در گذشته افراد فکر می‌کردند که وسواس نوعی بیماری است که فقط بزرگ‌سالان به آن مبتلا می‌شوند. اما مطالعات نشان داده است، کودکان نیز دچار وسواس فکری می‌شوند و از هر 2000 کودک، یه نفر به بیماری وسواس مبتلا است که این تعداد در میان نوجوانان بیشتر است. والدین و معلمان مدرسه باید نشانه‌های وسواس را بشناسند تا بتوانند به دانش آموز و کودک خود کمک کنند. چرا که برخی از خانواده‌ها وسواس کودک را به عنوان یک عادت در نظر می‌گیرند و از آن به راحتی می‌گذرند. این در حالی است که درمان وسواس در کودکان به مراتب راحت‌تر از درمان آن در دوران بزرگ‌سالی است.
وسواس یک بیماری اضطرابی است
وسواس یک بیماری اضطرابی است که در آن، افکار و یا تصاویری خاص و بی‌معنی به طور دائم در ذهن فرد تکرار می‌شود که فرد قدرت مقابله با آن‌ها را ندارد. وسواس در کودکان به اشکال مختلفی مانند تفکرات و گاهی تصاویری مزاحم در ذهن فرد به وجود می‌آید و مدام تکرار می‌شود و متاسفانه کودکان این را نمی‌دانند که آن‌ها بی‌معنی هستند و همین موضوع سبب آزار آن‌ها می‌شود. گاهی وسواس در کودکان به شکلی پیچیده‌تر خود را نشان می‌دهد، طوری که کودک قدرت مقابله با آن را ندارد و باعث برانگیختگی و نگرانی او می‌شود.
علت وسواس در کودکان چیست؟
وسواس در کودکان می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شده باشد. معمولأ کودکانی که در زندگی‌شان با مشکلات بزرگ و سختی مانند اختلافات خانوادگی، یک مصیبت بزرگ، یک اتفاق ناگوار، استرس امتحانات و ... روبه‌رو گشته‌اند، دچار وسواس فکری می‌شوند و مدام منتظر یک اتفاق بد هستند. این‌گونه افراد، سراسر زندگی‌شان؛ اضطراب و نگرانی برای رخ دادن آن اتفاق می‌شود و همین موضوع سبب نگرانی و برانگیختگی آن‌ها می‌گردد. گرچه روان‌شناسان علت دقیق این اختلال را در کودکان شناسایی نکرده اند ولی بر این باورند که عواملی از قبیل وراثت، روش‌های تربیتی والدین، ویژگی‌های خانوادگی و بسیاری موارد دیگر در ایجاد وسواس در کودکان تأثیر دارند.
انزوا در دانش آموزانی که به وسواس دچار هستند
متأسفانه برخی از دانش آموزان که به وسواس فکری دچار هستند، از ترس این‌که مبادا آن‌ها را دیوانه بخوانند، از دیگران دور می‌شوند و به عبارتی خود را محکوم به انزوا می‌کنند. نکته‌ای که خانواده‌ها و مدرسه باید بدانند این است که وسواس فکری که دانش آموز و فرزند شما به آن دچار شده است، به هیچ عنوان تقصیر او نیست و بدون شک با رفتار عادی‌اش، بسیار تفاوت است. به عنوان مثال دانش آموزی را در نظر بگیرید که به خاطر استرس زیاد در جلسه‌ی امتحان، بارها و بارها جواب سوال را پاک یا خط‌خطی می‌کند و مجددأ جواب سوال را می‌نویسد و معلم با دیدن برگه‌ی امتحان آن دانش آموز، بی‌انضباطی و نامرتبی را دلیل این کار او به حساب می‌آورد و یا کودکی که به خاطر وسواس، تکالیف درسی‌اش را به کندی انجام می‌دهد و از طرف خانواده و معلم خود، به تنبلی متهم می‌شود. این نوع برخورد و واکنش اطرافیان باعث می‌شود که اعتماد به نفس دانش آموز پایین بیاید. در نهایت تمام این مسائل سبب می‌شود که دانش آموز به دلیل نداشتن اعتماد به نفس، دچار افت شود و در مرحله‌ی رشد و تحصیل، عبور ناموفقی داشته باشد.
عوامل نشان‌دهنده‌ی وسواس در کودکان
بروز رفتارهای وسواسی در کودکان اندکی پیچیده‌تر از بزرگ‌سالان است. به همین دلیل، شناخت و آشنایی با نشانه‌های وسواس فکری در کودکان می‌تواند به معلمان مدرسه و والدین در تشخیص این اختلال در کودکان و دانش آموزان کمک کند. نگرانی در مورد رخ دادن اتفاقی بد، عدم اعتماد به خود، کندن مو یا پوست، تکرار زیاد جملات، شستن زیاد دست‌ها و ... از مواردی هستند که نشان می‌دهند کودک شما دچار وسواس فکری شده است. نوع دیگری از وسواس که خود را با گذشت زمان نشان می‌دهد، تاکید معلمان در خوش‌خط و تمیز نوشتن تکالیف دانش آموزان است. در این مورد دانش آموز تمام تلاشش را می‌کند که به بهترین و زیباترین حالت ممکن تکالیفش را بنویسد و همین موضوع سبب می‌شود که در طولانی مدت، دانش آموز نسبت به این مسئله حساس شود و دچار وسواس فکری گردد.
وسواس در کودکان باعث افت تحصیلی می‌شود
وسواس در کودکان باعث از دست رفتن اعتماد به نفس، ایجاد ترس، استرس، خواب ناکافی، افسردگی، احساس خجالت و شرمندگی، بی‌قراری، آسیب‌های اجتاعی، انزوا، کندی در انجام تکالیف و در نتیجه افت تحصیلی می‌شود. بنابراین معلمان و خانواده‌ها باید نشانه‌های وسواس در کودکان را به خوبی بشناسند تا بتوانند به آن‌ها کمک کنند. برای تشخیص وسواس در کودکان کافی است به چند سوال زیر پاسخ مثبت دهید:
- آیا زمان زیادی برای انجام کارهای عادی مانند شستن دست ها صرف می کنند؟
- آیا زمان زیادی را برای انجام تکالیف مدرسه اختصاص می دهند؟
- آیا وقت زیادی را برای شروع یک کار صرف می کنند؟
- آیا کار خود را چندین بار چک می کنند؟
- آیا مدام نگران مرتب کردن و گذاشتن اشیا سر جای خود هستند؟
- آیا رفتار خاصی مانند لمس کلید برق، را خیلی تکرار می کنند؟
- آیا بیش از حد به اعداد و کلمات توجه نشان می دهند؟
- آیا به نظم و تقارن خیلی اهمیت می دهند؟
درمان وسواس در کودکان
از آن‌جایی که وسواس یک بیماری مزمن است، درمان آن نیز به زمان نیاز دارد. وسواس در کودکان به دو صورت دارویی و رفتاری قابل درمان است. بنابراین خانواده‌ها باید نهایت صبر و حوصله‌ی خود را برای درمان کودکانشان به کار گیرند. متأسفانه بیماری وسواس به گونه‌ای است که بعد از چند سال، مجددأ بروز می‌کند. ولی از آن‌جایی که وسواس در کودکان باعث خلل در مراحل رشدی و تضعیف روحیه و اعتماد به نفس آن‌ها می‌شود، باید مورد درمان قرار گیرد. خانواده، مدرسه و اطرافیان در روند درمان وسواس در کودکان بسیار مؤثر هستند و باید بدانند که رفتار کودک تقصیر او نیست و در همه حال، او را مورد حمایت خود قرار دهند. بنابراین لازم و ضروری است که خانواده و اطرافیان در مورد این بیماری دانش کافی را کسب کنند تا بتوانند کوچک‌ترین بهبودی را در کودک و دانش آموز تشخیص داده و او را مورد تشویق و حمایت خود قرار دهند.