شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که احساس کرده باشید فرزندتان نمی‌تواند در جمع به خوبی صحبت کند یا هنگام مواجهه با افراد غریبه خود را مخفی می‌کند و ساکت می‌شود. گاهی اوقات هم شاید هنگام روبرو شدن با هم‌سالانش به جای گفتگو و بیان نظر مسیر دعوا و زد و خورد را در پیش می‌گیرد. شاید در این مواقع باشد که آموزش فن بیان به کودکان و نوجوانان به نظرتان ضروری می‌رسد. بله! این کاملاً صحیح است و شما به عنوان والدین باید برای آموزش و تقویت فن بیان فرزندتان قدمی بردارید. دنیای امروز، دنیای ارتباطات است و ما برای زیستن در این عالم نیاز به برقراری ارتباط داریم. بنابراین، باید قادر باشیم با دیگران صحبت کنیم و ارتباط برقرار کنیم تا به خواسته‌های خود دست یابیم. این مسئله برای فرزند ما نیز صدق می‌کند. مسلماً ما دوست داریم فرزندمان در برقراری ارتباط با دیگران مشکلی نداشته باشد. به راحتی صحبت کند و بدون ترس و خشونت از حق خود دفاع کند. بدون توجه به اینکه فرزند ما می‌خواهد چه رشته تحصیلی یا شغلی را در آینده دنبال کند باید مهارت‌های ارتباطی و کلامی و فنون سخنوری را یاد بگیرد.
فن بیان چیست؟
فن بیان یعنی سخن گفتن به شکل موثر و نافذ. یعنی ما فقط با کلمات جملات ساده نسازیم، بلکه تلاش کنیم کلمات و جملات را طوری کنار هم قرار دهیم که نفوذ بیشتری در مخاطب داشته باشد. یادگرفتن فن بیان یعنی آموختن مهارتی که از طریق آن منظور خود را واضح و روشن بیان کنیم و به مقصود اصلی‌مان برسیم. کلمات بسیار قدرتمندند و انسان می‌تواند از قدرت آنها برای نفوذ در مخاطب و رسیدن به اهدافش استفاده کند. ممکن است کودک ما قصد بیان نظراتش در خانواده را داشته باشد یا بخواهد در کلاس درس جواب دهد یا با معلم و هم‌سالانش گفتگو کند، شاید لازم باشد در شرایطی طرف مقابل خود را برای انجام کاری متقاعد کند یا در آینده در مصاحبه‌های کاری و تحصیلی شرکت کند و... در همه این موارد فرزند ما باید بلد باشد که چگونه از کلمات و جملات برای بیان منظور خود استفاده کند و به همین دلیل آموزش فن بیان برای کودکان و نوجوانان ضرورت می‌یابد.
روش‌هایی برای آموزش فن بیان به کودکان و نوجوانان
یکی از شیوه‌های مناسب برای آموزش به کودکان بازی است. ما هر مطلبی را می‌توانیم در قالب بازی به فرزندمان آموزش دهیم و با تمرین و تکرار آن مطلب در ذهن او همیشگی کنیم. ما قصد داریم در اینجا چند بازی برای آموزش فن بیان به کودکان و نوجوانان و تقویت آن به شما معرفی کنیم.
تصویرخوانی
یکی از تمرینات فن بیان تصویرخوانی است. تصویری را در مقابل فرزندمان قرار می‌دهیم و از او می‌خواهیم یک دقیقه درباره آنچه می‌بیند برای ما صحبت کند. برای جذابیت بازی می‌توانیم از آلبوم عکس خانوادگی‌مان برای این کار استفاده کنیم. ما باید چشم‌هایمان را ببندیم و از فرزندمان بخواهیم آنچه در عکس می‌بیند برای ما بازگو کند در حدی که ما بتوانیم عکس مورد نظر را تشخیص دهیم. توصیف او باید دقیق و کامل باشد.
بازی صداگذاری
صحبت کردن به جای مجری و گزارشگر یا بازیگر می‌تواند برای فرزند ما جالب باشد. ما می‌توانیم هنگام پخش برنامه‌های مختلف تلویزیون صدای آن را قطع کنیم و از فرزندمان بخواهیم به جای آن مجری، گزارشگر یا بازیگر صحبت کند. ما می‌توانیم از قبل موضوعی را برای فرزندمان مشخص کنیم و او در آن زمینه صحبت و صدا گذاری کند یا می‌توانیم به صورت بداهه از او بخواهیم به جای آن فرد صحبت کند. این شیوه به آموزش فن بیان به نوجوانان و کودکان کمک می‌کند.
داستان‌سازی
داستان‌سازی یک روش دیگر آموزش فن بیان به کودکان و نوجوانان است. در این بازی اعضای خانواده می‌توانند با هم یک داستان بسازند. مثلاً مادر خانواده داستانی را با چند جمله شروع می‌کند بعد پدر ادامه داستان را می‌سازد و در آخر نوبت به فرزند خانواده می‌رسد تا با قدرت تخیلش داستان را ادامه دهد. این بازی علاوه بر تقویت مهارت‌های گفتاری کودکان و نوجوانان مهارت‌های شنیداری آنان را نیز تقویت می‌کند. نکته دیگر آنکه هرچه تعداد افراد در این بازی بیشتر باشد جالب‌تر و سرگرم‌کننده‌تر خواهد بود. معلمان می‌توانند این بازی را در کلاس با دانش‌آموزان انجام دهند.
تمرین روی لحن
مسلماً یکی از مواردی که نفوذ کلام را بیشتر می‌کند رعایت لحن کلام است. ما می‌توانیم با فرزندمان تمریناتی انجام دهیم تا او بتواند از لحن و آهنگ کلام برای بیان مقصودش استفاده کند. در این تمرین از فرزندمان می‌خواهیم یک جمله را با لحن و آهنگ‌های مختلف بیان کند. یکبار آن را با لحن شاد بگوید، یکبار پرسشی، یکبار متجب و... و به این شکل با آهنگ‌های مختلف کلام آشنا شود. این روش به تقویت فن بیان نوجوانان و کودکان کمک می‌کند.
قصه شنیدن
فرزند ما برای آنکه سخنوری توانا باشد باید در قدم اول شنونده خوبی باشد. او باید یاد بگیرد که خوب بشنود و هنگام شنیدن تمرکز داشته باشد. برای این کار می‌توانیم از کتاب‌های صوتی یا پادکست‌های مناسب برای سن فرزندمان استفاده کنیم. مثلاً 5 یا 10 دقیقه از آن صوت را برای فرزندمان پخش کنیم بعد آن را قطع کنیم و از فرزندمان بخواهیم آنچه شنیده است را برای ما بازگو کند. اگر هنگام تعریف داستان لحن گوینده را هم تقلید کند موثرتر خواهد بود.
پانتومیم بازی کردن
پانتومیم روش دیگری است که به آموزش فن بیان به نوجوانان و کودکان کمک می‌کند. پانتومیم به فرزند شما می‌آموزد تا منظور خود را با حالت صورت، بدن و دست‌هایش بیان کند. فرزند شما در این بازی علاوه براینکه خودش یاد می‌گیرد چگونه مقصودش را با حرکاتش بیان کند، می‌آموزد که چگونه از حرکات بدن دیگران هم مقصود و منظور آنان را متوجه شود. فرزند شما برای آنکه در سخنوری مهارت پیدا کند باید زبان بدن را نیز بیاموزد و درک کند مخاطب او چه حال و احساسی دارد و از آن در جهت دادن به کلام خود بهره ببرد.
آواز خواندن
آواز خواندن تاثیر زیادی در رها شدن، ابراز کردن خود و تقویت اعتماد به نفس دارد. آواز علاوه براینکه روی تارهای صوتی و بهبود صدای فرزندمان اثر دارد اعتماد به نفس او را هم در حد زیادی بالا می‌برد. یکی از لازمه‌های فن بیان داشتن اعتماد به نفس است. هرچه بیشتر تمرینات تقویت اعتماد به نفس با فرزندمان انجام دهیم او در سخنوری ماهرتر خواهد شد.
پایان سخن
آموزش فن بیان به کودکان و نوجوانان تاثیر بسیاری برسرنوشت آنها خواهد داشت. وقتی فرزند ما بتواند بدون ترس و واهمه صحبت کند، نیازش را به زبان آورد، از حقش دفاع کند، نظرش را بگوید و یا اصلاً زیبا و اثرگذار خود را معرفی کند یعنی به خوبی خود را شناخته و می‌تواند توانایی‌هایش را عرضه کند. این مهم است که فرزند ما از دوره کودکی و نوجوانی به قدرت و اثر کلام پی ببرد و به کارگیری فنون سخنوری و کلام را بلد باشد. فن بیان مهارتی است که فرزند ما را چندین قدم جلوتر از هم‌سالانش قرار می‌دهد و به همین دلیل باید آموزش فن بیان به نوجوانان و کودکان برای والدین مهم باشد تا در آینده فرزندان موفق‌تری داشته باشند.