لجبازی در کودکان به معنای عدم پذیرش صحبت‌ها و دستورات والدین و خانواده ها است که ممکن است به دلایلی مانند سن، ویژگی‌های شخصیتی و الگوپذیری از والدین باشد. در اکثر اوقات، لجبازی در کودکان از سن 2 تا 3 سالگی شروع می‌شود و معمولأ کودک در این سن به دلایل مختلف، خواسته‌ی خود را بر خواسته‌ی سایرین ترجیح می‌دهد و حتی برای به دست آوردن و رسیدن به خواسته‌هایش به کارهایی مانند گریه کردن روی می‌آورد. کودک در این سن درک نمی‌کند که چه چیزی برایش خوب است یا بد، و تنها چیزی را که نظرش را جلب کرده است را طلب می‌کند. در این حالت، اگر خواسته‌ی کودک از دید والدین و بزرگترها درست نباشد، آن‌ها سعی می‌کنند که به روش‌های مختلفی مانند نصیحت کردن، امر و نهی و گاهی پرخاشگری، کودک را از خواسته‌اش منع کنند. این جاست که کودک برای به دست آوردن خواسته‌اش پا فشاری می‌کند و به اصطلاح لجبازی در کودکان معنا و مفهوم پیدا می‌کند. در واقع هر چقدر که والدین و بزرگترها، کودک را از چیزی منع کنند، کودک بیشتر برای به دست آوردن آن، دست و پا می‌زند و به اصلاح لجبازتر می‌شود.
یک حالت دیگر از کودکان وجود دارند که به اشتباه برچسب لجباز بودن به آن ها زده می‌شود، در حالی آن‌ها لجباز نیستند و تنها کودکانی باهوش، شجاع و قاطع هستند که دوست دارند خودشان کاری را تجربه کنند و نتیجه‌ی آن را ببیند. کودک قاطع و با اراده، میل زیادی به موفقیت و کشف اطرافش دارد. این نوع کودکان ممکن است به اشتباه از سوی والدین و اطرافیان، لجباز تلقی شوند و رفتار نادرست والدین در برابر این کودکان سبب شود که کودک با اراده، به کودکی لجباز تبدیل شود.
دلایل لجبازی در کودکان
در واقع لجبازی در کودکان، امری طبیعی است و چه در دختران و چه در پسران وجود دارد. اما در پسران بیش از دختران دیده می‌شود. کودکان اغلب در سن 2 تا 3 سالگی تلاش می‌کنند، استقلال خود را ثابت کنند بنابراین بر روی خواسته هایشان پافشاری می‌کنند و تمام تلاششان را به کار می‌گیرند تا به هدفشان برسند و به نوعی استقلال خود را تثبیت کنند. آن‌ها اغلب با گریه کردن، قهر کردن، فریاد زدن و ... سعی می‌کنند که والدین و بزرگترها را وادار کنند که به خواسته‌ی آن‌ها تن دهند.
کنجکاوی و جلب توجه
گاهی لجبازی در کودکان، صرفأ از روی کنجاوی و سنجش رفتار و واکنش‌های اطرافیان است. چرا که کودک متوجه شده که بعضی از رفتارهایش، موجب بروز واکنش‌ها و در نهایت جلب توجه اطرافیان می‌شود. بنابراین او از این شیوه استفاده می‌کند تا توجه دیگران را به سوی خود جلب کند و عکس‌العمل اطرافیان را مشاهده کند. گاهی نیز لجبازی در کودکان تنها به دلیل خستگی و حتی ناراحتی و ناامیدی از ناتوانی انجام کار مورد علاقه‌شان، شکل می‌گیرد. جالب است بدانید که فرزندان اول معمولأ بیش از سایر فرزندان لجباز هستند چرا که والدین تلاش می‌کنند که بهترین شیوه‌ی تربیتی را برای آن‌ها به کار گیرند و آن‌ها را کنترل کنند؛ در حالی که سخت‌گیری زیاد والدین تنها سبب لجبازی بیشتر در کودک می‌شود. بنابراین پرخاشگری و امر و نهی والدین نه تنها تأثیری در کاهش لجبازی در کودکان ندارد بلکه آن‌ها را بیش از پیش لجبازتر می‌کند.
راه‌کارهایی برای کاهش لجبازی در کودکان
لجبازی در کودکان موضوعی است که اکثر خانواده‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و ناراحت و رنجور از جدال بی‌پایان بر سر قدرت، همواره به دنبال راهی برای حل مشکلات خود با فرزندانشان هستند. متأسفانه برخی از خانواده‌ها، زمانی که نمی‌توانند با آرامش و صحبت کردن، کودکان خود را متقاعد کنند، به جای فکر کردن و پیدا کردن یک راه حل درست؛ خشونت، زورگویی، پرخاشگری و حتی تنبیه بدنی را انتخاب می‌کنند. خبر بد این که این راه‌ها، شاید برای مدت اندکی لجبازی در کودکان را فروکش کند، اما با گذشت زمان، لجبازی در کودکان افزایش می‌یابد. چرا که کودک شما، دیگر از تنبیه بدنی و کتک خوردن واهمه‌ای ندارد و از شما نمی‌ترسد و بیش از پیش لجبازتر می‌شود؛ تا جایی که کنترل کودک از دستتان خارج و اوضاع بدتر می‌شود. اما چاره چیست؟ چگونه می‌توان با کودکان لجباز برخورد مناسبی داشت؟
شناخت مشکل
برخی از دلایل شکل‌گیری لجبازی در کودکان، روش‌های نادرست تربیتی از سوی خانواده‌ها است. بنابراین در قدم اول والدین باید به دنبال پیدا کردن علت اصلی لجبازی در کودکان باشند تا بتوانند متناسب با آن مشکل، چاره‌ای بیندیشند. حتی شاید لازم باشد روش‌های تربیتی خود را تغییر دهند و از یک مشاور و روانشناس کمک بگیرند.
عصبانی نشوید
متأسفانه خانواده‌ها زمانی که نمی‌توانند با صحبت کردن، کودک خود را متقاعد کنند، عصبانی می‌شوند و تصمیم می‌گیرند با پرخاشگری و تنبیه بدنی به کودک بفهمانند که کارشان اشتباه است و نباید این کار را انجام دهند. می‌دانیم کنترل کردن خشم و عصبانیت بسیار سخت است به خصوص زمانی که با یک فرد طرف هستید که اصلأ به شما توجه نمی‌کند و خواسته‌ی خود را برای چندمین بار تکرار می‌کند و یا برای چندمین بار یک کار اشتباه را انجام می‌دهد!!! اما خانواده‌ها و والدین باید بدانند اعمال خشونت برای کاهش و از بین بردن لجبازی در کودکان، نتیجه‌ی کاملأ برعکسی می‌دهد و اوضاع را بدتر از قبل می‌کند. بنابراین توصیه‌ی ما به والدین این است که خون‌سرد باشند و حتی اگر لازم می‌دانند برای دقایقی به یک مکان آرام بروند و چند نفس عمیق بکشند و سپس با کودک خود برخورد کنند.
به حرف آن‌ها گوش دهید
همان‌طور که در بالا توضیح دادیم، لجبازی در کودکان بی علت نیست. گاهی لجبازی در کودکان تنها برای برطرف شدن حس کنجکاوی آن‌هاست. بنابراین علت رفتار و کج خلقی‌های کودکان را از آن‌ها جویا شوید و به گونه‌ای با آن‌ها برخورد کنید تا این حس به آن‌ها منتقل شود که می‌توانند به شما اعتماد کنند و بدون ترس حرف‌هایشان را به شما بگویند.
امر و نهی نکنید
وقتی کودک شما لجبازی را انتخاب کرده است، نصیحت و امر و نهی او را متقاعد و آرام نمی‌کند. طبیعی است که هیچ کسی از نصیحت کردن زیاد خوشش نمی‌آید بنابراین نصیحت کردن و امر و نهی را به زمان دیگری موکول کنید و سعی کنید دوستانه وارد عمل شوید. خانواده‌ها این نکته را به خاطر داشته باشند که چنان‌چه فرزند شما نتواند در خانه یک هم‌دل و دوست پیدا کند که به حرف‌هایش گوش دهد، مطمئنأ به بیرون خانه وابسته می‌شود و دیگر به حرف‌های شما، هر چند درست گوش نخواهد داد.
الگوی خوبی باشید
خیلی از کودکان، لجبازی را از والدین یاد می‌گیرند و رفتار والدین را تکرار می‌کنند. زمانی که والدین با هم اختلاف دارند، نباید جلوی کودکشان مشاجره کنند. این کار نه تنها ارزش شما را جلوی فرزندتان کم می‌کند بلکه باعث می‌شود به تدریج، فرزند شما به شما و صحبت‌هایتان اهمیتی ندهد و برای شما احترامی قائل نشود.
به آن‌ها حق انتخاب دهید
گاهی بهتر است خیلی دوستانه و صمیمی، علت لجبازی در کودکان را از آن‌ها بپرسید و زمانی که علت لجبازی در آن‌ها را متوجه شدید، برای رفع مشکل، به آن‌ها چندین راه حل بدهید. این‌گونه به آن‌ها حق انتخاب داده‌اید. علاوه بر این شما با این روش به کودک، حس ارزش‌مند بودن را منتقل کرده‌اید. هم‌چنین با این کار به آن ها یاد می‌دهید که در آینده بتوانند مسائل بزرگ‌تر را خودشان حل کنند.
استفاده از سیستم پاداش و جایزه
کودکان عاشق جایزه گرفتن هستند. بنابراین می‌توانید از این روش برای ایجاد انگیزه و کاهش لجبازی در کودکان خود استفاده کنید.