مونته‌سوری روش آموزشی است که در آن کودکان آزادانه با استفاده از دست و بازی‌های مشارکتی، آموزش می‌بینند و تجربه می‌کنند. خانواده‌ها همواره به دنبال راه‌حلی برای تقویت مهارت‌های مهم و اساسی در فرزندانشان هستند. امروزه با پیشرفت روزافزون تکنولوژی یکی از دغدغه‌های والدین انتخاب بازی‌های مناسب و آموزشی برای کودکان است. بچه‌ها در 3 تا 6 سالگی قادرند بسیاری از نکات مهم آموزشی را در قالب بازی یاد بگیرند. بعضی افراد کودکان خود را برای آشنایی با دنیای جدید و یادگیری راه و روش زندگی به مهدکودک می‌فرستند. روش مونته‌سوری یکی از بهترین و ساده‌ترین روش‌های موجود برای آموزش مهارت‌های لازم به کودکان در مهدها و پیش‌دبستانی‌های برتر است. طراحی این روش براساس یادگیری شناختی است که علاوه بر تقویت استقلال، تمرکز و هماهنگی بچه‌ها، برای آن‌ها سرگرم‌کننده است. ما در این مقاله قصد داریم مطالبی را درباره‌ی کاربردهای روش مونته‌سوری در کودکان برای شما عزیزان ارائه دهیم.
مونته‌سوری چیست و از کجا آمده؟
ماریا مونته‌سوری نخستین پزشک دختر در ایتالیا بنیان‌گذار این روش است. از آن‌جایی‌که در آن زمان بیمارستان‌ها و مراکز درمانی حاضر به استخدامش نمی‌شدند، به ناچار پست مدیریتی یکی از مراکز کودکان معلول و بیمار را پذیرفت. برنامه‌های آموزشی و تربیتی این مرکز توجه ماریا را به خود جلب کرد. او متوجه شد که به بچه‌ها فرصت برای تجربه کردن داده نمی‌شود. او نسبت به این موضوع علاقه‌مند شد و تصمیم به تحصیل در رشته‌ی تعلیم و تربیت و همچنین جامعه‌شناسی گرفت. سپس الگوها و برنامه‌های جدیدی را برای کودکان ارائه داد که به نام خود او ثبت شدند. مونته‌سوری در حقیقت روشی است که با مشاهده‌ی رفتار کودکان به استعدادها و توانایی‌های آن‌ها پی می‌برند. سپس براساس فرایندهای پردازش اطلاعات در ذهن از قبیل: ادراک، توجه، حل مسئله و خلاقیت به تقویت آن‌ها کمک می‌کنند. در این شیوه کودکان به جای حفظ کردن، با ایجاد یک انگیزه‌ی درونی مطالب مهم را یاد می‌گیرند.
مزایای روش مونته‌سوری در کودکان
آموزش مبتنی بر ارزش‌های زندگی از قبیل: صلح، همکاری، عدم تجاوز به حقوق دیگران، عشق، حقیقت و احترام متقابل از جمله مزایای کاربرد روش مونته‌سوری در کودکان به شمار می‌روند. در پیش‌دبستانی‌های برتر، معلمان با استفاده از این روش کودکان را برای احترام گذاشتن به یکدیگر ترغیب می‌کنند. از طرف دیگر مدرسان بدون توجه به تفاوت‌های بچه‌ها، آن‌ها را مطابق با ارزش‌های انسانی در نظر می‌گیرند. به همین دلیل افرادی که معلولیت‌هایی مانند کم‌شنوایی دارند، در این مراکز کم‌تر از سایر مؤسسات مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. در این شیوه‌ی آموزشی به کودکان به عنوان سازندگان آینده نگاه می‌شود. روش مونته‌سوری در کودکان بر پایه‌ی صلح و دوستی جهانی بنا شده و آموزش آن برای همه مفید خواهد بود. در حالت کلی هدف این روش بهبود رفتار و سرعت یادگیری هر کودک است. این روش باعث رشد هیجانی، اجتماعی، فیزیکی و تحصیلی در بچه‌ها می‌شود. اصلی‌ترین کاربرد روش مونته‌سوری این است که کودکان از شر مفاهیم خشک و انتزاعی خلاص می‌شوند و مسائل دنیای اطراف را بهتر و راحت‌تر درک می‌کنند.
انواع کاربرد روش مونته‌سوری
ارتباط بین زندگی عملی و مهارت‌های زندگی، آموزش ریاضی، یادگیری به وسیله‌ی حواس پنج‌گانه و رشد اجتماعی و گروهی کودکان از جمله انواع کاربرد این روش هستند. از این شیوه در پیش‌دبستانی‌های برتر تهران به عنوان یک روش علمی آموزشی، جهت ارتقای بچه‌ها از خردسالی به بزرگسالی استفاده می‌شود. انجام کارهایی مانند بستن بند کفش،باز و بسته کردن دکمه‌ی لباس جمع کردن وسایل و ... تأثیر بسیار زیادی بر زندگی آینده‌ی افراد می‌گذارند. در این روش بچه‌ها مفاهیم ریاضی را از طریق کارکردن با وسایل قابل لمس و شیوه‌های تئوری در سطوح دبستانی یاد می‌گیرند. حواس پنج‌گانه‌ی لامسه، دیداری، شنوایی، چشایی و حرکت در سنین 2 تا 6 سالگی توسعه می‌یابند. از این رو والدین می‌توانند با استفاده از این مهارت به تکامل آن‌ها کمک کنند.
بازی‌ها و ابزارهای آموزشی روش مونته‌سوری
در روش مونته‌سوری از وسایل و ابزار مختلفی جهت آموزش و تقویت مهارت‌های زندگی در کودکان می‌توان استفاده کرد. این لوازم به گونه‌ای هستند که کودک قادر به اصلاح اشتباهش است. از آن‌جایی‌که این شیوه بر اصل مشاهده استوار است، بنابراین بچه‌ها از طریق تجربیات با سیستم و روند تحقیق آشنایی پیدا می‌کنند. آزادی کودکان در انتخاب و یا تکرار فعالیت‌ها مهم‌ترین اصل مونته‌سوری است که باعث تمرکز بیشتر آن‌ها روی مسائل می‌شود. برای مثال فعالیت‌های زیر نمونه‌های خوبی برای تقویت مهارت‌ها در کودکان هستند: - برای تقویت حواس بینایی از استوانه‌های چوبی که درون آن‌ها یک تخته‌ی سخت چوبی قرار دارد، استفاده می‌شود. این وسیله به کودکان در درک اندازه‌ها و تلاش برای حرکت کمک بسیار زیادی می‌کند. برای این منظور می‌توان از ابزاری مانند مکعب، پله‌های بزرگ، بلند و امثال آن استفاده کرد. - برای تقویت حس لامسه، سردی و گرمی، کودک را در آب سرد، ولرم و داغ قرار می‌دهند. همچنین می‌توان برای تمرینات بیشتر از کاغذهای صاف و زبر برای تقویت این حس استفاده کرد. - برای پرورش تشخیص رنگ‌های مختلف و نزدیک به هم، معمولاً از یک سری 64 عددی قرقره که شامل 8 رنگ اصلی، که هر کدام دارای 8 رنگ فرعی است استفاده می‌شود. - برای آموزش مفهوم وزن از قرص‌های چوبی با ابعاد یکسان و وزن‌های متفاوت استفاده می‌کنند. نکته‌ی مهم در این زمینه، درگیر شدن عضلات و حس لامسه است. به همین دلیل کودک درک بهتری از وسایل خواهد داشت. - برای تقویت مهارت‌های شناختی می‌توان چند شی با بافت و جنس متفاوت را درون یک کیف قرار داد. سپس از کودک خواست تا با لمس آن‌ها نوع بافت را تشخیص دهد. این کار به بچه‌ها در درک مفاهیم نرمی، زبری، سختی و ... نیز کمک بسیار زیادی می‌کند. - برای توسعه‌ی مهارت حرکتی، بهترین روش مونته‌سوری، جفت کردن جوراب‌ها است. همین کار ساده بر تقویت حس حرکتی، یادگیری ریاضی و هماهنگی حرکات چشم و دست تأثیر بسیار زیادی می‌گذارد.
سخن آخر
با توجه به مزیت و کاربرد روش مونته‌سوری در کودکان، استفاده از آن برای پرورش و توسعه‌ی رشد ذهنی، حرکتی و اجتماعی بچه‌ها لازم و ضروری است. در این روش کودکان فقط 80 درصد این کار را شکل می‌دهند و معلمان و والدین 20% تأثیرگذار خواهند بود. در برخی از پیش‌دبستانی‌های برتر تهران و کشور آموزش‌ها مبتنی بر روش مونته‌سوری است. پس در انتخاب پیش‌دبستان دقت کنید. البته در سنین پایین‌تر می‌توان برای تقویت مهارت‌های لازم از ساده‌ترین وسایلی که در هر خانه‌ای پیدا می‌شود، استفاده کرد. ولی یک پیش‌دبستانی خوب می‌تواند در رشد و توسعه‌ی رفتار کودک تأثیر بسزایی داشته باشد.