صورت موضعی روی گلو و یا سینه زده شوند باعث بهبود سرفه می‌شوند، از جمله‌ی این داروها می‌توان به فنتول و کام‌فر اشاره کرد.

عوارض جانبی استفاده از داروهای ضد سرفه

همه‌ی داروها چه با تجویز پزشک و چه بدون تجویز پزشک دارای عوارض جانبی هستند، داروهای ضد سرفه نیز از این گروه مستثنا نیستند. کودکان، از گروه‌های حساس به داروهای ضد سرفه هستند و نباید به صورت سر خود به خصوص برای کودکان زیر 6 سال، استفاده شوند. علاوه بر کودکان، سال‌مندان نیز جز گروه‌های پر خطر به شمار می‌روند، زیرا این گروه از افراد معمولأ داروهای مختلفی را استفاده می‌کنند که نباید با داروهای ضد سرفه تداخل داشته باشند. مثلأ افرادی که دچار دیابت هستند نباید از داروهای ضد سرفه برای درمان سرفه استفاده کنند، زیرا این داروها حاوی شیرین کننده‌های قندی هستند که برای آن‌ها مضر است. برخی داروهای ضد سرفه مانند دکسترومتوفان با قرص‌های ضد افسردگی تداخل دارند و موجب افزایش فشار خون می‌شوند، مصرف این داروها به صورت هم‌زمان می‌تواند خطرناک باشد. به همین دلیل حتمأ سعی کنید داروهای ضد سرفه را تحت نظر پزشک استفاده کنید.

سخن آخر

یکی از بهترین راه‌ها برای درمان بیماری‌ها به ویژه سرفه، پیش‌گیری از آن‌ها است. برای پیش‌گیری از سرماخوردگی و سرفه، سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنید. برای تقویت سیستم ایمنی و پیش‌گیری از سرماخوردگی در زمستان، می‌توانید از مواد غذایی مقوی و دم‌نوش‌های مفید برای درمان سرفه و تسکین سینه و گلو استفاده کنید. از جمله این مواد می‌توان به دم‌نوش برگ آووکادو که موجب کاهش سرفه شده و برای عفونت‌های سینوزیتی بسیار مفید است، دم‌نوش گل ختمی که خاصیت ضد التهابی دارد، دم‌نوش آویشن و میوه‌ی آناناس که با کاهش مخاط گلو و روان شدن آن به درمان سرفه و تسکین و نرم شدن گلو بسیار کمک می‌کند، اشاره کرد.